Παρασκευή, Μαΐου 20, 2022

Βαγγέλης Παπαθανασίου : Η φιλοσοφία μου

Ο συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου έφυγε από τη ζωή αργά το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου νοσηλευόμενος σε νοσοκομείο στο Παρίσι. Ο Vangelis, όπως ηταν γνωστός στο εξωτερικό (πλήρες όνομα: Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου) γεννήθηκε στην Αγριά Μαγνησίας στις 29 Μαρτίου 1943. Ήταν Έλληνας μουσικός και συνθέτης της ηλεκτρονικής, progressive, ambient, τζαζ και ορχηστρικής μουσικής, τιμημένος με πολλά βραβεία. Το 2007 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου τιμήθηκε από το περιοδικό Ο Επίλογος και στο πλαίσιο εκείνης της εκδήλωσης είχαμε την παρακάτω συζήτηση που ξεκίνησε ένα μεσημέρι στο σπίτι του και ολοκληρώθηκε λίγες ημέρες αργότερα σε ένα δείπνο. Σε αυτή την κουβέντα μας ανέλυσε την φιλοσοφία του για τη μουσική, τις τέχνες, την αρχαία και νεότερη Ελλάδα.

Έχω διαβάσει πως πρωτοπαίξατε πιάνο στην ηλικία των 4 ετών, αλλά δεν θελήσατε να ακολουθήσετε μουσική μόρφωση μέσω της οργανωμένης διδασκαλίας των Ωδείαων. Πώς επιλέξατε αυτή τη στάση και γιατί;

H απόφαση ήτα ενστικτώδης αλλά ακόμα και σήμερα διερωτώμαι εάν η Μουσική «ουσιαστικά» μπορεί να διδάσκεται.

Γνωρίζω και εσείς κάποια στιγμή μου το επιβεβαιώσατε σε προφορική μας συζήτηση, πως τη μουσική σας τη συνθέτετε, την ενορχηστρώνετε και την εκτελείτε ταυτόχρονα. Δηλαδή κάθε έργο σας ολοκληρώνεται τη στιγμή που γεννιέται. Δεν υποκύπτετε στον πειρασμό να ανασυνθέσετε ή να «διορθώσετε» αργότερα ένα τμήμα της δημιουργίας σας;

Προτιμώ να αφήνω τα πράγματα ως έχουν , άλλωστε η στιγμή σ΄αυτήν την περίπτωση λειτουργεί ως απόσταγμα του χρόνου.

Σύμφωνα με τον τρόπο αυτόν που συνθέτετε, ενορχηστρώνετε και εκτελείτε θα κατατάσσατε τον εαυτό σας στους αυτοσχεδιαστές (ας πούμε της τζαζ) . Πως θα περιγράφατε τη μουσική σε κάποιον τρίτον;

Στην πρώτη περίπτωση ένα μουσικό θέμα αναπτύσσεται γιατί απλώς «έτσι θέλει», ενώ στη δεύτερη ο αυτοσχεδιασμός βασίζεται σε ένα θέμα που προϋπάρχει και αλλάζει κατά βούληση και τη φαντασία του εκτελεστού. Μου είναι πολύ δύσκολο να περιγράψω τη μουσική που συνθέτω.

Είχατε πει σε μια συνέντευξή σας ότι η μουσική δεν είναι τέχνη αλλά επιστήμη. Πώς το αιτιολογείται αυτό; Δεν αποκόβεται έτσι το συναίσθημα από την τέχνη, κάτι που λείπει εν πολλοίς από την επιστήμη;

Η επιστημονική προσέγγιση είναι η επαλήθευση του εκάστοτε συμβάντος, άλλωστε το κάθε τι μπορεί να προσεγγίζεται επιστημονικά, πόσο μάλλον η Μουσική που εμπεριέχει την αρχή και τον κώδικα του σύμπαντος.

Παραλλήλως με τη μουσική ασχολείστε και με τη ζωγραφική. Πως στραφήκατε στη ζωγραφική και ποια η σχέση της με τη μουσική σας δημιουργία;

Ασχολήθηκα από την παδική μου ηλικία και συνεχίζω να ασχολούμαι παράλληλα με τη ζωγραφική και την μουσική. Μόνο που, όπως έχω πει και στο παρελθόν, ο τρόπος που λειτουργώ σε κάθε περίπτωση είναι διαφορετικός. Η μεν Μουσική περνάει μέσα από εμένα ενώ η Ζωγραφική πηγάζει από εμένα.

Πολλά από τα θέματά σας και στις δύο τέχνες έχουν σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Γιατί οι δημιουργικές αναζητήσεις στρέφονται προς τα εκεί;

Η Ελλάδα στην ουσία είναι μία. Έχουν γίνει προσπάθειες αιώνων να την χωρίσουν σε αρχαία και νέα και τα αποτελέσματα δυστυχώς όλοι μας τα γνωρίζουμε, τα βλέπουμε και τα ζούμε. Τώρα, ως προς δεύτερο σκέλος της ερωτήσεως σας,, μπορώ να σας πω ότι λειτουργώ μέσα από τον χώρο που γεννήθηκα, τη «μνήμη», απλά και φυσικά.

Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία που τόσο αγαπάτε αισθάνεστε να «ακουμπάει» κάπου τη σημερινή Ελλάδα;

Σε γενικές γραμμές θα έλεγα όχι εκτός από μερικές μεμονωμένες στιγμές λάμψης, που με ξαφνιάζουν και μου δίνουν ελπίδα.

Ζείτε μια διπλή ζωή, στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. Που νιώθετε σαν το σπίτι σας και που δημιουργείτε καλύτερα;

Βιολογικά χωρίς αμφιβολία λειτουργώ στον Τόπο μου. Αλλά χωρίς περιττά εμπόδια και με σοβαρή οργάνωση και υποδομή , στο εξωτερικό.

Αφήνετε να εννοηθεί ότι η Ελλάδα σας πληγώνει, γιατί;

Δεν επιθυμώ να το σχολιάσω.

Από τη σύγχρονη ελληνική τέχνη (μετά τη μεταπολίτευση) υπάρχει κάτι που σας εμπνέει; Κάποιος καλλιτέχνης με τον οποίον νιώθετε ότι συνομιλείτε;

Θα συνομιλούσα καλύτερα με έναν αυλητή βοσκό, παρά με έναν μοδάτο μουλτικουλτουριάρη.

Με ποιους συνομιλείτε σε παγκόσμιο επίπεδο, ποιους καλλιτέχνες θεωρείτε ότι βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος με εσάς;

Με αυτούς που αντλούν από την δική τους κουλτούρα.

Αισθάνεστε ότι η σύγχρονη τέχνη έχει σημειώσει προόδο σε σχέση με τους μεγάλους δασκαλους της Αναγέννησης ή των αρχών του 20^ου αιώνα με τα πρωτοποριακά ρεύματα; Συμμερίζεστε την άποψη ότι η τέχνη απειλείται από μια «μαζική κουλτούρα» και ότι η πραγματική τέχνη διολισθαίνει, όπως έλεγε ο Παναγιώτης Κονδύλης, σε μια τέχνη μόνον για της ελίτ;

H τέχνη ως ανθρώπινη έκφραση καθορίζεται από την εκάστοτε ποιότητα της περιόδου που η ανθρωπότητα διανύει. Είναι λοιπόν εύκολο , με αντικειμενική παρατήρηση και ανάλυση, να δούμε τις εκάστοτε αλλαγές και διακυμάνσεις της ανθρώπινης έκφρασης διαμέσου των αιώνων.

Αλλαγές υπήρξαν και θα υπάρχουν σίγουρα, αλλά αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι να εντοπίσουμε εάν αυτές οι αλλαγές προέρχονται από μια φυσική αιτία μέσα στον χρόνο ή από μια παρέμβαση κοινωνικής φύσεως βασισμένη σε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, που αποβλέπει σε αμφιβόλου ποιότητας ευεργετικά για τον άνθρωπο αποτελέσματα. Βλέπετε η τέχνη είναι το διαβατήριο που επιτρέπει και διευκολύνει την πρόσβαση κάθε ευεργετικού ή βλαβερού μηνύματος για τον άνθρωπο , από τον άνθρωπο.

Αν και η ερώτησή σας με ωθεί να σας πω περισσότερα, προτιμώ να σταματήσω εδώ, ελπίζοντας ότι ο καθένας μας δύναται, να διερευνήσει αυτό το πολύπλευρο θέμα μόνος του.

Αν δεν είχατε το δώρο της μουσικής , τι δρόμο θα θέλατε να ακολουθήσετε;

Το δρόμο της προσφοράς. Άλλωστε αυτό προσφέρει η μουσική με θεαματικά αποτελέσματα.

Δημιουργήσατε το Ίδρυμα Ε.Παπαθανασίου. Ποιο θα είναι το μέλλον του;

Για το μέλλον του Ιδρύματος δεν γνωρίζω. Γνωρίζω για τον στόχο του. Και ο στόχος του είναι να προσφέρει στις τέχνες, στην επιστήμη και στον άνθρωπο, αν μου επιτραπεί στη χώρα μου.

Ποια η σχέση μιας μουσικής που συνθέσατε για την ταινία Ελ Γκρέκο, που αναφέρεται στο παρελθόν και αυτής που γράψατε για τη NASA που προσδοκά στο μέλλον;

Αν υπάρχει μια διαφορά μουσικής μεταξύ της ταινίας Ελ Γκρέκο και της NASA , αυτή δεν έγκειται στο παρελθόν ή το μέλλον, για τον απλούστατο λόγο ότι ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει.

Τι έχετε κρατήσει από τις παλιές εποχές, τους Forminx και τους Aphrodite΄s Child;

Εφηβικές ωραίες αναμνήσεις.

Κύριε Παπαθανασίου για το τέλος θα ήθελα να σας ζητήσω να μου αναφέρετε κάτι που θα θέλατε να αλλάξει στην Ελλάδα.

Ναι..η Παιδεία. Η παιδεία που θα εμπνέει τον άνθρωπο να είναι ελεύθερος, να μην χρειάζεται κάθε είδους πνευματικά και συναισθηματικά υποστυλώματα, παιδεία της Γνώσης με στόχο την αρετή, η παιδεία που θα καλλιεργεί την αισθητική, θα προάγει την πληροφόρηση και όχι την παραπληροφόρηση, τον σεβασμό για τον συνάνθρωπο από όπου και να προέρχεται, την ανταλλαγή ιδεών και όχι την ισοπέδωση των πάντων, τον σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον. Αυτή η παιδεία έχει επιμελώς αντικατασταθεί από ένα σύστημα αμφιβόλου προελεύσεως, που ωθεί από την τρυφερή ηλικία τον άνθρωπο να μεταλλάσσεται όλο και περισσότερο σε έναν ασεβή, ανελεύθερο στυγνό καταναλωτή προς όφελος πάντα των ολίγων.

Vangelis - Blade Runner Soundtrack (Remastered 2017)

0:00:00 Prologue And Main Titles 3:54 0:03:54 Leon's Voight Kampff Test 1:09 0:05:03 Sushi Bar -- Damask Rose 2:46 0:07:49 Spinner Ascent 1:21 0:09:10 Blush Response 5:43 0:14:53 Wait For Me 5:12 * 0:20:05 Deckard Meets Rachael 1:36 * 0:21:41 Rachael's Song 4:20 * 0:26:01 Tales Of The Future 4:53 0:30:54 Bicycle Riders 2:10 * 0:33:04 Chew's Eye Lab 1:15 0:34:19 Memories Of Green 5:35 * 0:39:54 Blade Runner Blues 10:01 * 0:49:55 Pris Meets J.F. Sebastian 1:47 0:51:42 One More Kiss‚ Dear 4:04 * 0:55:46 Deckard Dream 1:10 0:56:56 Thinking Of Rachael 1:18 0:58:14 Esper Analysis 2:34 1:00:48 Animoid Row 2:34 1:03:22 Taffey Lewis Night Club 2:02 1:05:24 Salome's Dance 1:23 1:06:47 Zhora's Retirement 1:42 1:08:29 I am The Business 2:29 1:10:48 Love Theme 4:58 * 1:15:46 I Dreamt Music 4:32 1:20:18 Morning At The Bradbury 3:46 1:24:04 The Prodigal Son Brings Death 4:07 1:28:11 Deckard Enters The Bradbury 3:37 1:31:48 Dangerous Days 0:57 1:32:45 Wounded Animals 10:53 1:43:38 Tears In Rain 2:51 * 1:46:29 Rachael Sleeps 2:08 1:48:37 End Titles 4:06 *