Αστυνομικά, νουάρ και θρίλερ, είκοσι μεταφρασμένα και πέντε ελληνικά, επιλεγμένα από την εκδοτική παραγωγή του 2023.
Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου
«Η γυναίκα με τα μαύρα»
Της Σούζαν Χιλλ [Susan Hill]
Μτφρ. Θωμάς Μαστακούρης,
Αίολος
«Ο Άρθουρ Κιπς, ένας ανερχόμενος λονδρέζος δικηγόρος, πηγαίνει στο Κρίθιν Γκίφορντ, μια απομακρυσμένη κωμόπολη στη βορειοανατολική ακτή της Αγγλίας, στα ανεμοδαρμένα υφάλμυρα έλη πιο πέρα από το Μονοπάτι των Εννέα Ζωών. Σκοπός του ταξιδιού του είναι να παραβρεθεί στην κηδεία μιας πελάτισσάς του, της κυρίας Άλις Ντράμπλοου, και να τακτοποιήσει τις εκκρεμείς υποθέσεις της. Το μυστηριώδες σπίτι της κυρίας Ντράμπλοου βρίσκεται στο τέρμα ενός δρόμου, βουτηγμένο στην ομίχλη, μα ο Κιπς αγνοεί τα τραγικά μυστικά που κρύβουν τα σφαλιστά του παράθυρα. Εντέλει, ένα επαγγελματικό ταξίδι ρουτίνας μετατρέπεται σε εφιάλτη όταν ο Κιπς αρχίζει να βασανίζεται από μυστηριώδεις ήχους και εικόνες – μια κουνιστή καρέκλα σ' ένα εγκαταλειμμένο παιδικό δωμάτιο, τον ανατριχιαστικό ήχο μόνιππου, το ουρλιαχτό ενός παιδιού μέσα στην ομίχλη και, το πιο τρομακτικό απ' όλα, μια γυναίκα-φάντασμα ντυμένη στα μαύρα».
Αφορμή της αφήγησης είναι η συγκέντρωση της οικογένειάς του γύρω από το τζάκι, την παραμονή των Χριστουγέννων, και η υποχρέωση όλων να διηγηθούν μια ιστορία με φαντάσματα.
Η ιστορία διαδραματίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα και τη διηγείται ο μεσόκοπος πια δικηγόρος Άρθουρ Κιπς. Αφορμή της αφήγησης είναι η συγκέντρωση της οικογένειάς του γύρω από το τζάκι, την παραμονή των Χριστουγέννων, και η υποχρέωση όλων να διηγηθούν μια ιστορία με φαντάσματα. Ο Άρθουρ Κιπς έχει ζήσει όντως μια τέτοια ιστορία και την περιγράφει με μεγάλο δισταγμό, αφού ακόμα δυσκολεύεται να την αφηγηθεί. Εκτός των υπερφυσικών περιστατικών και των φαντασμάτων, η αξία του βιβλίου έγκειται στον τρόπο που είναι γραμμένο, στις ανατριχιαστικές περιγραφές τοπίων, δωματίων, ήχων και σκιών.
«Οι φόνοι της οδού Μοργκ»
Του Έντγκαρ Άλαν Πόε [Edgar Allan Poe]
Μτφρ. Βιολέττα Ζεύκη
Διόπτρα
Και οι εκδόσεις Διόπτρα εγκαινίασαν μια καινούργια σειρά κλασικών αστυνομικών βιβλίων με τίτλο «Crime Moments». Και όπως είναι αναμενόμενο η σειρά ξεκίνησε από τον Έντγκαρ Άλαν Πόε και τους περίφημους «Φόνους της οδού Μοργκ». Εδώ βρίσκεται η αρχή της αστυνομικής μυθοπλασίας ως ενός είδους ανεξάρτητου και αυτοτελούς.
Το βιβλίο περιέχει μια αποτίμηση της σημασίας του συγγραφέα από τον Πέτρο Μάρκαρη και έναν εξόχως κατατοπιστικό πρόλογο από τον Φιλήμονα Πατσάκη, τον υπεύθυνο σχεδιασμού των εκδόσεων Διόπτρα. Εκτός των Φόνων, στον τόμο υπάρχει το «Μυστήριο της Μαρί Ροζέ» και το «Κλεμμένο Γράμμα», ένα εκτενές κείμενο που έγραψε ο Σαρλ Μποντλέρ το 1856 για τη ζωή και το έργο του Ε.Α. Πόε το οποίο συνόδευε την έκδοση των έργων του, κι ένα μικρό κείμενο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι το 1861, για το περιοδικό «Χρόνος».
Είναι η πρώτη φορά, αν δεν κάνω λάθος, που το έργο του Ε.Α. Πόε εκδίδεται συνοδευόμενο από τόσο πολλά στοιχεία και πληροφορίες για τον ίδιο και το έργο του.
«Ματωμένη Σελήνη»
Του Τζο Νέσμπο [Jo Nesbο]
Μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Μεταίχμιο
«Αφού έχει δει τη ζωή του να διαλύεται, ο Χάρι πηγαίνει στο Λος Άντζελες για να εξαφανιστεί από όλους και όλα, ακόμα και από τον ίδιο του τον εαυτό. Όσο και αν προσπαθεί όμως, συνειδητοποιεί ότι από τον εαυτό του δεν μπορεί να ξεφύγει. Όταν στον δρόμο του βρεθεί μια ηλικιωμένη ηθοποιός, η Λουσίλ, που προσπαθεί να ξεφύγει από ένα καρτέλ ναρκωτικών στο οποίο χρωστάει 1.000.000 δολάρια, ο Χάρι δεν έχει άλλη επιλογή από το να τη βοηθήσει. Εκείνη με τη σειρά της θα του δώσει στέγη, θα του χαρίσει τη συντροφιά της και ένα καλοραμμένο κοστούμι. Πίσω στο Όσλο, δύο αγνοούμενα κορίτσια εντοπίζονται δολοφονημένα. Ένας από τους υπόπτους είναι ένας διάσημος μεγαλομεσίτης. Η Katrine Bratt θέλει να ζητήσει τη βοήθεια του ανθρώπου που γνωρίζει τους κατά συρροή δολοφόνους καλύτερα από τον καθένα, αλλά οι αρχηγοί της αστυνομίας αρνούνται κατηγορηματικά να συνεργαστούν με τον Χάρι Χόλε. Από την άλλη μεριά, ο ύποπτος μεγαλομεσίτης θέλει να τον προσλάβει ως ιδιωτικό ερευνητή για να τον απαλλάξει από τις κατηγορίες. Ο Χάρι αρνείται, αλλά όταν το καρτέλ των ναρκωτικών απαγάγει τη Λουσίλ θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα δίλημμα: αν δεχτεί την πρόταση του μεγαλομεσίτη θα μπορέσει να πληρώσει το χρέος της Λουσίλ. Έχει μόλις δέκα μέρες. Ο χρόνος περνάει και μια ματωμένη σελήνη ρίχνει το φως της πάνω από το Όσλο».
Πιο ανθρώπινος και τσακισμένος από ποτέ, ο Χάρι Χόλε επιστρέφει στο Όσλο μετά την αυτοεξορία του στο Λος Άντζελες με μόνο σκοπό να χρησιμοποιήσει την τεράστια αμοιβή του για να σώσει την ηλικιωμένη φίλη του, τη Λουσίλ.
Ο χρόνος και οι απώλειες έχουν τσακίσει τον σχεδόν βιονικό Χάρι Χόλε, σ’ αυτή την δέκατη τρίτη περιπέτειά του. Αλλά όταν κανείς φτάνει στο ναδίρ, η μόνη διέξοδος είναι η επανασύνδεση με τη ζωή. Πιο ανθρώπινος και τσακισμένος από ποτέ, ο Χάρι Χόλε επιστρέφει στο Όσλο μετά την αυτοεξορία του στο Λος Άντζελες με μόνο σκοπό να χρησιμοποιήσει την τεράστια αμοιβή του για να σώσει την ηλικιωμένη φίλη του, τη Λουσίλ. Έχει δέκα μέρες για να εξιχνιάσει τη δολοφονία μιας νέας κοπέλας − με απώτερο σκοπό να αποδείξει την αθωότητα του πολυεκατομμυριούχου που θα του δώσει το ποσό που χρειάζεται. Και όπως συμβαίνει στην αληθινή ζωή, η παρουσία ενός μικρού παιδιού θα μαλακώσει λίγο τον ήρωά μας, τόσο όσο να μπορέσει να λειτουργήσει πάλι σαν κυνηγός ενός κατά συρροή δολοφόνου. Γιατί οι φόνοι των νέων γυναικών θα συνεχιστούν, αν και οι λεπτομέρειες της κατάστασης των πτωμάτων ξεπερνούν τις αντοχές μου.
«Μια εύκολη υπόθεση»
Του Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II [Paco Ignacio Taibo II]
Μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου
Έρμα
«Η ζωή του ιδιόρρυθμου ντετέκτιβ Έκτορ Μπελασκοαράν Σάιν έχει αναστατωθεί από τον θάνατο της μητέρας του και τις αποκαλύψεις για την κρυφή ζωή του πατέρα του. Επιπλέον, εκτός από τις εξουθενωτικές αϋπνίες, καλείται να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τρεις υποθέσεις να ανακαλύψει ποιος και γιατί απειλεί τη ζωή της έφηβης κόρης μιας πρώην στάρλετ ταινιών σαπουνόπερας, να λύσει το μυστήριο της δολοφονίας ενός μηχανικού σε ένα εργοστάσιο που διεξάγεται ένας ανελέητος αγώνας ανάμεσα στους απεργούς και την εργοδοσία και να αναζητήσει τον λαϊκό ήρωα και ηγέτη της Μεξικανικής Επανάστασης Εμιλιάνο Ζαπάτα, για τον οποίο υπάρχουν πληροφορίες ότι δεν σκοτώθηκε αλλά κρύβεται σε μια σπηλιά έξω από την Πόλη του Μεξικού».
Ο Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ είναι ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του neopoliciaco, του αστυνομικού είδους που άνθισε στη Λατινική Αμερική μετά τη δεκαετία του ’70, και αναπτύχθηκε βάσει των επιρροών των Αμερικανών πρωτοπόρων του hardboiled και του noir (Χάμετ και Τσάντλερ κυρίως). Στην Ελλάδα τον μάθαμε από τις εκδόσεις Άγρα, που εξέδωσαν από τα μέσα τις δεκαετίας του ’90 τα νεότερα μυθιστορήματά του. Τώρα, οι εκδόσεις Έρμα απέκτησαν τα δικαιώματα των πρώτων βιβλίων του κι έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε τον ντετέκτιβ Μπελασκοαράν στην αρχή της καριέρας του.
Διακρίνεται ήδη η διεισδυτική ματιά του συγγραφέα στο χάος της μεξικάνικης κοινωνίας, στην οποία είναι ακόμα νωπές οι αναμνήσεις της εξέγερσης του 1968.
Το Μια εύκολη υπόθεση είναι το δεύτερο βιβλίο του με ήρωα τον ντετέκτιβ Έκτορ Μπελασκοαράν Σάιν και κυκλοφόρησε το 1977. Διακρίνεται ήδη η διεισδυτική ματιά του συγγραφέα στο χάος της μεξικάνικης κοινωνίας, στην οποία είναι ακόμα νωπές οι αναμνήσεις της εξέγερσης του 1968. Με το γνωστό μαύρο χιούμορ του, ο Τάιμπο περιγράφει το γραφείο του Έκτορ, το οποίο ο ντετέκτιβ μοιράζεται με έναν ταπετσιέρη, έναν υδραυλικό και έναν ειδικό βαθέων αποχετεύσεων. Από τις τρεις υποθέσεις που αναλαμβάνει, η λιγότερο ρεαλιστική είναι να ανακαλύψει τη σπηλιά όπου κρύβεται ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, αφού σύμφωνα με τον θρύλο, ο στρατηγός δεν σκοτώθηκε στην Τσιναμέκα το 1919. Η έρευνα αυτή δίνει το πολιτικό χρώμα και την ατμόσφαιρα που ενδιαφέρει τον Τάιμπο ΙΙ, ο οποίος σε κάθε βιβλίο του θίγει και κάποιο συμβάν από την ιστορία του πολύπαθου Μεξικού.
[.......................................]
|
NIKOΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ |
Είναι από τις φορές που δεν δυσκολεύομαι να βρω τίτλο για το καθιερωμένο σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, που αυτή τη φορά δημοσιεύεται προπαραμονή της πρωτοχρονιάς του 2024. Τελειώνει ο χρόνος, αλλά σήμερα το απόγευμα τελειώνει και η ψηφοφορία για τη Λέξη της χρονιάς 2023. Όσοι λοιπόν το έχετε αμελήσει ή όσοι εθιμικά ψηφίζετε με το κλείσιμο, να σπεύσετε να ψηφίσετε στην ωραιότατη ειδική σελίδα που έχουμε φτιάξει. Στις 18.00 ώρα Ελλάδος κλείνει η ψηφοφορία. Διαβάζω
* Aπό βιτρίνα σαντουιτσάδικου.
Δεν το βάλω για να σχολιάσω τις τιμές, αλλά για να προσέξετε το Τρίφωνο, που θα είναι ασφαλώς κάποιο πολύ μελωδικό αρτοσκεύασμα -δοκιμάστε το και θα την ακούσετε, που λέμε.
Βέβαια, το Γ είναι δίπλα στο Φ στο ελληνικό πληκτρολόγιο.
* Διαβάζω δηλώσεις βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, ότι:
Όπως φαίνεται από την αποτυχημένη διαχείριση του τραγικού αυτού συμβάντος, οι περίφημες "δεσμεύσεις" της ΝΔ διήρκησαν μόλις 4 μήνες, όσο χρειάστηκε για να κατευναστεί η οργή της κοινής γνώμης και τώρα βρισκόμαστε πάλι στο ίδιο έργο θεατές: Εκτόξευση της βίας σε όλα τα επίπεδα και ένας άκρατος λαϊκισμός ο οποίος προφανώς δε σκοπεύει στην επίλυση των εν λόγω μείζονων προβλημάτων, αλλά στην απόκρυψή τους χωρίς το παραμικρό αίσθημα Δικαίου.
Όλα καλά, αλλά επισημαίνω τον τύπο "διήρκΗσαν". Διαρκώ είναι το ρήμα, άρα ο αόριστος διάρκεσα ή (με αύξηση) διήρκεσα. Το δεύτερο η μπορεί να είναι έλξη αλλά δεν έχει βάση.
Προτιμώ πάντως την επιλογή του υλατζή της εφημερίδας: Οι "δεσμεύσεις" της ΝΔ ... κράτησαν μόλις 4 μήνες.
* Θα μπορούσα να του αφιερώσω ειδικό άρθρο και ίσως το κάνω, αλλά προς το παρόν σας το παρουσιάζω σαν κουίζ. Από ποιαν ελληνική λέξη (υποτίθεται ότι) προέρχεται η αγγλική end;
«Γνήσιο Αντίγραφο» (Certified Copy / Copie conforme)
Σκηνοθεσία: Αμπάς Κιαροστάμι
Ηθοποιοί: Ζιλιέτ Μπινός, Γουίλιαμ Σίμελ
Χώρα: Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ιράν
Έτος: 2010
Διάρκεια: 106 λεπτά
Η πρώτη μη Ιρανική παραγωγή του σκηνοθέτη
Αυτή είναι η ιστορία ενός άντρα και μιας γυναίκας, που συναντιούνται σ’ ένα μικρό χωριό στη νότια Τοσκάνη. Εκείνος (Γουίλιαμ Σίμελ) είναι Βρετανός συγγραφέας, που μόλις τελείωσε τη διάλεξη του σ’ ένα συνέδριο. Εκείνη (Ζιλιέτ Μπινός) έχει μια γκαλερί. Η ιστορία τους θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα, οπουδήποτε.
Μια ιστορία για τον έρωτα και όχι απλώς μια ερωτική ιστορία, από τον πολυβραβευμένο δημιουργό της «Γεύσης του Κερασιού». Μία διάλεξη για τη σύγκρουση των δύο φύλων, με τη δυναμική δύο σπουδαίων καλλιτεχνών, της εξαιρετικής Γαλλίδας ηθοποιού Ζιλιέτ Μπινός και του Βρετανού βαρύτονου τενόρου της όπερας, στο εντυπωσιακό κινηματογραφικό του ντεμπούτο.
«Μια γυναίκα μπορεί να κρύβει μία άλλη. Για μια ηθοποιό, ο ρόλος του σκηνοθέτη είναι να αποκαλύπτει την άλλη γυναίκα. Η ακοή του, η κάμερα και οι προσδοκίες του την ωθούν να αναζητήσει βαθιά μέσα της και να αντιμετωπίσει ότι βρει εκεί. Δε γνώριζε πριν ποια ήταν. Το ανακαλύπτει μαζί με εκείνον. Ταυτόχρονα όμως δουλεύει και μια άλλη δύναμη: το Άγνωστο. Όταν κάθε βήμα, κάθε σκέψη κι αίσθηση ενώνεται με τη σωματική πράξη, όπως στο γάμο η ηθοποιός περιμένει το μνηστήρα της, το περιμένει όπως η πληγή περιμένει να γιατρευτεί. Τον περιμένει στη γωνία, σε εσωτερικά μονοπάτια, μέσα από την ψυχή της για να δώσει αυτό που δε μπορεί να ειπωθεί, να ακουστεί, ένα ελάττωμα, ένα σπασμένο τακούνι, από το σκοτάδι στην καρδιά της ψυχής της.» – αναφέρει χαρακτηριστικά η Ζιλιέτ Μπινός και συμπληρώνει:
«Μια φορά κι έναν καιρό, πήγα στο Ιράν για να συναντήσω τον Άμπας (τον είχα γνωρίσει στις Κάννες και τον είχα συναντήσει και στην UNESCO). Μου είχε πει «Έλα στην Τεχεράνη!». Δέχτηκα την πρόσκληση του. Δύο φορές. Ένα βράδυ, μου μίλησε για την ιστορία που γυρίσαμε μαζί το καλοκαίρι. Μου μίλησε για κάθε λεπτομέρεια: το σουτιέν, το εστιατόριο, το ξενοδοχείο. Εν ολίγοις, μου είπε ότι του είχε συμβεί. Στο τέλος, αφού μιλούσε για 45 λεπτά, με ρώτησε: «Με πιστεύεις;» και του είπα «Ναι». Κι εκείνος απάντησε: «Δεν είναι αλήθεια!». Γέλασα τόσο δυνατά που ίσως να ήταν κι αυτός ο λόγος που θέλησε να κάνει την ταινία! Η πραγματικότητα και η μυθοπλασία με έκαναν πάντα να γελώ, γιατί πιστεύω πραγματικά ότι όλα είναι δυνατά. Μέχρι σήμερα, είμαι σίγουρη ότι την έζησε αυτή την ιστορία. Όσο είμαι σίγουρη κι ότι δεν την έζησε.»
«Η Τοσκάνη, είναι ένα από εκείνα τα μέρη, όπου όλα μπορούν να συμβούν. Δεν είναι τυχαίος ο αριθμός των αγίων που έχουν εκεί. Βιώσαμε αυτή την ταινία, σαν μια οικογένεια παλιών φίλων. Ήμασταν μια μικρή ομάδα, σε ένα χωριό- ο χρόνος δεν είχε θέση εκεί για εμάς. Τα βλέμματα όλων σπινθηρίζανε με πάθος, και ήμασταν όλοι πολύ χαρούμενοι που βρισκόμασταν εκεί. Ο Άμπας δημιουργούσε την πρώτη του ταινία μακριά από την πατρίδα του και τη μητρική του γλώσσα. Ο Γουίλιαμ, άφησε την Όπερα για να συμμετάσχει στον κόσμο του Άμπας. Τον παρακολουθούσα καθώς με άγχος, αλλά και θάρρος περνούσε το κατώφλι του ηθοποιού, αφήνοντας σιγά σιγά τις πεποιθήσεις του, όσα είχε μάθει – με άλλα λόγια εγκαταλείποντας το σενάριο που είχε αποστηθίσει!» [.............................................................]
p>
ΑΝΤΙΟ, ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΜΑΣΑνάμεσα στη συγγραφική δουλειά της ξεχωρίζουν: 
«Στο διάμεσο του κλασικισμού και ρομαντισμού | Τρεις αναφορές στα γνωστά/ άγνωστα του ελλαδικού 19ου αιώνα»
«Αλεξάνδρα Σαμουήλ | Η παλαιότερη πεζογραφία μας | Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο: 1830-1880»
«Νεολογία και κριτική στον 19ο αιώνα | Νεόπλαστοι λογοτεχνικοί όροι από τη Συναγωγή του Σ. Α. Κουμανούδη»
Επί χρόνια επιμελήθηκε μαζί με τον Διονύση Καψάλη, τον Λογοτεχνικό
Πολίτη , παράρτημα του περιοδικού Πολίτης , που εξέδιδε ο σύντροφός της Άγγελος
Ελεφάντης .
.jpg)
Η Μαριάννα Δήτσα ήταν η γυναίκα για την οποία γράφτηκε το τραγούδι “Συννεφούλα” του Διονύση Σαββόπουλου.
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης
Έκθεση «Σολομόν Νικρίτιν (1898-1965). Ακούγοντας τη ζωή»
MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη)
20 Δεκεμβρίου 2023 – 07 Απριλίου 2024
Μια μικροσκοπική φιγούρα στέκεται μόνη σε μια θολή νησίδα και πλαισιώνεται από ένα σύννεφο χρωμάτων με μικρές ιστορίες -όνειρα ή αναμνήσεις;- σε ένα γκρίζο φόντο. Μια γυναίκα ξεπροβάλλει από ένα δυστοπικό τοπίο με ένταση στην κίνηση και την κραυγή της. Άνθρωποι ρωμαλέοι, άνθρωποι σε πτώση, άνθρωποι σε πάθος, άνθρωποι που ακούν την ίδια τη ζωή πρωταγωνιστούν στο «καλλιτεχνικό και πλαστικό σενάριο» του Σολομόν Νικρίτιν στη νέα έκθεση που πρόκειται να παρουσιαστεί στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, στη Μονή Λαζαριστών, στη Θεσσαλονίκη από τις 20 Δεκεμβρίου 2023 έως τις 07 Απριλίου 2024 (εγκαίνια: Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου 2023, 20:00).
Η έκθεση-σενάριο με τίτλο «Σολομόν Νικρίτιν (1898-1965). Ακούγοντας τη ζωή» ξεδιπλώνεται μέσα από 300 έργα τέχνης, αρχειακό υλικό και αντικείμενα από τη συλλογή Κωστάκη του Μουσείου και ιδιωτικές συλλογές, εγκαταστάσεις και οπτικοακουστικό υλικό. Στο τέλος της, οι θεατές συγκεντρώνουν όλες τις εικόνες σε μια συνεκτική «ιστορία» με ενδιαφέρουσα πλοκή σαν να έχουν μόλις τελειώσει την ανάγνωση ενός μυθιστορήματος ή να έχουν παρακολουθήσει μια κινηματογραφική ταινία, με ήχο και κίνηση.
Γεννημένος το 1898 στο Τσέρνιγκοφ της Ουκρανίας ο Σολομόν (Ζέλμαν) Νικρίτιν υπήρξε μια εμβληματική φιγούρα της Ρωσικής Πρωτοπορίας και της πειραματικής τέχνης της δεκαετίας του 1920. Ζωγράφος, γραφίστας, ιστορικός τέχνης, ερευνητής και εφευρέτης καινοτόμων καλλιτεχνικών συστημάτων ο Νικρίτιν περιγράφεται ως ειλικρινής, άμεσος, με μεγάλη ενέργεια, αν και συχνά υπερβολικός: «Ακόμη και ένα κουτί σπίρτα ανήκε γι’ αυτόν στον διαστημικό χώρο, το έβλεπε ως μέρος του σύμπαντος. Κάποιοι μάλιστα ενοχλούνταν από αυτό», θυμάται ο φίλος του και καλλιτέχνης Αλεξάντρ Λαμπάς.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν το καθεστώς του Στάλιν απαγόρευσε επισήμως κάθε είδους «φορμαλιστικές» ιδέες, ο Νικρίτιν δεν σταμάτησε να «ακούει» τη ζωή, αν και έπαψε να παρουσιάζει δημόσια έργα από την εποχή των τολμηρών πειραμάτων ακόμη και στις ατομικές του εκθέσεις. Το όνομα του Σολομόν Νικρίτιν απουσίαζε επίσημα από την ιστορία της τέχνης της πρωτοπορίας για μεγάλο χρονικό διάστημα και θα είχε ξεχαστεί τελείως, όπως πολλοί καλλιτέχνες αυτής της γενιάς. Χάρη στον συλλέκτη Γιώργο Κωστάκη, η δημιουργική κληρονομιά του Νικρίτιν διασώθηκε και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος αυτής της μοναδικής συλλογής βρίσκεται στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Ο Σολομόν Νικρίτιν πέθανε στη Μόσχα το 1965.
Η έκθεση «Σολομόν Νικρίτιν (1898-1965). Ακούγοντας τη ζωή» είναι αφιερωμένη στα 125 χρόνια από τη γέννηση του καλλιτέχνη και διηγείται στον θεατή τις πτυχές της δημιουργικότητας και του ταλέντου του, καθώς και την προσφορά του στη γενικότερη αντίληψη περί Τέχνης. Η έκθεση επίσης συνεχίζει και συμπληρώνει με νέα στοιχεία τη διεθνώς πρώτη έκθεση για τον Σολομόν Νικρίτιν που είχε γίνει το 2004 στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με την Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ, από την επιμελητική ομάδα των Νατάλια Αντάσκινα, Τζον Μπόλτ, Νικολέττα Μισλερ και Μαρίας Τσαντσάνογλου.
Επιμέλεια: Λιουμπόβ Πτσέλκινα
Βοηθός επιμελήτρια: Αγγελική Χαριστού
Αρχιτεκτονικός-Μουσειολογικός σχεδιασμός: Κιρίλ Ας – Νάντια Κορμπούτ
Σολομόν ΝικρίτινΕγκαταστάσεις ήχου: Αντρέι Σμιρνόφ
Η ΜΟΥΣΙΚΗ:
00:00 Συμφωνία Νο.101 (Του Ρολογιού) - Αντάντε
05:03 Κοντσέρτο για Τρομπέτα - Φινάλε Αλέγκρο
08:57 Κουσρτέτο Εγχόρδων Νο.62 (Αυτοκρατορικό) - Πόκο Αντάτζιο Καντάμπιλε
12:43 Συμφωνία Νο.100 (Στρατιωτική) - Φινάλε Πρέστο
14:22 Κοντσέρτο Για Τσέλο Νο.1 - Αντάτζιο
17:36 Κοντσέρτο για Πιάνο Νο.11 - Ούγγρικο Ρόντο
20:22 Συμφωνία Νο.94 (Της Έκπληξης) - Αντάντε
23:51 Τρίο για Φλάουτο, Πιάνο και Τσέλο Νο.2 - Ανταντίνο Πίου Τόστο Αλεκρέτο
27:02 Συμφωνία Νο.45 (Του Αποχαιρετισμού) - Πρέστο Αντάτζιο
33:15 Η Δημιουργία - Το Χάος
ΓΙΟΖΕΦ ΧΑΫΝΤΝ (1732-1809)
Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν ήταν Αυστριακός συνθέτης, ένας από τους σημαντικότερους της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική — συμφωνίες και μουσική δωματίου — καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες.
Γεννήθηκε το 1732 στο χωριό Ρόραου της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο Χάυντν παίρνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Γιόχαν Ματίας Φρανκ και ειδικότερα στο πιάνο και το βιολί. Σε ηλικία επτά ετών γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Σε ηλικία περίπου 17 ετών ξεκινά ο αγώνας του για επιβίωση, διδάσκει μουσική, τραγουδάει στους δρόμους και παίζει βιολί δίπλα στον Ιταλό συνθέτη Νίκολα Πορπορά. Σταδιακά το όνομά του άρχισε να γίνεται γνωστό και γύρω στο 1757 διορίζεται ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του Κόμη Μορζίν, οπότε και συνθέτει την πρώτη του συμφωνία. Το 1760 παντρεύεται την Μαρία Άννα Αλοϊσια Απολόνια Κέλερ, όμως ο γάμος τους υπήρξε ελάχιστα ευτυχισμένος ενώ δεν απέκτησαν παιδιά. Το 1761 αρχίζει να εργάζεται μόνιμα στο παλάτι του πρίγκιπα Πολ Άντον Εστερχάζι με καθήκοντα σύνθεσης, διεύθυνση ορχήστρας, να παίζει μουσική δωματίου για και μαζί με τους πατρόνες του, και το ανέβασμα των οπερετικών έργων. Ο Χάυντν εργάστηκε στην αυλή του Εστερχάζι για περίπου 30 χρόνια, όπου συνέθεσε πλήθος συνθέσεων τόσο για τον προστάτη του όσο και για άλλους άρχοντες και ανέπτυξε το μουσικό ταλέντο του ενώ η φήμη του πλέον εξαπλώνονταν όλο και περισσότερο.
Την ίδια εποχή γνώρισε και έγινε φίλος με τον Μότσαρτ από τον οποίο επηρεάστηκε σημαντικά αλλά και τον επηρέασε.
Με το θάνατο του πρίγκιπα Εστερχάζι, το 1790, ο Χάυντν συνταξιοδοτείται και όπως επιθυμούσε είναι πλέον ελεύθερος να ταξιδέψει στην Αγγλία. Στο Λονδίνο το κοινό ενθουσιάστηκε με τον Χάυντν , ενώ οι συναυλίες του εκεί του επέφεραν την οικονομική ανεξαρτησία. Την ίδια χρονιά, γνωρίζει τον νεαρό τότε Μπετόβεν.
Το 1795 ο Χάυντν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική.
Το 1797 συνθέτει τη μουσική για το «Ο Θεός σώζει τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο», η οποία αργότερα θα «ντύσει» τον εθνικό ύμνο της Γερμανίας.
Το 1802 μια ασθένεια που τον ταλαιπωρούσε ήδη αρκετό καιρό επιδεινώνεται σημαντικά σε σημείο που του είναι πλέον αδύνατον να συνθέσει.
Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν πέθανε στα τέλη Μαΐου του 1809, σε ηλικία 78 ετών, λίγο μετά την επίθεση του Ναπολέοντα στη Βιέννη. Στην επικήδεια τελετή, δυο εβδομάδες αργότερα στην εκκλησία Schottenkirche της Βιέννης, ακούστηκε το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ προς τιμή του.
Μια αρχική παρατήρηση: είναι παράταιρο να γράφει κανείς για το ποδόσφαιρο, όταν γίνονται στον πλανήτη όσα εμείς βλέπουμε και όσα βιώνουν οι λαοί, όπως αυτός της Παλαιστίνης; Η απάντηση είναι «όχι». Πρώτον, επειδή το ποδόσφαιρο είναι κάτι πολύ σημαντικό και πολύ αναγκαίο σε υπαρξιακό επίπεδο για πολλούς ανθρώπους (άρα ταιριαστό με κάθε εποχή) και δεύτερον επειδή η υπόθεση Ιβάν Γιοβάνοβιτς-Γιάννη Αλαφούζου αποδεικνύεται χαρακτηριστική του τρόπου με τον οποίο κινούνται, οι εν Ελλάδι ολιγάρχες, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά παντού.
Ο Ιβάν Γιοβάνοβιτς έκλεψε, όχι τυχαία, τις καρδιές του κόσμου του Παναθηναϊκού. Ένας συνδυασμός ήθους που σπανίζει στο χώρο του ποδοσφαίρου και αγωνιστικών επιτυχιών, ανέδειξαν μια προσωπικότητα, με την οποία οι οπαδοί (και όχι μόνο) ήθελαν να ταυτίζονται ή τέλος πάντων να ταυτίζουν την ομάδα τους. Ο κόσμος ξαναθέλησε να πάει στο γήπεδο για να δει την ομάδα την οποία ο Ιβάν έφτιαξε. Ο Ιβάν έχει κάτι από τους λαϊκούς ποδοσφαιρικούς ήρωες του παρελθόντος. Μια σεμνότητα και αποφασιστικότητα, που φτιάχνει σενάρια για ταινίες γύρω από το ποδόσφαιρο και την ομαδικότητα. Σε μια χώρα δε, στην οποία η κυρίαρχη πολιτική σφαίρα «παράγει» καριερίστες της ίδιας κοπής και της μιας χρήσης, είναι οι άλλοι, μαζικοί κοινωνικοί χώροι αυτοί που (ίσως) δημιουργούν προσωπικότητες ικανές να συνομιλήσουν με το λαϊκό αίσθημα. Αυτή η συνεισφορά, για όσους νιώθουν την ειδική σχέση του οπαδού με την ομάδα δεν αποτιμάται ούτε σε τίτλους, ούτε σε έσοδα. Είναι η περηφάνια, στην αναζήτηση της οποίας συναντώνται αυτός που βρίσκεται μέσα στο γήπεδο και αυτός που βρίσκεται εκτός. Ή όπως λέει ο Τσιτάχ στο ομώνυμο θεατρικό του Βασίλη Κατσικονούρη, η αξιοπρέπεια.
Η παρουσία του Ιβάν Γιοβάνοβις στον πάγκο του Παναθηναϊκού επιτέλεσε λοιπόν έναν τριπλό θετικό ρόλο: στο πεδίο των αξιών, καθώς σήκωσε την ομάδα πιο ψηλά χάρη στη δική του παρουσία. Στο αγωνιστικό πεδίο, δεδομένου ότι κέρδισε τον πρώτο τίτλο της ομάδας μετά από χρόνια και ότι την ανέβασε σε ένα ανταγωνιστικό επίπεδο, στο οποίο είχε πάνω από μια δεκαετία να βρεθεί, φτιάχνοντας μια συμπαγή εντεκάδα. Και εν τέλει στο επιχειρηματικό επίπεδο, καθώς μέσα και από το δικό του ρόλο, η ομάδα έγινε πλουσιότερη και αποδοτικότερη. Η λογική λοιπόν λέει ότι είτε γιατί μοιράζεται έναν κώδικα αξιών (σπανιότερο), είτε γιατί κοιτάζει το μεσομακροπρόθεσμο καλό της ομάδας του (σπάνιο) ο μεγαλομέτοχος της ομάδας δεν θα άλλαζε τον προπονητή για αρκετό καιρό ακόμα και σίγουρα όχι πριν το τέλος της τρέχουσας σεζόν και τη λήξη του συμβολαίου του. Φαινόμενα άλλωστε, όπως του σερ Άλεξ Φέργκιουσον, ή στις μέρες μας του Πεπ και του Κλοπ δημιουργήθηκαν ακριβώς λόγω της μακράς παραμονής τους στους πάγκους των ομάδων τους, με διοικητικούς παράγοντες που καταλαβαίνουν τι θέλουν οι προπονητές να πετύχουν και τι εκφράζουν.
Όχι στην Ελλάδα των ολιγαρχών, όμως. Ο ολιγάρχης στην Ελλάδα είναι ο παλιός κοτζαμπάσης, σε νέα εκδοχή. Είναι ο άνθρωπος που ξέρει να βγάζει λεφτά, μέσα από ένα συνδυασμό επιχειρηματικών κινήσεων, οι οποίες καταλήγουν σε πολιτικές δοσοληψίες και πιέσεις. Ο άνθρωπος που διατηρεί μια νοοτροπία «χωραφιού του» για οτιδήποτε με το οποίο ασχολείται. Η ποδοσφαιρική ομάδα είναι ένα εργαλείο άσκησης πολιτικών πιέσεων, όπως και το μέσο ενημέρωσης. Ούτε η συμπύκνωση μιας κάποιας ιδέας, ούτε καν ένα αυτόνομο επιχειρηματικό σχέδιο, το οποίο σέβεται ως τέτοιο και υλοποιεί. Ο ολιγάρχης, λοιπόν, στο ποδόσφαιρο κινείται χωρίς να διαθέτει ιδιαίτερο ένστικτο επιβίωσης ως προς αυτό. Πληρώνει κάποιους από τους οργανωμένους, πληρώνει δημοσιογράφους και όσους τον λιβανίζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πληρώνει μετεγγραφές, αλλά ταυτοχρόνως (και πολύ συχνά) μοιράζεται ελάχιστες από τις αξίες της ομάδας και συνήθως καταλαβαίνει ελάχιστα από ποδόσφαιρο. Συνήθως, προϊόντος του χρόνου την «ψωνίζει» και παριστάνει ότι ξέρει από ποδόσφαιρο. Υπάρχουν πάντα οι διπλανοί του που ξέρουν τι να του ψιθυρίσουν στο αυτί. Δεν υπάρχει χώρος για ήθος ή έστω επαγγελματικό σχεδιασμό, αφού άλλωστε το πρώτο εξαφανίζεται γρήγορα-γρήγορα από τους παράγοντες του ποδοσφαίρου, όχι μόνο εδώ αλλά και στο εξωτερικό. Φυσικά, απότομες αλλαγές στελεχών μιας ομάδας και μάλιστα προπονητών λαμβάνουν χώρα παντού στον κόσμο. Πολλές είναι ποδοσφαιρικά παράλογες ή και καταστροφικές. Απλώς εδώ, αυτό είναι το καθεστώς. Καθεστώς στο ποδόσφαιρο, καθεστώς και στον ευρύτερο δημόσιο βίο.
Ο Ιβάν Γιοβάνοβιτς έπεσε θύμα αυτού του μοντέλου, όπως και τόσοι άλλοι. Η εικόνα του ποδοσφαίρου όπως θα θέλαμε να είναι, απέναντι στην εικόνα του ποδοσφαίρου όπως είναι. Από τη μια ο Γιοβάνοβιτς που αγάπησε ο κόσμος του Παναθηναϊκού και από την άλλη ο Αλαφούζος που τον απεχθάνεται ο ίδιος κόσμος και ας του έχει κατσικωθεί στο σβέρκο. Μια ακόμα πτυχή του δημοσίου βίου στην Ελλάδα δηλαδή. Ιβάν καλή τύχη στις επόμενες περιπέτειές σου. Θα μας λείψεις.
«Η τέχνη συναγωνίζεται ένα ηλιοβασίλεμα με μολύβι και χαρτί. -Agustín Valle »
Ο Vicente Gonzalo είναι ένας Ισπανός καλλιτέχνης του οποίου οι πίνακες έχουν εκτεθεί ευρέως σε εθνικό επίπεδο. Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ότι φιλοδοξεί να ζήσει κάτι αξιόλογο, κάτι καλό, μια «ευαίσθητη κατασκευή».
Στην καλλιτεχνική του έκφραση, ο Gonzalo ξεφεύγει από τον εφησυχασμό μέσω της δυσαρέσκειας. Θεωρώντας τον εαυτό του ως κλασικό ζωγράφο, πιστεύει ότι ένα έργο τέχνης πρέπει να είναι και βαθύ και απλό. Δημιουργεί χρησιμοποιώντας ακρυλικά και κολάζ σε ξύλο.
Soundtrack: J. S. Bach - Sonata for violin and harpsichord no. 1 in B minor BWV 1014 Bojan Cicick, violin Steven Devine, harpsichord Recorded for the project All of Bach on December 6th 2021 at Broedergemeente in Zeist Netherlands Bach Society 31 December 2023 casalvador31@orange.fr m.anweiler1@orange.fr
Ο αδικοχαμένος πρόσφατα συγγραφέας Κώστας Θ. Καλφόπουλος*, με τη βοήθεια των ομότεχνών του Χίλντας Παπαδημητρίου** και Ανδρέα Αποστολίδη*** κάνουν μια συνοπτική αναδρομή στην Ελληνική Αστυνομική Λογοτεχνία του 21ου αιώνα , που περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία, τις τάσεις , τα φύλα, τα είδη και τους συγγραφείς , που ασχολούνται αποκλειστικά με το έως πρότινος περιφρονημένο αυτό είδος λογοτεχνίας.
Σημείωση : η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου 2021. Το βίντεο αρχίζει από το όγδοο και κάτι λεπτό, ενώ η ποιότητα της εικόνας του δεν είναι πολύ καλή. Παρ΄όλα αυτά, αξίζει να το παρακολουθήσετε.
Προδημοσίευση από το μυθιστόρημα του Alasdair Gray Poor Things – Χαμένα κορμιά (μτφρ. Δημήτρης Βαρθουλάκης), όπου βασίστηκε η ομότιτλη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει την 1η Ιανουαρίου από τις Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Δείτε την προδημοσίευση εδώ.
Ν.Δ. 158, ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. 36, ΠΑΣΟΚ 32, ΚΚΕ 21, Ελληνική Λύση 12, Σπαρτιάτες 11, Νέα Αριστερά 11, Νίκη 10, Πλεύση Ελευθερίας 6, Ανεξάρτητοι 3. Τούτος είναι ο καταμερισμός των βουλευτικών εδρών μεταξύ των κομμάτων αυτή τη στιγμή στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
Ας υποθέσουμε λοιπόν πως έβλεπε αυτόν τον καταμερισμό κάποιος «εξωγήινος», παντελώς άσχετος με τα ελληνικά πολιτικά πράγματα. Ή, καλύτερα, κάποιος που έχει ξυπνήσει από κώμα στο οποίο είχε εισέλθει πριν από τις εκλογές του περασμένου Μαΐου. Το πιθανότερο είναι πως θα πίστευε ότι η «Νέα Αριστερά» είναι κάποιο νεοεμφανισθέν αριστερό γκρουπούσκουλο, που κατόρθωσε να μπει στη Βουλή ανταγωνιζόμενο σε ποσοστά τα υπόλοιπα 4 μικρά κόμματα – τα οποία όλα βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από τα 4 παραδοσιακά ισχυρά κόμματα της Βουλής: Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ.
Αρχίζω διατυπώνοντας την απαισιόδοξη εκδοχή τού τι μέλλει γενέσθαι. Ο άνθρωπος που τώρα μόλις ξύπνησε από κώμα, μετά από λίγους μήνες θα συνειδητοποιήσει ότι είχε κάνει λάθος μόνο στο ότι η Νέα Αριστερά είχε κατέβει ως κόμμα στις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου – δεδομένου ότι δεν γνώριζε πως πρόκειται για 11 βουλευτές που αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και συγκρότησαν δική τους κοινοβουλευτική ομάδα περίπου πέντε μήνες μετά τις εκλογές του Ιουνίου. Κατά τα άλλα, ναι, πρόκειται για γκρουπούσκουλο της Αριστεράς που έχει κατορθώσει να εκπροσωπείται στη Βουλή ανάμεσα σε άλλα –ακροδεξιά κυρίως- μικρά κόμματα.
Η αισιόδοξη εκδοχή, ευτυχώς, στηρίζεται σε μια πραγματικότητα που επίσης θα αγνοούσε κάποιος που πρόσφατα ξύπνησε από κώμα. Οτι η κοινοβουλευτική ομάδα που ονομάζεται Νέα Αριστερά δεν προέκυψε επειδή 11 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ξαφνικά αποφάσισαν να αποχωρήσουν και να φτιάξουν δικό τους κόμμα. Αλλά επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. υπέστη μια πλήρη μετάλλαξη – ουσιαστικά σταμάτησε να υπάρχει ως αριστερό κόμμα. Κατά συνέπεια όσα μέλη και στελέχη εξακολούθησαν να σκέφτονται και να πράττουν με γνώμονα την αριστερή ιδεολογία δεν είχαν άλλη επιλογή από το να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν εκ νέου έναν πολιτικό φορέα της Αριστεράς. Και αυτό βέβαια δεν αφορά μόνο τους βουλευτές.
Τούτο σημαίνει πως υπάρχει μια σημαντικών διαστάσεων κοινωνικο-πολιτική δυναμική, η οποία καλώς εχόντων των πραγμάτων θα μπορούσε να στηρίξει το εγχείρημα της συγκρότησης νέου κόμματος πέρα από το κοινοβουλευτικό επίπεδο. Ιδιαίτερα ελπιδοφόρα ως προς αυτή την προοπτική είναι η πληροφορία πως υπάρχουν μεγάλες αριθμητικά ομάδες αποχωρησάντων από τοπικές οργανώσεις μελών που ήδη κάνουν άτυπες συναντήσεις. Αν αυτή η πρακτική γενικευτεί και –ιδίως- αν δεν ατονήσει λόγω απογοήτευσης, θα μπορούσε όντως να αποτελέσει μια ισχυρή βάση για το νέο κόμμα.
Είναι σαφές ότι το πρωταρχικό ζητούμενο στην παρούσα φάση είναι η αποφασιστική ανάληψη πρωτοβουλιών. Κυρίως από τους 11 βουλευτές, αλλά όχι μόνον. Κατά την άποψή μου, το κρίσιμο προαπαιτούμενο στοιχείο είναι η απόκτηση ιδεολογικής αυτοπεποίθησης. Γνωρίζω ότι δεν είναι δόκιμος όρος, και τον εξηγώ.
Αναφέρομαι πρώτα και κύρια στην απαλλαγή από κάποιες ιδεολογικές πλάνες που εξακολουθούν να στοιχειώνουν τη σκέψη της προερχόμενης από τον ΣΥΡΙΖΑ Αριστεράς. Σημαντικότερη εκ των οποίων είναι εκείνη που σχετίζεται με το φαινόμενο του αρχηγισμού. Εδώ δεν θα με απασχολήσουν οι οργανωτικές και πρακτικές πλευρές του φαινομένου, όπως η υπονόμευση της εσωκομματικής δημοκρατίας και οι ολέθριες πολιτικές επιλογές ενός ηγέτη που αποφάσιζε κατά μόνας με τον «πρωινό καφέ» του. Αλλά ακριβώς η καθαυτό ιδεολογική διάσταση που στήριζε την αρχηγοκεντρική δομή. Συγκεκριμένα, έχω κατά νου το αφήγημα του «χαρισματικού ηγέτη».
Εχουν περάσει μερικοί μήνες από την τραυματική εμπειρία της παταγώδους διπλής εκλογικής αποτυχίας του Μαΐου και του Ιουνίου και οφείλουμε πλέον να αντιμετωπίσουμε κατάματα μια «σκληρή» πραγματικότητα: Σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών, ο χαρισματικός Αλέξης Τσίπρας έχασε παταγωδώς από τον κατά γενική ομολογία καθόλου χαρισματικό Κυριάκο Μητσοτάκη. Τούτο δεν σημαίνει πως ο Τσίπρας δεν ήταν αληθινά χαρισματικός. Αλλά ότι οι χαρισματικές προσωπικότητες παίζουν ελάσσονα ρόλο. Τουλάχιστον στη σύγχρονη πολιτική μετράνε οι πολιτικές των κομμάτων και οι πρακτικές τους επιπτώσεις.
Η παραίτηση Τσίπρα, η καταστροφική εκλογή Κασσελάκη και η αναπόφευκτη μαζική αποχώρηση που ακολούθησε μπορεί να αποδειχτούν τελικά «μεταμφιεσμένη ευλογία». Ο πολιτικός φορέας που θα προκύψει από την πρωτοβουλία της κοινοβουλευτικής ομάδας της Νέας Αριστεράς θα είναι μια γνήσια συλλογική προσπάθεια, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει κάποια «εξέχουσα προσωπικότητα» που θα σηματοδοτεί την ύπαρξή του. Η απόκτηση ιδεολογικής αυτοπεποίθησης στην οποία αναφέρομαι συνίσταται στη συνειδητοποίηση πως δεν μας χρειάζονται χαρισματικοί ηγέτες. Κατά μία έννοια, ευτυχώς που μας τέλειωσαν κιόλας.
Ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Την εποχή της ανόδου του Ιουλίου Καίσαρα στην εξουσία, οι δούλοι αποτελούσαν σχεδόν το 20-30% του πληθυσμού της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η ζωή τους διέφερε σημαντικά ανάλογα με το επάγγελμά τους καθώς σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν από μονομάχους και εργάτες ορυχείων μέχρι σεξεργάτριες και υπηρέτες. Το μόνο κοινό χαρακτηριστικό στις ζωές όλων τους, ήταν η κακομεταχείριση και η σκληρότητα.
Ακόμη και μέσα στη ρωμαϊκή κοινωνία, οι υπόδουλοι υπήρχαν σε διάφορα επίπεδα μιας ιεραρχικής πυραμίδας. Στην κορυφή βρίσκονταν οι μορφωμένοι σύμβουλοι των ηγετικών μορφών της Ρώμης. Πολλοί από αυτούς ήταν Έλληνες. Οι Ρωμαίοι είχαν μεγάλη εκτίμηση για τους Έλληνες και τους θεωρούσαν την «επιτομή του πολιτισμού», μέχρι να κατακτήσουν τη χώρα μας.
Οι υπόδουλοι Έλληνες ήταν λοιπόν κυρίως εκπαιδευτικοί και δάσκαλοι, συχνά για τους γιους των ιδιοκτητών τους. Απολάμβαναν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και μια πιο άνετη ζωή, αλλά δεν ήταν ελεύθεροι πολίτες και εξακολουθούσαν να είναι σε μεγάλο βαθμό σκλαβωμένοι άνθρωποι.
Στη ρωμαϊκή υψηλή κοινωνία, θεωρούνταν σύμβολα κύρους. Ακολουθούσαν οι οικιακοί δούλοι – υπηρέτες, επιστάτες και μάγειρες. Τα περισσότερα πλούσια μέλη της ρωμαϊκής κοινότητας που μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά δούλους, κατείχαν διάφορους για το νοικοκυριό τους.
Στην κατώτερη πλευρά της ιεραρχίας, αν και όχι στον πάτο, βρίσκονταν οι εργάτες που δούλευαν σε πιο απαιτητικές σωματικά εργασίες σε αγροκτήματα, λατομεία, ορυχεία και άλλα. Αυτοί οι δούλοι είχαν μικρό προσδόκιμο ζωής καθώς ζούσαν μέσα στις κακουχίες και τη δυστυχία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ιδιοκτήτες τους μπορούσαν να είναι λίγο πιο ανθρώπινοι από άλλους, γεγονός που έκανε τη ζωή τους λίγο πιο εύκολη. Στον πάτο βρίσκονταν οι σκλάβοι των πλοίων και οι εργάτες ορυχείων.
Οι δούλοι γαλέρας ήταν υπεύθυνοι για την κωπηλασία των ρωμαϊκών πολεμικών πλοίων. Ήταν αλυσοδεμένοι στους πάγκους τους και συχνά εγκαταλείπονταν για να πεθάνουν σε περιόδους πολέμου ή ήττας. Οι εργάτες ορυχείων υπέφεραν από παρόμοιες προκλήσεις. Η ρωμαϊκή κοινωνία φημιζόταν για τη χρήση πολλών μολύβδων, και είναι αρκετά προφανές ότι αγνοούσαν τις επιπτώσεις της δηλητηρίασης από μόλυβδο και το τίμημα που αυτή προκαλούσε στους σκλάβους.
Υπήρχε όμως μια κατηγορία σκλάβων που απολάμβανε κάποια προνόμια και θέσεις: οι διασκεδαστές. Πιο συγκεκριμένα, οι διάσημοι μονομάχοι της αρχαίας Ρώμης απολάμβαναν τον χρόνο τους στο προσκήνιο. Οι αγώνες μονομάχων λάμβαναν χώρα μεταξύ σκλάβων σε αμφιθέατρα ως ψυχαγωγία για τους πλούσιους και την ελίτ.
Η επιβίωση σε βάναυσες μάχες και οι εντυπωσιακές κινήσεις στην αρένα βοήθησαν τους μονομάχους να κερδίσουν δημοτικότητα και φήμη, παρόμοια με τους σύγχρονους σούπερ σταρ του κινηματογράφου ή της μουσικής σήμερα. Ένας από τους πιο διάσημους αρχαίους μονομάχους ήταν βεβαίως ο Σπάρτακος, ο οποίος πρωτοστάτησε στην επανάσταση των δούλων και η ζωή του έγινε χιλιάδες χρόνια αργότερα, ταινία.
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι περισσότερες μονομαχίες δεν γίνονταν «μέχρι θανάτου». Οι μάχες διαρκούσαν συνήθως 10 έως 15 λεπτά και έληγαν όταν ένας από τους πολεμιστές παραδινόταν κρατώντας ένα μόνο δάχτυλο ψηλά. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο το 10-20% των μονομάχων πέθαιναν μαχόμενοι. Οι πολεμιστές έδιναν μόνο 2 έως 3 αγώνες το χρόνο, οπότε δεν ήταν εύκολο να ξεχωρίσουν.
Όμως, ορισμένοι μονομάχοι είχαν πιο εξωφρενικές προσωπικότητες και έκαναν αξιομνημόνευτα κατορθώματα κατά τη διάρκεια μιας μάχης που τους απέφεραν χρήματα και φήμη. Οι μονομάχοι μπορούσαν ακόμη και να κερδίσουν την ελευθερία τους αν έφερναν δόξα στους ιδιοκτήτες τους. Αυτό όμως δεν πρέπει να αφαιρεί από τη βιαιότητα και την απανθρωπιά του αθλήματος. Οι αγώνες μονομάχων μπορούσαν να αφήσουν σκλάβους ακρωτηριασμένους, τραυματισμένους ή νεκρούς.
Ο κόσμος συνήθως ζητωκραύγαζε καθώς οι μονομάχοι συγκρούονταν και συχνά προκαλούσαν σοβαρές βλάβες ο ένας στον άλλον. Άλλοι διασκεδαστές ήταν ηθοποιοί, χορευτές και τραγουδιστές που, υπό την επίβλεψη των ιδιοκτητών τους, ταξίδευαν στην ιταλική χερσόνησο διασκεδάζοντας τους πολίτες. Απολάμβαναν επίσης κάποιο επίπεδο κύρους, δημοτικότητας και προνομίων, αλλά παρέμεναν μη ελεύθεροι πολίτες.
Για τους περισσότερους σκλάβους της αρχαίας Ρώμης, η ελευθερία ήταν ένα μακρινό όνειρο. Περιστασιακά, κάποιοι από αυτούς εξεγέρθηκαν και προσπάθησαν να ξεφύγουν από τη μιζέρια τους. Τις περισσότερες ωστόσο φορές, αυτή η εξέγερση δεν είχε καλή κατάληξη.
Ίσως η πιο διάσημη μορφή εκτέλεσης εγκληματιών, προδοτών και ανυπάκουων σκλάβων στη Ρώμη είναι αυτή που πιθανώς φαντάζεσαι: η σταύρωση, η οποία σύμφωνα με τη λατινική λέξη “crucificare”, σημαίνει «στερεώνω σε σταυρό».
Η πιο διάσημη ιστορική σταύρωση είναι αυτή του Ιησού Χριστού, ωστόσο λέγεται ότι χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, άνθρωποι σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας τους που διήρκεσε πάνω από χίλια χρόνια. Για την τιμωρία αυτή, οι κατηγορούμενοι καρφώνονταν από τους καρπούς και τους αστραγάλους τους σε έναν ξύλινο σταυρό και τότε ξεκινούσε ο πραγματικός γολγοθάς, καθώς συνήθως έπρεπε να περάσουν ώρες για να πεθάνουν.
Σε άλλες περιπτώσεις, σκλάβοι διορίζονταν συχνά ως δήμιοι. Ονομάζονταν «επόπτες» και απολάμβαναν κάποια εξουσία και προνόμια έναντι των άλλων σκλάβων για να τους κρατούν σε τάξη. Εκτός από τη σταύρωση, οι σκλάβοι μαστιγώνονταν επίσης μέχρι θανάτου, καταδικάζονταν να πεθάνουν σε αρένα και μερικές φορές ποδοπατούνταν από ελέφαντες.
Οι σκλάβοι που κρίνονταν ένοχοι για εγκλήματα, για εξέγερση ή για χριστιανικές πράξεις (αυτό συνέβαινε πριν η Ρώμη υιοθετήσει την ανεξιθρησκεία) συχνά ρίχνονταν στην αρένα για «εκτέλεση για ψυχαγωγικό σκοπό». Εκατοντάδες θεατές παρακολουθούσαν και ζητωκραύγαζαν καθώς αυτοί οι σκλάβοι πέθαιναν με κάθε τρόπο στην αρένα. Μερικοί ταΐζονταν σε λιοντάρια, αρκούδες ή τίγρεις. Άλλοι ποδοπατήθηκαν ή ακρωτηριάστηκαν από ταύρους, βόδια και ελέφαντες.
Οι αιχμάλωτοι πολέμου συχνά μεταφέρονταν στη Ρώμη ως σκλάβοι και κάποιοι από αυτούς πωλούνταν στους Ρωμαίους από τους λαούς των αυτοκρατοριών τους στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Στη συνέχεια διακινούνταν περαιτέρω στο σκλαβοπάζαρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Για τους πλούσιους και εύπορους της Ρώμης, η υποδούλωση ανθρώπων αποτελούσε σύμβολο κύρους και ήταν σύνηθες να έχουν πολλούς σκλάβους ταυτόχρονα.
Πολλοί δεν έβλεπαν τον λόγο να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για την απόκτηση σκλάβων και αντ’ αυτού κατέφευγαν σε απάνθρωπες πρακτικές, όπως η αναπαραγωγή τους. Οι νεαρές σκλάβες και οι γυναίκες συχνά έμεναν με τη βία έγκυες είτε από άλλους σκλάβους κατ’ εντολή των ιδιοκτητών τους είτε από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες. Έτσι προέκυψε ένας «έτοιμος» πληθυσμός σκλάβων.
Η κουλτούρα της σεξουαλικής κακοποίησης των δούλων γυναικών οδήγησε επίσης στην πορνεία στην αρχαία Ρώμη. Η Ρώμη ήταν διάσημη για τους οίκους ανοχής της, και παρόλο που πολλές γυναίκες σκλάβες εξαναγκάζονταν σε σεξουαλική εργασία, δεν ήταν όλες οι εργαζόμενες σε οίκους ανοχής σκλάβες.
Ορισμένες από τις πιο ελκυστικές γυναίκες εξυπηρετούσαν μόνο πλούσιους και διάσημους πελάτες και μάλιστα απέκτησαν κάποια φήμη και επιρροή για τον εαυτό τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και νεαροί άνδρες ή αγόρια μπορούσαν να αποκτήσουν παρόμοιο κύρος.
Ορισμένοι από τους πιο «επιεικείς» ιδιοκτήτες απασχολούσαν δούλους σε μικρά σπίτια ή αγροκτήματα, όπου τους γνώριζαν καλά. Αν ήθελαν, μπορούσαν να ανταμείψουν τους δούλους με ελευθερία στη διαθήκη τους. Ακόμη και μετά την απόκτηση της ελευθερίας τους, ωστόσο, οι πρώην σκλάβοι είχαν ακόμη ένα τελευταίο εμπόδιο να ξεπεράσουν προτού μπορέσουν να γίνουν επίσημα πολίτες: έπρεπε να υπηρετήσουν ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στις ρωμαϊκές δυνάμεις.
Αποφασισμένος να συνεχίσει τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας δήλωσε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος σε άρθρο στην εφημερίδα Wall Street Journal ανέφερε: «Δεν θα σταματήσουμε», αλλά «θα εντείνουμε τις μάχες τις ημέρες που έρχονται. Αυτός θα είναι μακρύς πόλεμος» και όρισε τα τρία «προαπαιτούμενα» για να υπάρξει ειρήνη: «Η Χαμάς πρέπει να καταστραφεί, η Γάζα πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθεί και η παλαιστινιακή κοινωνία πρέπει να αποριζοσπαστικοποιηθεί».
Ζήτημα πρώτο: «Η Χαμάς πρέπει να καταστραφεί». Μα, ακόμη κι αν συμβεί αυτό -πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο-, είναι σχεδόν βέβαιο ότι στη θέση της Χαμάς θα έρθει μια άλλη οργάνωση, το ίδιο σκληρή, για να μην πούμε περισσότερο σκληρή, την οποία θα έχει δημιουργήσει το Ισραήλ, που συμπεριφέρεται ως κράτος τρομοκράτης και έχει διαπράξει -σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πολλούς διεθνείς οργανισμούς, ακόμη και μερικές δυτικές κυβερνήσεις- εγκλήματα πολέμου.
Ζήτημα δεύτερο: «Η παλαιστινιακή κοινωνία πρέπει να αποριζοσπαστικοποιηθεί». Ποιος ευθύνεται για τη ριζοσπαστικοποίηση της παλαιστινιακής κοινωνίας; Μήπως το κράτος του Ισραήλ διαχρονικά; Μήπως οι κυβερνήσεις του, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τροφοδότησαν τον ριζοσπαστισμό των Παλαιστινίων με τις δολοφονικές πρακτικές τους, την κατοχή, την αδιαφορία για τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, το σαμποτάρισμα των αποφάσεων για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους; Οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν άλλο δρόμο. Οφείλουν να αγωνιστούν. Δεν έχουν περιθώρια για συμβιβασμούς. Δεν τους δίνει περιθώρια το κράτος του Ισραήλ. Χιλιάδες θύματα. Τεράστιες υλικές καταστροφές στην περιοχή τους. Πρόσφυγες διαρκείας. Οδύνη. Η οδύνη είναι το κινούν αίτιο της τρομοκρατίας.
Σ’ αυτές τις συνθήκες δεν έχουν άλλες επιλογές. Οπως λέει ο Ζόρζ Λαμπικά «η κατάσταση υπαγορεύει τα μέσα» («Η βία; Ποια βία;» Εκδόσεις Εκτός Γραμμής). Θα ήταν πολύ βολικό για τις κυβερνήσεις του Ισραήλ να μη βρίσκουν αντιστάσεις, όταν επιχειρούν να εφαρμόσουν τις πολιτικές τους. Θα ήταν πολύ βολικό να είχαν να κάνουν με πολίτες που δεν διεκδικούν, δεν ζητούν ελευθερία και δικαιοσύνη, με πολίτες φοβισμένους, δειλούς, έτοιμους να υπακούσουν και να υποκλιθούν, πρόθυμους να παραδοθούν αμαχητί. Δυστυχώς για αυτές και ευτυχώς για την ανθρωπότητα, υπάρχουν αντιστάσεις. Με όλα τα μέσα. Την αντίσταση θέλει να εξαφανίσει η ακροδεξιά κυβέρνηση του Νετανιάχου. Το προσπαθεί και έχει πολλούς υποστηρικτές στη Δύση. Οχι στο επίπεδο των κοινωνιών, αλλά στο επίπεδο των πολιτικών και οικονομικών ελίτ, που δεν δίνουν δεκάρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις πολιτικές ελευθερίες και τους εθνικούς στόχους των αποσυνάγωγων. Λένε κάποια λόγια παρηγοριάς στους Παλαιστίνιους, κάνουν μερικές συστάσεις στον Νετανιάχου να είναι πιο προσεκτικός με τους αμάχους, αλλά, επί της ουσίας, του επιτρέπουν να συνεχίσει και να κλιμακώσει.
Ζήτημα τρίτο: Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε διατεθειμένος να ενθαρρύνει την «εθελοντική μετανάστευση των Παλαιστινίων εκτός της Λωρίδας της Γάζας», ουσιαστικά μιλώντας για εκτοπισμό. Το «πρόβλημα», είπε σε κοινοβουλευτικούς του κόμματός του, του Λικούντ, «δεν είναι αν πρέπει να επιτρέψουμε την έξοδο, αλλά αν θα βρεθεί χώρα διατεθειμένη να απορροφήσει» τον πληθυσμό που θα φύγει, είπε σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα. Μάλιστα. Εκτοπισμός. Μην μπείτε στον πειρασμό να κάνετε συγκρίσεις. Είναι ανίερες. Απαγορεύεται. Θα σας χαρακτηρίσουν αντισημίτη. Θα σας κατηγορήσουν ότι ρίχνετε νερό στον μύλο της Χαμάς. Ενδεχομένως θα σας εντάξουν στους αρνητές του Ολοκαυτώματος. Οπότε, όσοι είστε υπερευαίσθητοι, καθίστε ήρεμα στα αβγά σας και δείτε σε ζωντανή μετάδοση τα εγκλήματα πολέμου που διαπράττουν οι Αμυντικές (τι ευφημισμός!) Δυνάμεις του Ισραήλ.
Με επικεφαλής τον Zach Condon, οι Beirut απελευθερώνουν την πλήρη συναισθηματική δύναμη της μουσικής τους στη σκηνή Tempodrom στο Βερολίνο...
