Γιάννης Χρονόπουλος: Ιστορική αλήθεια είναι μόνο η τεκμηριωμένη
Παναγιώτης Φρούντζος
Γνώρισα
τον Γιάννη Χρονόπουλο, ιδρυτή της Historical Quest, στην εφημερίδα,
καθώς συνεργαστήκαμε στην έκδοση του δεύτερου τόμου των «Αιρετικών» και
δεν χάσαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για το Βυζάντιο και την
ελληνικότητά του. Διαφωνήσαμε μεν, οφείλω να ομολογήσω δε πως ο Γιάννης
είναι άνθρωπος που ενδιαφέρεται να ακούσει τη διαφορετική άποψη και στη
συνέχεια να διατυπώσει τη δική του.
Πώς ξεκίνησε η περιπέτεια με τον εκδοτικό οίκο Historical Quest;
Εζησα μια δεκαετία περίπου στην Αγγλία και τη Σουηδία και γύρισα στην Ελλάδα το 2008. Στη Σουηδία δούλευα ως freelancer κειμενογράφος σε ιστορικά περιοδικά, ενώ συμμετείχα σε παραγωγές ντοκιμαντέρ. Εστειλα βιογραφικά και ξεκινώ συνεργασία με τις Εκδόσεις Περισκόπιο, οι οποίες αργότερα έκλεισαν για οικονομικούς λόγους. Καθώς είχα διάθεση να συνεχίσω τη συγγραφή αλλά και τις εκδόσεις, μαζευτήκαμε με κάποιους συνεργάτες από το Περισκόπιο και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα online ιστορικό περιοδικό –ας πούμε, όπως το BBC History– με είκοσι ευρώ τον χρόνο συνδρομή. Αυτή η επιχειρηματική ιδέα στο εξωτερικό λειτουργεί μια χαρά αλλά εδώ δεν περπάτησε, γιατί ο κόσμος έχει την αντίληψη ότι το ίντερνετ πρέπει να είναι δωρεάν. Ωστόσο εξελίξαμε την πρώτη ιδέα κι έτσι καταλήξαμε στον εκδοτικό οίκο.
Είναι δύσκολη η ενασχόληση με την έκδοση βιβλίων στη χώρα μας;
Ναι, φυσικά ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες που διαθέτεις. Στη Historical Quest καθώς έχουμε συγκεκριμένο οικονομικό μέγεθος, χρειάζεται ένα σοφό μάνατζμεντ σε όλους τους τομείς. Για μας που δεν βγάζουμε τεράστια τιράζ αυτή η ενασχόληση αποδεικνύεται σχετικά ακριβή, αλλά, νομίζω, με τις καλές επιλογές που κάνουμε και τη χρηστή διαχείριση που έχουμε τελικά φαίνεται να είναι σχετικά αποδοτική.
Και ποια είναι η κατεύθυνση που έχει επιλέξει ο εκδοτικός οίκος να ακολουθήσει;
Είναι μια εκδοτική που ασχολείται αποκλειστικά με ιστορικά βιβλία, ιστορικά μυθιστορήματα, βιβλία για πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες.
Η Historical Quest διέπεται από πνεύμα ελληνοκεντρικότητας στην επιλογή των τίτλων της;
Οχι τόσο. Σίγουρα το κοινό ενδιαφέρεται περισσότερο για την ελληνική ιστορία –αυτό το κοινό καλύπτουμε με βιβλία που αφορούν είτε την αρχαία («Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα», «Η δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα») είτε τη βυζαντινή («Ηράκλειος», «Ιουστινιανός & Βελισάριος», «Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας») είτε τη σύγχρονη περίοδο («Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα», «Πόσο αλήθεια γνωρίζουμε το 1940;» κ.ά.)–, αλλά ως οίκος έχουμε βγάλει επίσης τίτλους όπως «Η Ιαπωνία στον πόλεμο του Ειρηνικού», τη σειρά για τις εκστρατείες του Ναπολέοντα, το τρίτομο έργο του Ιούλιου Καίσαρα για τους πολέμους του, το «Ξετυλίγοντας το νήμα του χρόνου» που είναι μια συλλογή από είκοσι εφτά άρθρα που αναφέρονται τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια ιστορία.
Τελικά τι ακριβώς ζητούν οι Ελληνες αναγνώστες: επιβεβαίωση των μύθων τους ή έστω ψήγματα της αλήθειας;
Υπάρχει μια σκληροπυρηνική μειονότητα του αναγνωστικού κοινού που ζει με ιστορικούς μύθους. Αν σε αυτούς τους αναγνώστες δώσεις μια νέα πηγή ή μια νέα έρευνα που ανασκευάζει τις ιστορικές τους βεβαιότητες, θα αντιδράσουν και θα σου αντιγυρίσουν «μα εγώ τα είχα μάθει και τα ξέρω διαφορετικά αυτά που μου παραθέτεις τώρα». Βρε, χριστιανέ μου, αυτά που είχες μάθει τη δεκαετία του ’60 στο σχολείο ή διάβασες κάποια στιγμή αργότερα υπάρχει η πιθανότητα να έχουν σαθρή ιστορική βάση. Οι περισσότεροι αν όχι το σύνολο από αυτή την κατηγορία συνήθως επιλέγουν να διαβάσουν βιβλία που επικυρώνουν την αρχική τους θέση. Π.χ. πιστεύουν ότι ο Μεταξάς ήταν ευεργέτης. Αν εκδοθεί ένα βιβλίο που αναιρεί την αντίληψή του για τον Μεταξά, θα το απορρίψει χωρίς να το διαβάσει.
Αυτός είναι ο μέσος τυπικός αναγνώστης ιστορικών δοκιμίων στην Ελλάδα;
Οχι, αυτός είναι τυπικός αναγνώστης της σεβαστής αριθμητικά μειονότητας του αναγνωστικού κοινού. Φυσικά υπάρχει και ένα μεγάλο μέρος του κοινού που ενδιαφέρεται, είναι πιο ανοιχτόμυαλο και ψάχνει και ψάχνεται και τέλος υπάρχει και ένα 15-20% του κόσμου που ενδιαφέρεται για την Ιστορία που είναι αρκετά καταρτισμένο, διαθέτει καλή κριτική σκέψη και φιλτράρει τα πράγματα.
Η ονομασία του εκδοτικού οίκου πώς προέκυψε;
Από τη μία είναι επιρροή από τα χρόνια που ζούσα στο εξωτερικό, από την άλλη συνέδεσα το quest (αναζήτηση) με την αναζήτηση του δισκοπότηρου από τον μύθο του βασιλιά Αρθούρου και των ιπποτών του. Ουσιαστικά το quest είναι η αναζήτηση της αγνότητας, της αρετής, της ιστορικής αλήθειας, των στοιχείων εκείνων δηλαδή που συνεπάγονται την κατοχή της ιστορικής γνώσης.
Υπάρχει απόλυτη ιστορική αλήθεια;
Δύσκολη ερώτηση, δύσκολη απάντηση. Η απόλυτη δεν υπάρχει. Η αλήθεια είναι συνάρτηση ερμηνειών, στοιχείων και πηγών στις οποίες έχει πρόσβαση ο ιστορικός. Αυτό που υπάρχει είναι η αλήθεια που προκύπτει μέσα από τεκμηρίωση. Οταν λέμε, για παράδειγμα, ότι οι Βίκινγκ ήταν η ηγετική ομάδα στη μεσαιωνική Ρωσία και κυριάρχησαν στους Σλάβους της επικράτειάς τους, αυτό προκύπτει από πηγές, από έρευνες, από γλωσσολογικές μελέτες κ.λπ. Αυτό είναι κάτι που έχει αποδειχτεί πια, είναι ιστορική αλήθεια. Οταν κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Μεταξάς ίδρυσε το ΙΚΑ, αυτό είναι ιστορικό ψέμα που ανακυκλώνεται. Η αλήθεια ποια είναι; Υπήρχαν σχετικά νομοσχέδια και προεδρικά διατάγματα από τις κυβερνήσεις του Βενιζέλου και του Τσαλδάρη που δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν, τα οποία θέτει σε εφαρμογή ο Μεταξάς μετά το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα του βασιλιά. Ωστόσο, η πολιτική του είναι βαθιά αντεργατική ακόμη και στην περίπτωση της σύστασης του φορέα κοινωνικών ασφαλίσεων. Κατάργησε τις ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών και χρησιμοποίησε τα πλεονάσματα που προέκυψαν από τις εισφορές των εργαζομένων για να καλύψει τις ανάγκες από τα χρέη που δημιουργήθηκαν από τη χρεοκοπία του 1932. Και σε αυτό το σημείο αρχίζει η άλλη ιστορική παραμυθία ότι δήθεν ο Μεταξάς κήρυξε στάση πληρωμών. Μια χαρά πλήρωνε από την τσέπη των ασφαλισμένων. Γι’ αυτό από τη σύστασή του το ΙΚΑ είναι ελλειμματικό.
Ποιοι τίτλοι είναι υπό έκδοση από τη Historical Quest;
Ο τρίτος τόμος σχετικά με τον Ναπολέοντα, ο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Μεσόγειο» του Αυγουστίνου Κομπαγιάσι και το βιβλίο «Μικρασιατική Καταστροφή: Πίσω από τις λευκές σελίδες» του Βλάσση Αγτζίδη με κείμενα της Ρόζα Λούξεμπουργκ, του Καρλ Λίμπκνεχτ κ.ά. για τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ στην ενότητα της ιστορίας τέχνης –όπου ήδη κυκλοφορούν οι «32 ιστορίες ζωγραφικής» και «Αλλες 32 ιστορίες ζωγραφικής»– ετοιμάζουμε ένα ειδικό αφιέρωμα με τριάντα δύο πίνακες που αφορούν τα Χριστούγεννα.
ΙΝFO
Οι Εκδόσεις Historical Quest θα βρίσκονται στο περίπτερο 17 της έκθεσης βιβλίου στο Ζάππειο
Εζησα μια δεκαετία περίπου στην Αγγλία και τη Σουηδία και γύρισα στην Ελλάδα το 2008. Στη Σουηδία δούλευα ως freelancer κειμενογράφος σε ιστορικά περιοδικά, ενώ συμμετείχα σε παραγωγές ντοκιμαντέρ. Εστειλα βιογραφικά και ξεκινώ συνεργασία με τις Εκδόσεις Περισκόπιο, οι οποίες αργότερα έκλεισαν για οικονομικούς λόγους. Καθώς είχα διάθεση να συνεχίσω τη συγγραφή αλλά και τις εκδόσεις, μαζευτήκαμε με κάποιους συνεργάτες από το Περισκόπιο και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα online ιστορικό περιοδικό –ας πούμε, όπως το BBC History– με είκοσι ευρώ τον χρόνο συνδρομή. Αυτή η επιχειρηματική ιδέα στο εξωτερικό λειτουργεί μια χαρά αλλά εδώ δεν περπάτησε, γιατί ο κόσμος έχει την αντίληψη ότι το ίντερνετ πρέπει να είναι δωρεάν. Ωστόσο εξελίξαμε την πρώτη ιδέα κι έτσι καταλήξαμε στον εκδοτικό οίκο.
Είναι δύσκολη η ενασχόληση με την έκδοση βιβλίων στη χώρα μας;
Ναι, φυσικά ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες που διαθέτεις. Στη Historical Quest καθώς έχουμε συγκεκριμένο οικονομικό μέγεθος, χρειάζεται ένα σοφό μάνατζμεντ σε όλους τους τομείς. Για μας που δεν βγάζουμε τεράστια τιράζ αυτή η ενασχόληση αποδεικνύεται σχετικά ακριβή, αλλά, νομίζω, με τις καλές επιλογές που κάνουμε και τη χρηστή διαχείριση που έχουμε τελικά φαίνεται να είναι σχετικά αποδοτική.
Και ποια είναι η κατεύθυνση που έχει επιλέξει ο εκδοτικός οίκος να ακολουθήσει;
Είναι μια εκδοτική που ασχολείται αποκλειστικά με ιστορικά βιβλία, ιστορικά μυθιστορήματα, βιβλία για πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες.
Η Historical Quest διέπεται από πνεύμα ελληνοκεντρικότητας στην επιλογή των τίτλων της;
Οχι τόσο. Σίγουρα το κοινό ενδιαφέρεται περισσότερο για την ελληνική ιστορία –αυτό το κοινό καλύπτουμε με βιβλία που αφορούν είτε την αρχαία («Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα», «Η δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα») είτε τη βυζαντινή («Ηράκλειος», «Ιουστινιανός & Βελισάριος», «Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας») είτε τη σύγχρονη περίοδο («Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα», «Πόσο αλήθεια γνωρίζουμε το 1940;» κ.ά.)–, αλλά ως οίκος έχουμε βγάλει επίσης τίτλους όπως «Η Ιαπωνία στον πόλεμο του Ειρηνικού», τη σειρά για τις εκστρατείες του Ναπολέοντα, το τρίτομο έργο του Ιούλιου Καίσαρα για τους πολέμους του, το «Ξετυλίγοντας το νήμα του χρόνου» που είναι μια συλλογή από είκοσι εφτά άρθρα που αναφέρονται τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια ιστορία.
Τελικά τι ακριβώς ζητούν οι Ελληνες αναγνώστες: επιβεβαίωση των μύθων τους ή έστω ψήγματα της αλήθειας;
Υπάρχει μια σκληροπυρηνική μειονότητα του αναγνωστικού κοινού που ζει με ιστορικούς μύθους. Αν σε αυτούς τους αναγνώστες δώσεις μια νέα πηγή ή μια νέα έρευνα που ανασκευάζει τις ιστορικές τους βεβαιότητες, θα αντιδράσουν και θα σου αντιγυρίσουν «μα εγώ τα είχα μάθει και τα ξέρω διαφορετικά αυτά που μου παραθέτεις τώρα». Βρε, χριστιανέ μου, αυτά που είχες μάθει τη δεκαετία του ’60 στο σχολείο ή διάβασες κάποια στιγμή αργότερα υπάρχει η πιθανότητα να έχουν σαθρή ιστορική βάση. Οι περισσότεροι αν όχι το σύνολο από αυτή την κατηγορία συνήθως επιλέγουν να διαβάσουν βιβλία που επικυρώνουν την αρχική τους θέση. Π.χ. πιστεύουν ότι ο Μεταξάς ήταν ευεργέτης. Αν εκδοθεί ένα βιβλίο που αναιρεί την αντίληψή του για τον Μεταξά, θα το απορρίψει χωρίς να το διαβάσει.
Αυτός είναι ο μέσος τυπικός αναγνώστης ιστορικών δοκιμίων στην Ελλάδα;
Οχι, αυτός είναι τυπικός αναγνώστης της σεβαστής αριθμητικά μειονότητας του αναγνωστικού κοινού. Φυσικά υπάρχει και ένα μεγάλο μέρος του κοινού που ενδιαφέρεται, είναι πιο ανοιχτόμυαλο και ψάχνει και ψάχνεται και τέλος υπάρχει και ένα 15-20% του κόσμου που ενδιαφέρεται για την Ιστορία που είναι αρκετά καταρτισμένο, διαθέτει καλή κριτική σκέψη και φιλτράρει τα πράγματα.
Η ονομασία του εκδοτικού οίκου πώς προέκυψε;
Από τη μία είναι επιρροή από τα χρόνια που ζούσα στο εξωτερικό, από την άλλη συνέδεσα το quest (αναζήτηση) με την αναζήτηση του δισκοπότηρου από τον μύθο του βασιλιά Αρθούρου και των ιπποτών του. Ουσιαστικά το quest είναι η αναζήτηση της αγνότητας, της αρετής, της ιστορικής αλήθειας, των στοιχείων εκείνων δηλαδή που συνεπάγονται την κατοχή της ιστορικής γνώσης.
Υπάρχει απόλυτη ιστορική αλήθεια;
Δύσκολη ερώτηση, δύσκολη απάντηση. Η απόλυτη δεν υπάρχει. Η αλήθεια είναι συνάρτηση ερμηνειών, στοιχείων και πηγών στις οποίες έχει πρόσβαση ο ιστορικός. Αυτό που υπάρχει είναι η αλήθεια που προκύπτει μέσα από τεκμηρίωση. Οταν λέμε, για παράδειγμα, ότι οι Βίκινγκ ήταν η ηγετική ομάδα στη μεσαιωνική Ρωσία και κυριάρχησαν στους Σλάβους της επικράτειάς τους, αυτό προκύπτει από πηγές, από έρευνες, από γλωσσολογικές μελέτες κ.λπ. Αυτό είναι κάτι που έχει αποδειχτεί πια, είναι ιστορική αλήθεια. Οταν κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Μεταξάς ίδρυσε το ΙΚΑ, αυτό είναι ιστορικό ψέμα που ανακυκλώνεται. Η αλήθεια ποια είναι; Υπήρχαν σχετικά νομοσχέδια και προεδρικά διατάγματα από τις κυβερνήσεις του Βενιζέλου και του Τσαλδάρη που δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν, τα οποία θέτει σε εφαρμογή ο Μεταξάς μετά το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα του βασιλιά. Ωστόσο, η πολιτική του είναι βαθιά αντεργατική ακόμη και στην περίπτωση της σύστασης του φορέα κοινωνικών ασφαλίσεων. Κατάργησε τις ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών και χρησιμοποίησε τα πλεονάσματα που προέκυψαν από τις εισφορές των εργαζομένων για να καλύψει τις ανάγκες από τα χρέη που δημιουργήθηκαν από τη χρεοκοπία του 1932. Και σε αυτό το σημείο αρχίζει η άλλη ιστορική παραμυθία ότι δήθεν ο Μεταξάς κήρυξε στάση πληρωμών. Μια χαρά πλήρωνε από την τσέπη των ασφαλισμένων. Γι’ αυτό από τη σύστασή του το ΙΚΑ είναι ελλειμματικό.
Ποιοι τίτλοι είναι υπό έκδοση από τη Historical Quest;
Ο τρίτος τόμος σχετικά με τον Ναπολέοντα, ο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Μεσόγειο» του Αυγουστίνου Κομπαγιάσι και το βιβλίο «Μικρασιατική Καταστροφή: Πίσω από τις λευκές σελίδες» του Βλάσση Αγτζίδη με κείμενα της Ρόζα Λούξεμπουργκ, του Καρλ Λίμπκνεχτ κ.ά. για τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ στην ενότητα της ιστορίας τέχνης –όπου ήδη κυκλοφορούν οι «32 ιστορίες ζωγραφικής» και «Αλλες 32 ιστορίες ζωγραφικής»– ετοιμάζουμε ένα ειδικό αφιέρωμα με τριάντα δύο πίνακες που αφορούν τα Χριστούγεννα.
ΙΝFO
Οι Εκδόσεις Historical Quest θα βρίσκονται στο περίπτερο 17 της έκθεσης βιβλίου στο Ζάππειο
Οι ακόλαστες σύζυγοι του αυτοκράτορα Κλαύδιου
ΜΕΣΣΑΛΙΝΑ ΚΑΙ ΑΓΡΙΠΠΙΝΑ
Από την ακόλαστη Μεσσαλίνα ως τη φιλόδοξη Αγριππίνα, ο Κλαύδιος, αυτοκράτορας από το 41 ώς το 54 μ.Χ., υπήρξε άτυχος με τις συζύγους του. Ακόμη και στη Ρώμη, όπου το έγκλημα και η κραιπάλη ήταν συνηθισμένα στο περιβάλλον των αυτοκρατόρων, η συμπεριφορά των δυο αυτών γυναικών προκάλεσε σκάνδαλο.
Οι συνθήκες υπό τις οποίες ο Κλαύδιος ανήλθε στο θρόνο, είναι ενδεικτικές της κατάστασης που επικρατούσε στην αυτοκρατορική Αυλή. Ο Κλαύδιος ήταν εγγονός της αυτοκράτειρας Λιβίας. Μετά τη δολοφονία του αυτοκράτορα Καλιγούλα, που έθεσε τέρμα σε μια εξωφρενική και απάνθρωπη ηγεμονία (37-41 μ.Χ.), η Σύγκλητος δεν κατόρθωσε να λύσει το πρόβλημα της διαδοχής. Οι πραιτοριανοί —οι επίλεκτοι στρατιώτες της αυτοκρατορικής φρουράς— διέτρεχαν τότε το ανάκτορο και ανακάλυψαν κατά τύχη τον Κλαύδιο που ήταν κρυμμένος πίσω από ένα παραπέτασμα. Αντί να δολοφονηθεί, όπως αναμενόταν, ο θείος τού αποθανόντος αυτοκράτορα επευφημήθηκε από τους στρατιώτες. Τραυλός και επιληπτικός, ο Κλαύδιος έκρινε φρονιμότερο να προσποιηθεί επί πλέον τον ηλίθιο, για να γλυτώσει από τις δολοφονίες που είχαν αποδεκατίσει το αυτοκρατορικό περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας άνθρωπος καλλιεργημένος και έξυπνος, αλλά αδύναμου χαρακτήρα.
Μεσσαλίνα, η ακόλαστη
Η Μεσσαλίνα, γόνος εύπορης οικογένειας, ήταν η τρίτη σύζυγος του Κλαυδίου. Όταν παντρεύτηκαν, εκείνος ήταν 48 ετών και εκείνη μόλις 14. Στις αρχές του γάμου τους, απέκτησαν δύο παιδιά: μια κόρη, την Οκταβία, που έγινε σύζυγος του αυτοκράτορα Νέρωνα, και ένα γιο, τον Βρετανικό. Μετά την αναπάντεχη άνοδο του Κλαυδίου στο θρόνο, η Μεσσαλίνα άρχισε να βρίσκει μεγάλη ευχαρίστηση στην απόλυτη εξουσία, υποκύπτοντας στις αχαλίνωτες ιδιοτροπίες της. Πολλαπλασίασε τον αριθμό των εραστών της, που ήταν συχνά δούλοι ή απελεύθεροι. Η τιμωρία για όποιον τολμούσε να αποκρούσει τις προτάσεις της ήταν ο βέβαιος θάνατος. Η ίδια μοίρα επιφυλασσόταν και για κάθε γυναίκα που εμφανιζόταν ως αντίζηλος.
Η διεφθαρμένη αυτοκράτειρα
Ο Ιουβενάλης περιγράφει ως εξής τις νυχτερινές εξόδους της Μεσσαλίνας στις «Σάτιρές» του (VI): «Άκουσε τι υπέφερε ο Κλαύδιος. Μόλις η γυναίκα του τον έβλεπε αποκοιμισμένο, τολμώντας να προτιμήσει ένα παλιοκρέβατο αντί της κλίνης του Παλατίνου, η αυγούστα πόρνη φορούσε το νυχτερινό μανδύα της και έφευγε κρυφά με μία μόνο δούλη. Με τα μαύρα μαλλιά της κρυμμένα κάτω από μια ξανθιά περούκα, έμπαινε στη χαλαρή ατμόσφαιρα του πορνείου με τα φθαρμένα παραπετάσματα∙ ένα μικρό άδειο δωμάτιο προοριζόταν γι' αυτήν και εκεί, κάτω από την ψεύτικη επιγραφή «Λυσίσκα» με τα στήθη της συγκρατούμενα από ένα χρυσό δίχτυ, εκπόρνευε τη γυμνότητά της [...] Υποδεχόταν με κολακείες όποιον παρουσιαζόταν και απαιτούσε την αμοιβή της. 'Όταν ο ιδιοκτήτης του πορνείου έδιωχνε τα κορίτσια, εκείνη αποσυρόταν με λύπη: το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να κλείσει το δωμάτιο της τελευταία. Ξαναμμένη ακόμη από το πάθος... έφευγε, κουρασμένη από τον άνδρα, αλλά όχι χορτασμένη».
Μια κάποια Ποππαία —η μητέρα της μελλοντικής ερωμένης του Νέρωνος— της απέσπασε κάποτε έναν ωραίο χορευτή. Η Μεσσαλίνα επινόησε τότε μια ιστορία που εξέθετε τόσο την Ποππαία όσο και κάποιο δυστυχή, τους θαυμάσιους κήπους του οποίου εποφθαλμιούσε. Η μηχανορραφία της πέτυχε πλήρως: και οι δυο κατηγορούμενοι αναγκάστηκαν να αυτοκτονήσουν. Εξίσου φιλοχρήματη όσο και λάγνα, η Μεσσαλίνα επωφελήθηκε από τη θέση της για να πουλάει αυτοκρατορικά αξιώματα και προνόμια. Κυριευμένη από ερωτικό πάθος για τον ωραιότατο ευγενή Γάιο Σίλιο, τον υποχρέωσε να χωρίσει για να τη νυμφευθεί. Η τελετή έγινε δημοσίως, ενόσω ο Κλαύδιος βρισκόταν σε ταξίδι. Το περιβάλλον του Κλαυδίου φοβήθηκε τις φιλοδοξίες του νέου συζύγου της Μεσσαλίνας: και αν αποφάσιζε να δολοφονήσει τον αυτοκράτορα; Όλη η ιστορία αποκαλύφθηκε στον Κλαύδιο που διέταξε τη θανάτωση των δύο εραστών. Μάταια η Μεσσαλίνα απέστειλε τα παιδιά της, την Οκταβία και τον Βρετανικό, να συνηγορήσουν υπέρ αυτής στον πατέρα τους. Όταν στη διάρκεια ενός δείπνου αναγγέλθηκε στον αυτοκράτορα ότι η αυτοκράτειρα βρέθηκε μαχαιρωμένη, εκείνος δε ζήτησε να μάθει καμία λεπτομέρεια και συνέχισε το γεύμα του...
Μετά τη δολοφονία της Μεσσαλίνας, ο Κλαύδιος νυμφεύεται την ανιψιά του Αγριππίνα, αδελφή του Καλιγούλα. Η Αγριππίνα, ηλικίας 34 ετών, ήταν μια γυναίκα πλούσια και επιθυμητή. Είχε χηρέψει δύο φορές και ήταν μητέρα του μικρού Νέρωνος, καρπού από τον πρώτο γάμο της. Το 49 μ.Χ. ήταν, λοιπόν, εντελώς ελεύθερη να παντρευτεί τον Κλαύδιο. Μοναδικό εμπόδιο ήταν οι συγγενικοί δεσμοί μεταξύ τους που απαγόρευαν αυτή την ένωση. Αλλά πολύ γρήγορα, η Σύγκλητος ψήφισε νόμο που επέτρεπε το γάμο μεταξύ θείου και ανιψιάς. Μόλις έγινε αυτοκράτειρα, η Αγριππίνα άρχισε να υφαίνει τον ιστό της με μεγάλη μαεστρία. Κατ' αρχήν, νύμφευσε τον ηλικίας 12 ετών Νέρωνα με την Οκταβία, την κόρη του Κλαυδίου και της Μεσσαλίνας. Επωφελούμενη από την εξουσία της, ανακήρυξε τον εαυτό της αυγούστα ενόσω ζούσε, γεγονός ασυνήθιστο. Το 51 μ.Χ., έπεισε τον Κλαύδιο να αποκληρώσει το δικό του γιο, τον Βρετανικό, και να υιοθετήσει τον Νέρωνα. Όταν ο έφηβος έφθασε σε ηλικία να βασιλέψει, η Αγριππίνα ανέλαβε και πάλι πρωτοβουλία. Φρόντισε να δηλητηριάσει τον Κλαύδιο με ένα πιάτο μανιτάρια. Έτσι, ο Νέρων ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας σε ηλικία 17 ετών.
Η πτώση της Αγριππίνας
Η Αγριππίνα ανέλαβε, όπως ήταν φυσικό, τη διοίκηση του κράτους. Αλλά σε λίγο, ο Βούρρος και ο Σενέκας, οι δύο παιδαγωγοί του Νέρωνος, αντιτάχθηκαν στα σχέδιά της. Ο ίδιος ο Νέρων άρχισε να αντιδρά στην πιεστική κηδεμονία της μητέρας του. Η Αγριππίνα κατηγόρησε τότε τον Νέρωνα ως σφετεριστή και απείλησε να αποκαταστήσει το νόμιμο γιο του Κλαύδιου, τον Βρετανικό. Ο Νέρων όμως φρόντισε να δηλητηριαστεί ο Βρετανικός στη διάρκεια ενός συμποσίου. Η θέση της Αγριππίνας γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Ο Νέρων την ανάγκασε να εγκαταλείψει το ανάκτορο και απέσυρε τη φρουρά της. Στο εξής, μητέρα και γιος έγιναν εχθροί. Όταν ο νεαρός αυτοκράτορας ερωτεύθηκε παράφορα την Ποππαία, την κόρη του θύματος της Μεσσαλίνας, αποφάσισε να εκδιώξει τη σύζυγό του Οκταβία. Αλλά αυτός ο γάμος ήταν έργο της Αγριππίνας, που δε θα δεχόταν ποτέ το διαζύγιο. Ο Νέρων οργάνωσε τότε ένα ψεύτικο ναυάγιο για να πνίξει τη μητέρα του, αλλά το θεατρικό αυτό έγκλημα απέτυχε. Τελικά, ένας φρουρός διατάχθηκε να τη θανατώσει. Κατά την παράδοση, η Αγριππίνα του είπε: «Χτύπα στην κοιλιά», την ίδια κοιλιά που είχε γεννήσει ένα τέρας και έναν πατροκτόνο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ
1. Σουητώνιος
2. Τάκιτος
3. Κάσσιος Δίων
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΡΓΑ
1. Rogers R.S.-The conspiracy of Agrippina - Transactions and Proceedings of the American Philological Association vol. 62-1931
2. Godolphin F.R.B - A note of the marriage of Claudius and Agrippina - Classical philology vol. 29-1934
3. McDaniel W.B. Bauli the scene of the murder of Agrippina - The classical Quarterly vol4-1910
4. L. Foubert-Agrippina Keizerin van Rome-Leuven 2006
5. Barrett A. - Agrippina sex, Power and Politics in the early Roman Empire - New Haven - Yale university press 1996
6. Levick Barbara - Claudius, New Haven - Yale university press 1996
7. Dine Sahyoni - Le pouvoir critique des modeles feminins dans les memoires secrets - "Le cas de Messaline"- Honore champion Paris, 2010
8. Ρόμπερτ Γκρέηβς - "Εγώ o Κλαύδιος", μετάφραση Αλέξανδρος Κοτζιάς, Κέδρος-Αθήνα 2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου