Ο αντιφασισμός ως προκάλυμμα της Ιστορίας
Η φετινή επέτειος της 9ης Μαΐου καθορίζεται από το προφανές: τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η εξέλιξη αυτή -με την απροσδιόριστη έκβασή της- ακυρώνει το ιστορικό περιεχόμενο του ίδιου του εορτασμού. Η 9η Μαΐου προσέφερε τη συγκολλητική ουσία της μεταπολεμικής Ένωσης των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών: ο εορτασμός της ναζιστικής συνθηκολόγησης υπογράμμιζε την ενότητα και τον θρίαμβο του νέου πολιτικού έθνους που είχε αναδυθεί μέσα από την Επανάσταση του 1917. Σήμερα, ο πόλεμος συνιστά την πλέον πρόσφατη και εμφατική αναίρεση του αισθήματος του συνανήκειν που καθόρισε την ιστορική διαδρομή της ΕΣΣΔ. Η τελευταία μπορεί να είχε διαλυθεί το 1992, αλλά αυτός ο πόλεμος καταλύει εμφατικά -και αναδρομικά αποσυνθέτει- τη μνήμη τής κοινής διαδρομής των λαών και των εθνοτήτων που είχαν πρωταγωνιστήσει στη μεγάλη αντιφασιστική νίκη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Από την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής η έννοια του αντιφασισμού διαποτίζει τον λόγο και τη ρητορική των δύο πλευρών. Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία ανακαλούν τις μνήμες της δεκαετίας του 1940, επιχειρούν ιστορικές αναλογίες, εμφανίζουν τον εαυτό τους να πολεμά ενάντια στις σύγχρονες αναβιώσεις φασισμού. Ο πληθωρισμός αυτός μας θυμίζει τη δύναμη, αλλά και τα όρια της Ιστορίας. Η επίκληση του αντιφασισμού, δυστυχώς, δεν συνδέεται εδώ με την απελευθερωτική διέξοδο από μια μεγάλη καταστροφή. Το αντίθετο. Στη ρωσική ειδικά περίπτωση μετασχηματίζεται σε ιδεολογικό προκάλυμμα για την παράταση της καταστροφής και τη δικαιολόγηση ενός επιθετικού πολέμου. Στην ουκρανική εκδοχή παράγει ενδιαφέρουσες αντιφάσεις - ο μαχητής του τάγματος Αζόφ κάνει λόγο για τον παππού του που πολέμησε τους ναζί, ενώ πιθανά ο ίδιος είναι συμπολεμιστής με τους ιδεολογικούς τους επιγόνους.
Στη χώρα μας το
συναισθηματικό φορτίο του αντιφασισμού είναι ισχυρό. Κι αυτό είναι
θετικό. Το πρόβλημα ξεκινά όταν αυτό περιορίζεται στη σφαίρα των
συμβολισμών.
Στις 9 Μαΐου του 2022 η δημόσια σφαίρα θα κατακλυστεί από
τη φωτογραφία (την οποία παρεμπιπτόντως την τράβηξε ο Ουκρανοεβραίος
Yevgeny Ananyevich Khaldei
) του Σοβιετικού στρατιώτη με την κόκκινη
σημαία στο κατεστραμμένο Ράιχσταγκ. Δεν αρκεί όμως η επίκληση του
παρελθόντος. Η δύσκολη και προκλητική συζήτηση εκκινεί από τη στιγμή που
θα αναζητήσουμε το νήμα που συνδέει το ιστορικό αυτό φορτίο με το
σύγχρονο περιεχόμενο του αντιφασισμού. Οι ατομικές και κοινωνικές
ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ειρηνική συνύπαρξη των λαών
είναι το απόλυτο μέτρο που κρίνει την ειλικρίνεια του αντιφασισμού μας.
* Ο Κώστας Καρπόζηλος είναι ιστορικός και διευθυντής των ΑΣΚΙ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου