«Έχω πει μερικές φορές στον εαυτό μου ότι αν υπήρχε μία μόνο πινακίδα στην είσοδο κάθε εκκλησίας που να απαγόρευε την είσοδο σε οποιονδήποτε με εισόδημα πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό , θα γινόμουν αμέσως χριστιανή» . Σιμόν Βέιλ, Γαλλίδα φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια (1909-1943)
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης
(1922-1997) δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, αφού το έργο του είναι
πολυδιαβασμένο και εκτενώς συζητημένο στη χώρα μας εδώ και δεκαετίες.
Εχοντας κατακτήσει με το σπαθί του ένα πιστό κοινό αναγνωστών και
οπαδών, ο καστοριαδικός στοχασμός επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον δημόσιο
πολιτικό και φιλοσοφικό διάλογο στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Οι φανατικοί φίλοι, αλλά και οι θεωρητικοί του αντίπαλοι, έχουν πλέον
την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τη ζωή, τη δράση και τη διαμόρφωση
των ιδεών του μέσα από μια πρώτη σημαντική βιογραφία του, την οποία
συνέγραψε επιμελώς ο Φρανσουά Ντος, καθηγητής της ιστορίας των ιδεών στο
12ο Πανεπιστήμιο (Κρετέιγ) και στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του
Παρισιού.
Δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Ελληνογάλλου στοχαστή, οι
εκδόσεις Πόλις προσφέρουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό αυτή τη
μνημειώδη εργασία, σε ωραία μετάφραση του Ανδρέα Παππά. Πρόκειται για
ένα βιβλίο που φωτίζει πολύπλευρα το έργο του οικονομολόγου,
κοινωνιολόγου, ψυχαναλυτή και πολιτικού Καστοριάδη, ανανεώνοντας το
ενδιαφέρον για τη σκέψη του.
Η βιογραφία που υπογράφει ο Ντος βασίζεται σε ενδελεχή έρευνα αρκετών
ετών, αποτελώντας προϊόν συζητήσεων με περίπου πενήντα άτομα που
γνώριζαν καλά τον Καστοριάδη, αλλά και σε επισταμένη μελέτη των αρχείων
του.
François Dosse «Καστοριάδης. Μια ζωή» Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς Πόλις, 2015 Σελ. 616 |
Η μέθοδος βιογράφησης ακολουθεί, κάπως παραδοσιακά, μια χρονολογική
έκθεση του βίου του Καστοριάδη. Ο συγγραφέας παρακολουθεί την πορεία του
στοχαστή σε νεανική, σε μέση και σε ώριμη ηλικία, από την
Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα και μετά στο Παρίσι. Εντούτοις, το νήμα της
σειράς των συμβάντων δεν ξετυλίγεται με ρυθμό γραμμικό και μονοσήμαντο.
Στην πραγματικότητα, όλα τα επιμέρους στοιχεία και τα διάφορα
γεγονότα συμπλέκονται με αριστοτεχνικό τρόπο, έχοντας πάντοτε ως
κεντρικό άξονα την πολυεπίπεδη καστοριαδική θεωρητική συνεισφορά.
Το βιβλίο ανοίγει με μια σύντομη εισαγωγή, όπου δηλώνεται η αρχική
και βασική διερώτηση, η οποία οδήγησε στη συγγραφή: «Πώς να εξηγήσει
κανείς ότι ένας διανοούμενος αυτού του βεληνεκούς παρέμεινε σε τέτοιον
βαθμό ‘‘περιθωριακός’’ και αγνοήθηκε από τα πανεπιστήμια ώς το τέλος της
ζωής του;
Γιατί αυτό το έλλειμμα αναγνώρισης;». Επονται είκοσι τέσσερα
συναρπαστικά κεφάλαια, ενώ στις τελευταίες σελίδες του τόμου προσφέρεται
ενδιαφέρον υλικό, που περιλαμβάνει έξι παραρτήματα (πρόκειται για
ανέκδοτες επιστολές) και ευρετήριο προσώπων.
Μέσα από τις σελίδες της βιογραφίας αναδύεται το πορτρέτο ενός Ελληνα
κοσμοπολίτη, ενός ανθρώπου ξεχωριστής ευφυΐας, ενός «τιτάνα του
πνεύματος», σύμφωνα με την έκφραση του φίλου του, Εντγκάρ Μορέν.
Μαθαίνουμε λεπτομέρειες για την πολιτική δράση και τη διαδρομή του
Καστοριάδη στην Αριστερά, από τις τροτσκιστικές ομάδες των αθηναϊκών
χρόνων μέχρι το ταξίδι με το πλοίο «Ματαρόα» προς τη Γαλλία και την
εγκατάσταση στο Παρίσι. Από τη συγκρότηση της ομάδας «Σοσιαλισμός ή
Βαρβαρότητα» μέχρι τα γεγονότα της Ουγγαρίας το 1956.
Από την αδυσώπητη κριτική του προς τη Σοβιετική Ενωση μέχρι τις
διασπάσεις του «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα», και μέχρι τις θεωρητικές
διαμάχες σχετικά με τον μαρξισμό και την ψυχανάλυση.
Από τη μεγάλη εξέγερση του Μάη του ’68, που έφερε τα πάνω κάτω στο
πολιτικό και πολιτισμικό πεδίο, μέχρι την κριτική στη σοβιετική
«στρατοκρατία» και στον ολοκληρωτισμό, καθώς και μέχρι τον κίνδυνο ενός
Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού
σοσιαλισμού μέχρι τις πολιτικές αναλύσεις για την αρχαία ελληνική
δημοκρατία.
Αναπτύσσονται επίσης, με κατανοητό τρόπο, οι βασικές καστοριαδικές
έννοιες της «αυτονομίας» και της «φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας».
Ουσιώδεις αναφορές γίνονται σε σημαντικούς Γάλλους διανοούμενους, όπως ο
Κλοντ Λεφόρ, ο Πολ Ρικέρ, ο Ρενέ Ζιράρ, ο Μαρσέλ Γκοσέ, ο Ζακ Ζιλιάρ, ο
Πιερ Βιντάλ-Νακέ και άλλοι.
Επιπλέον, παρουσιάζονται οι διάφορες συγκρούσεις στο εσωτερικό των
ποικίλων ρευμάτων της Αριστεράς, καθώς και η ευθεία αντιπαλότητα του
Καστοριάδη με την ομάδα του μαρξιστή φιλοσόφου Λουί Αλτουσέρ, και
ειδικότερα με τον Νίκο Πουλαντζά, ο οποίος μάλιστα είχε υπαινιχθεί ότι ο
Καστοριάδης δρούσε σαν πράκτορας του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, λόγω
της εργασίας του τελευταίου στον ΟΟΣΑ και της εχθρότητάς του προς την
ΕΣΣΔ. Παλαιές διαμάχες, μάλλον ξεχασμένες στις μέρες μας, που όμως
μπορούν να μας προσφέρουν χρήσιμα ιστορικά διδάγματα.
Επιπροσθέτως, πληροφορούμαστε γιατί και πώς ο Καστοριάδης ακολούθησε
σχετικά ανορθόδοξη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία: ενώ δεν έγινε ποτέ
«κανονικός» καθηγητής πανεπιστημίου στη Γαλλία, υπήρξε ωστόσο διευθυντής
σπουδών στην École des hautes études του Παρισιού και δίδαξε κατά
καιρούς σε διάφορα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο.
Σε κάθε περίπτωση, το έργο του δεν έπαψε ποτέ να κινητοποιεί
ποικιλοτρόπως τους αναγνώστες του. Από την άποψη αυτή, μεγάλο ενδιαφέρον
παρουσιάζουν δύο από τα τελευταία κεφάλαια του τόμου, που φέρουν τους
χαρακτηριστικούς τίτλους «Διεθνής ακτινοβολία» και «Επίγονοι, μελετητές,
ερευνητές», όπου μπορεί κανείς να διαπιστώσει με τεκμήρια την
πολύπλευρη επιρροή που άσκησε ο καστοριαδικός λόγος σε διεθνές επίπεδο
και σε πληθώρα στοχαστών.
Το βιβλίο του Φρανσουά Ντος κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μια χρονική
περίοδο κατά την οποία διαπιστώνεται αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σκέψη
του Ελληνογάλλου στοχαστή, με αρκετές εκδόσεις και πανεπιστημιακές
διατριβές οι οποίες αναφέρονται στο έργο του.
Ετσι, η εν λόγω βιογραφία αποτελεί σημαντική συνεισφορά προς την
κατεύθυνση μιας νέας προσέγγισης και ερμηνείας αυτής της πολυσχιδούς
προσωπικότητας που υπήρξε ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Διοργανώθηκε από
την Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης
Ξεκινήσαμε , με
οδηγό μας το Γιάννη Γκλαρνέτατζη, από τον Παλιό Σταθμό, απ' όπου έφυγαν τα
τρένα του θανάτου που ξεκλήρισαν την εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Περπατήσαμε και θυμηθήκαμε στιγμές της καταστροφής αλλά και της ζωής των Εβραίων της πόλης,
καθώς και γενικότερα της Κατοχής. Καταλήξαμε στην πλατεία Ελευθερίας, τόπο
μαρτυρίου χιλιάδων συμπολιτών μας.
71 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς
27 Ιανουαρίου 1945. Τμήματα του
σοβιετικού στρατού φτάνουν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς και βρίσκουν
αποστεωμένους 7.000 επιζώντες. Η φρίκη της “Τελικής Λύσης” είχε αρχίσει να
αποκαλύπτεται πια σε όλον τον κόσμο. Πριν λίγα χρόνια αυτή η ημερομηνία
ανακηρύχθηκε ως “Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος και
πρόληψης των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας”.
Το Άουσβιτς υπήρξε το μεγαλύτερο ναζιστικό κέντρο εξόντωσης στην Ευρώπη. Σ’
αυτό εξοντώθηκαν περίπου 960.000 Εβραίοι (ανάμεσά τους ήταν 60.000 Έλληνες
Εβραίοι, 48.000 από τους οποίους Θεσσαλονικείς), 21.000 Τσιγγάνοι, 75.000
Πολωνοί αντιστασιακοί, 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου, 15.000 κρατούμενοι
από την υπόλοιπη κατεχόμενη Ευρώπη, καθώς μικρότεροι αριθμοί ομοφυλόφιλων και
μαρτύρων του Ιεχωβά. Και δεν είναι μόνο το Άουσβιτς βέβαια: Μπέλζεκ, Κέλμνο,
Μαϊντάνεκ, Ζομπίμπορ, Τρεμπλίνκα, Μάλι Τρόστενετς, είναι μερικοί ακόμη από τους
τόπους μαρτυρίου για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν
επειδή οι ναζί τους θεωρούσαν εχθρούς και υπανθρώπους. Το "εισιτήριο" που έκοβαν επί... πληρωμή οι Ναζί στους Εβραίους , που μεταφέρονταν με τα "Τρένα του θανάτου στο Άουσβιτς.
Στο έγκλημα αυτό οι ναζί βρήκαν σε όλη την ήπειρο πρόθυμους συνεργάτες. Η
Ελλάδα, και ιδιαίτερα η Θεσσαλονίκη με την πολυπληθή εβραϊκή κοινότητα και τη
δραστήρια και οργανωμένη εργατική τάξη, δεν αποτέλεσε φυσικά εξαίρεση. Ήδη πριν
τον πόλεμο είχαν αναπτυχθεί στην πόλη μας εθνικιστικές οργανώσεις, όπως η ΕΕΕ,
με κύρια ιδεολογία τον αντισημιτισμό και τον αντικομουνισμό, έχοντας τη
στήριξη του κρατικού μηχανισμού. Η σταθερή αντισημιτική στάση μερίδας του Τύπου
και, κυρίως, το πογκρόμ στον συνοικισμό Κάμπελ (του οποίου τόσο οι φυσικοί
–όσοι εντοπίστηκαν– όσο και οι ηθικοί αυτουργοί αθωώθηκαν) αποτελούν τα πιο
χαρακτηριστικά σημάδια αυτής της κατάστασης. Πολλοί απ’ αυτούς τους
προπολεμικούς εθνικιστές στρατεύτηκαν στα τάγματα ασφαλείας, διαδραματίζοντας
-μεταξύ άλλων- ενεργό ρόλο και στην εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων. Παράλληλα, ο
διάχυτος αντισημιτισμός της ελληνικής κοινωνίας και η απάθεια ενός μεγάλου
μέρους της απέναντι στο δράμα των Ελλήνων Εβραίων συντέλεσαν από τη μεριά τους
στο να φτάσει αυτή η εξόντωση σε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρώπη ως
προς τον προπολεμικό εβραϊκό πληθυσμό της χώρας.
Επιπλέον, στην Ελλάδα και στη
Θεσσαλονίκη ειδικότερα, το τέλος του πολέμου δεν σήμανε την αποκατάσταση των
αδικιών ούτε την επούλωση των πληγών που είχε αφήσει το Ολοκαύτωμα. Εβραίοι
επιζήσαντες δεν ξαναπήραν ποτέ τα σπίτια και τις περιουσίες που είχαν αφήσει
πίσω. Το κατεστραμμένο εβραϊκό νεκροταφείο κόντεψε να χαθεί στη λήθη, ενώ η
πόλη για δεκαετίες δεν είχε καν ένα μνημείο για να θυμάται τον αφανισμό ενός
τόσο μεγάλου μέρους των κατοίκων της. Και φυσικά, δωσίλογοι και ταγματασφαλίτες
όχι μόνο δεν κλήθηκαν μεταπολεμικά να λογοδοτήσουν για τα εγκλήματά τους, αλλά
επιβραβεύτηκαν κρατώντας τα κέρδη της Κατοχής (στα οποία συχνά συγκαταλέγονταν
και εβραϊκές περιουσίες) κι αποτελώντας τον εθνικό κορμό των κρατικών θεσμών
και των παρακρατικών οργανώσεων του μετεμφυλιακού κράτους. Ένα κράτος που
στάθηκε ιδιαίτερα γενναιόδωρο και απέναντι σε Γερμανούς αξιωματικούς που δεν
διώχθηκαν ή απαλλάχθηκαν για εγκλήματα τα οποία είχαν διαπράξει στην Ελλάδα εις
βάρος Εβραίων και όχι μόνο.
Κι όλα αυτά δεν είναι απλά ιστορίες
ενός σκοτεινού παρελθόντος. Από τη μια μεριά, ο αντισημιτισμός στην εποχή μας
καλά κρατεί. Το μαρτυρούν τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας σε εβραϊκά σχολεία,
μουσεία και συναγωγές, οι βανδαλισμοί εβραϊκών νεκροταφείων και συναγωγών, η
διάδοση θεωριών συνωμοσίας από εθνικιστές, ντόπιους φονταμενταλιστές και
διάφορους ελληνόψυχους ότι “για όλα φταίνε οι Εβραίοι”, τα συνεχή αντισημιτικά
πρωτοσέλιδα της “Ελεύθερης Ώρας” και άλλων ακροδεξιών φυλλάδων, οι δημόσιες
αντισημιτικές δηλώσεις πολιτικών που κατέχουν ή κατείχαν
κυβερνητικές/βουλευτικές θέσεις (Π. Καμμένος, Δ. Καμμένος, Άδωνις Γεωργιάδης,
Γ. Καρατζαφέρης, Ραχήλ Μακρή κα.).
Από την άλλη, πλάι στους Εβραίους συναντάμε και άλλους παλιούς και νέους
αποδιοπομπαίους τράγους που βιώνουν εξίσου ή πολύ περισσότερο την καχυποψία, το
ρατσισμό και τον αποκλεισμό τόσο από ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας,
όσο και από κρατικούς θεσμούς: οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, τα lgbtqi
άτομα, οι Ρομά, αλλά και τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού γενικότερα.
Και βέβαια δεν ξεχνάμε τους
ιδεολογικούς επίγονους των δωσίλογων και θαυμαστές του Χίτλερ που έφτασαν και
πάλι να σκοτώνουν, να τραυματίζουν, να απειλούν, να κατηγορούν μετανάστες,
πρόσφυγες, Εβραίους, ομοφυλόφιλους, και όσες και όσους αντιδρούν στη φασιστική
βαρβαρότητα. Μπορεί μετά τη δολοφονία του Π. Φύσσα να ξεκίνησε μια διαδικασία
που οδήγησε στη δικαστική δίωξη πολλών ηγετικών στελεχών της Χρυσής Αυγής, αλλά
πριν απ' αυτή είχαν προηγηθεί αναλύσεις «σοβαρών» δημοσιογράφων που την έβλεπαν
μέχρι και στην κυβέρνηση. Ακόμη και στις εκλογές που έγιναν μεσούσης της δίκης
εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι επιβράβευσαν τους τραμπουκισμούς και τους φόνους
της συμμορίας, και φυσικά τη ναζιστική της ιδεολογία.
Παράλληλα, η πρόσφατη έκρηξη των προσφυγικών ροών και η αντιμετώπιση του
ζητήματος μέχρι τώρα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, καταδεικνύουν ότι το
μεγαλύτερο μέρος των επίσημων θεσμών όχι μόνο δεν έχει μάθει από τα λάθη του παρελθόντος,
αλλά επιπλέον τα επαναλαμβάνει με διάφορες παραλλαγές. Άνθρωποι που προσπαθούν
να ξεφύγουν από τα διάφορα πρόσωπα της βαρβαρότητας, αφήνονται να πνιγούν στα
νερά της Μεσογείου, ξεπαγώνουν στα σύνορα των ευρωπαϊκών κρατών και γίνονται
αντικείμενα εκμετάλλευσης, αδιαφορίας και αποκλεισμών, με μόνο γνώμονα τη
διαφύλαξη μιας “καθαρής”, “λευκής”, “χριστιανικής”, “πολιτισμένης” Ευρώπης.
Η Σύμβαση της Γενεύης, που προέκυψε
λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από την ανάγκη να προστατευθούν πρόσφυγες σαν
κι αυτούς που είχε δημιουργήσει το Ολοκαύτωμα και ο πρόσφατος τότε πόλεμος,
έχει μετατραπεί σε κουρελόχαρτο και παραβιάζεται καθημερινά από τις χώρες της
Ευρώπης. Ειδήσεις από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες μιλούν για κατάσχεση των
τιμαλφών που φέρνουν μαζί τους οι πρόσφυγες, για επιλεκτική εγκατάσταση
προσφύγων σε σπίτια με κόκκινες πόρτες, για υποχρέωση των προσφύγων να φορούν
διαρκώς χρωματιστό βραχιολάκι δήθεν για να έχουν δικαίωμα σίτισης. Ας μην
ξεχνάμε επίσης τη συνέχιση της λειτουργίας των κέντρων κράτησης στη χώρα μας,
τη μη εξασφάλιση ασφαλούς διέλευσης για τους πρόσφυγες, τις συνθήκες διαβίωσης
των προσφύγων εδώ και τις ταπεινωτικές διαδικασίες σχετικά με το άσυλο. Όλα
αυτά θυμίζουν πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην ήπειρό μας και τις υπέστησαν κατά
κόρον οι Εβραίοι την περίοδο που θυμόμαστε με αφορμή την επέτειο της 27ης
Ιανουαρίου.
Και να ήταν μόνο αυτά; Σε πολλά μέρη
της Ευρώπης άνθρωποι πέφτουν θύματα δολοφονικών επιθέσεων απλώς και μόνο επειδή
είναι μαύροι ή μαυριδεροί, μουσουλμάνοι, Εβραίοι ή Τσιγγάνοι. Παράλληλα,
ξενοφοβικά, αντισημιτικά και ρατσιστικά κόμματα κερδίζουν όλο και περισσότερες
ψήφους, συμμετέχουν σε κυβερνήσεις και προωθούν την ατζέντα του μίσους.
Τώρα, όπως και τότε, ελπίδες για ένα ανθρώπινο μέλλον
αφήνουν μόνο η αντίσταση στο αλληλοσπάραγμα των θυμάτων της κρίσης το οποίο
επιθυμούν οι κυβερνώντες και η αλληλεγγύη στα θύματα των ρατσιστικών πολιτικών
και των ναζιστικών συμμοριών· μια αλληλεγγύη που, σε αντίθεση με τη σημερινή
εξουσία, αλλά και το παρελθόν, την έδειξε και τη δείχνει έμπρακτα στους
πρόσφυγες και τους μετανάστες πλήθος απλού κόσμου, εδώ και σε όλη την Ευρώπη.
Τώρα, όπως και τότε, ο αγώνας ενάντια στη ναζιστική και ρατσιστική θηριωδία
αποτελεί τη βάση για την ελευθερία και την αξιοπρέπειά μας.
Ποτέ ξανά ναζισμός
Ενάντια στη ρατσιστική βαρβαρότητα
Ίσα δικαιώματα για όλες και όλους
Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκη
*************************
Στο σφυρί ημερολόγιο του «αγγέλου του θανάτου» του Άουσβιτς, δρ. Μένγκελε
Πηγή: TVXS
Σε δημοπρασία έχουν τεθεί από τον περασμένο μήνα, στις ΗΠΑ, το
ημερολόγιο και μια αποκαλυπτική επιστολή του διαβόητου γιατρού του
Auschwitz, Josef Mengele.
Ο Mengele, αξιωματικός των SS, ήταν υπεύθυνος
για την επιλογή των νεοαφιχθέντων στο στρατόπεδο αιχμαλώτων του
Auschwitz ενώ διεξήγαγε φρικτά ιατρικά πειράματα πάνω στους
κρατούμενους.
Ο ειδικός σε σπάνια ιστορικά ντοκουμέντα και χειρόγραφα οίκος
δημοπρασιών Alexander Autographs, προσέφερε το σπάνιο ημερολόγιο και την
επιστολή με τιμή εκκίνησης 60.000 δολάρια στις 21 και 22 Ιανουαρίου.
Μέχρι στιγμής, κανείς δεν έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τα
ανατριχιαστικά έγγραφα, τα οποία είναι ακόμα διαθέσιμα προς πώληση.
Ο οίκος δημοπρασίας από το Stamford του Connecticut, προσφέρει το
σπάνιο, αδημοσίευτο ημερολόγιο του ανθρώπου που έγινε γνωστός ως
«άγγελος του θανάτου». Ο Mengele, ο οποίος έστειλε χιλιάδες ανθρώπους
στο θάνατο στο Auschwitz, έγραψε το ημερολόγιο αυτό τη δεκαετία του 1960
στη Νότια Αμερική, όπου είχε διαφύγει μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου
Πολέμου.
Σε ερώτηση για το αν υπάρχουν ηθικοί ενδοιασμοί για την πώληση
τέτοιων ντοκουμέντων, ο πρόεδρος της Alexander Autographs, Bill
Panagopulos, είπε: «Μην παραπλανάστε: δεν τρέφω καμία συμπάθεια για
τέτοια τέρατα. Η πατρογονική πόλη του πατέρα μου σβήστηκε από τον χάρτη
από τους Ναζί για αντίποινα. Αλλά είναι ζωτικής σημασίας να παραμείνουν
διαθέσιμα τέτοιου είδους ντοκουμέντα, ως απτές αποδείξεις των σατανικών
πράξεων του παρελθόντος, καθώς και για να προσθέσουν περαιτέρω κομμάτια
στο παζλ της ιστορίας».
Το ημερολόγιο των 180 σελίδων, γράφτηκε σε παιδικό τετράδιο με τον
τίτλο «ζωολογία» και διακόσμηση σχέδια ζώων. Ο Mengele κατέγραψε τις
εντυπώσεις και τις σκέψεις του σε θέματα όπως η τέχνη, η κουλτούρα, η
θρησκεία και η βιολογία, καθώς και ιδέες που βασίζονται στο ναζιστικό
δόγμα της φυσικής επιλογής. Οι εγγραφές ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 1960,
στην Αργεντινή, 19 χρόνια πριν από τον θάνατο του πλέον καταζητούμενου
εγκληματία πολέμου ναζί. Ο Mengele πέθανε ενώ κολυμπούσε στην ακτή της
Bertioga, στη Βραζιλία από πνιγμό – πιθανόν είναι και το να υπέστη
καρδιακό επεισόδιο.
«Βλέπω πόσο δίκιο είχα στα σχέδιά μου από την αρχή και
καταλαβαίνω τώρα ότι το να ακολουθώ τις συμβουλές των ανθρώπων έχει ως
κύρια κατάληξη ανεπανόρθωτη ανοησία. Αλλά αρνούμαι το να φορτώσω τις
τύψεις σε άλλους: ήμουν μόνος εγώ υπεύθυνος για τις αποφάσεις μου»,
γράφει σε ηλικία 49 ετών ο Mengele, ο οποίος αναφέρει ότι, αν ο κόσμος
δεν εφαρμόσει προγράμματα αναπαραγωγής όπως αυτά που εκείνος επιδίωξε
στο Auschwitz, «τότε, η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη, ακόμα και χωρίς πόλεμο».
Αναφορικά με την ηθική, την αισθητική και τη γενετική, ο Mengele γράφει: «Το
πραγματικό πρόβλημα είναι να προσδιοριστεί το πότε μια ανθρώπινη ζωή
είναι άξια για να υπάρχει και το πότε πρέπει να εξαλειφθεί».
«Υπάρχει μοναχά μια αλήθεια και μοναχά μια πραγματική ομορφιά,
δεν υπάρχει «καλό» ή «κακό» στη φύση. Υπάρχει μονάχα «κατάλληλο» και
«ακατάλληλο». Και οι δυο μεριές λαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες. Παρόλα
αυτά, η φύση παρέχει ένα ‘σουρωτήρι’. Όσα πράγματα είναι «ακατάλληλα»
πέφτουν από κει, αφού χάνουν την μάχη για την επιβίωση».
Σχετικά με το σύστημα των καστών των Ινδών, ο Mengele σημειώνει: «Οι
Βραχμάνοι είναι καλοφτιαγμένοι, ορισμένοι από αυτούς έχουν ακόμα και
γαλάζια μάτια. Έχουν μικρές, ίσιες μύτες και είναι γενικά υψηλού
επιπέδου ανθρώπινα όντα. Και αυτό συμβαίνει διότι οι βραχμάνοι
χρησιμοποίησαν την υψηλότερη κάστα για να διατηρήσουν το ευγενές αίμα
τους. Είναι απόγονοι ανθρώπων του Βορρά που κάποτε κατάκτησαν και
κυβέρνησαν την Ινδία».
Για να δημιουργηθεί μια ανώτερη τάξη, ο Mengele λέει ότι «αυτό
μπορεί να γίνει μοναχά με την επιλογή των καλύτερων». «Όλα θα καταλήξουν
σε καταστροφή αν η φυσική επιλογή αλλάξει σε σημείο που οι χαρισματικοί
άνθρωποι θα κατατροπωθούν από τα δισεκατομμύρια των ηλιθίων»,
προειδοποιεί ο διαβολικός γιατρός των ναζιστών και προβλέπει ότι το 90%
των ανθρώπων θα πεινάσει λόγω ηλιθιότητας και το υπόλοιπο 10% θα
επιβιώσει «ως επιζήσαντα ερπετά. Οι υπόλοιποι θα πεθάνουν όπως έκαναν
και οι δεινόσαυροι... πρέπει να αποτρέψουμε την άνοδο των ηλίθιων μαζών». «Το
άτομο ασήμαντου πνεύματος (ο χωριάτης ηλίθιος) ξεχώριζε από τους
αγρότες εξαιτίας του εισοδήματός του και της κοινωνικής του θέσης.
Σήμερα όμως, αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι δυνατός στην εποχή της
τεχνολογίας. Ο χωριάτης ηλίθιος είναι πλέον στο ίδιο επίπεδο με τον γιο
του αγρότη που πήγε στην πόλη», γράφει ο Mengele.
«Γνωρίζουμε ότι η επιλογή κυβερνά όλη τη φύση, με την εκλογή και
την εξολόθρευση... Όσοι ήταν ακατάλληλοι έπρεπε να αποδεχθούν τον κάνόνα
των πλέον πετυχημένων ανθρώπινων όντων ή αλλιώς εκδιωχνόταν ή και
αφανιζόταν. Οι πιο αδύναμοι άνθρωποι αποκλειόταν από την αναπαραγωγή.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρχουν και να συντηρούν τους εαυτούς
τους οι άνθρωποι». Ο Mengele υποστηρίζει ότι οι «κατώτεροι ηλίθιοι» θα έπρεπε να εξοντωθούν, προσθέτοντας ότι «πρέπει
να σιγουρευτούμε ότι η φυσική εξάλειψη, η οποία έχει διακοπεί, θα
συνεχιστεί μέσα από τις ανθρώπινες διευθετήσεις, ο έλεγχος
γεννητικότητας μπορεί να εφαρμοστεί με την στείρωση όσων έχουν
ελαττωματικά γονίδια».
Ο «άγγελος του θανάτου» συνεχίζει αναφέροντας ότι στη Γερμανία θα
έπρεπε να εγκαταλειφθεί ο φεμινισμός και να ξεκινήσει έλεγχος στις
γεννήσεις. «Η βιολογία δεν υποστηρίζει τα ίσα δικαιώματα. Οι
γυναίκες δεν θα έπρεπε να εργάζονται σε ανώτερα πόστα. Η εργασία των
γυναικών πρέπει να εξαρτάται από το αν υπάρχει βιολογική αναλογία. Ο
έλεγχος των γεννήσεων μπορεί να γίνει με την στείρωση όσων έχουν
ελαττωματικά γονίδια, όσοι έχουν καλά γονίδια θα πρέπει να στειρώνονται
μετά το πέμπτο παιδί».
Στην επιστολή, η οποία είναι επίσης προς πώληση, ο Mengele γράφει
προς τη σύζυγό του μέσα από το στρατόπεδο Auschwitz, εκφράζοντας την
αγάπη του και αναφέρει ότι ελπίζει να μεταφερθεί σε «μάχιμη μονάδα»
σύντομα.
Πηγή: Haaretz
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ
Εκάς η Ελλάς...
Η Καθημερινή,
Φταίει η Ελλάδα που προσφυγεύουν Σύροι,
Ιρακινοί, Αφγανοί και Αφρικανοί; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή εισέβαλε
στο Αφγανιστάν, για να πολεμήσει τους Ταλιμπάν, τους οποίους η ίδια
εξόπλισε για να πολεμήσουν τους Ρώσους. Αυτή εισέβαλε στο Ιράκ για να
σώσει την οικουμένη από τα χημικά του Σαντάμ Χουσεΐν, που ακόμα δεν
βρέθηκαν, μα πού θα πάει... Αυτή εξοπλίζει τον Ασαντ για να μακελεύει
τον λαό του, αυτή και τους αντικαθεστωτικούς για να μακελεύουν
καθεστωτικούς. Αυτή, και πάλι εξάγοντας δημοκρατία, διαμέλισε τη Λιβύη,
που κατάντησε άθυρμα στα χέρια φονταμενταλιστών και φυλάρχων-πολεμάρχων,
οι οποίοι πρωτοστατούν στη διακίνηση προσφύγων.
Φταίει η Ελλάδα για τη μαζική προσφυγιά; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή,
πλούσια χάρη στα μνημόνια, δελεάζει τους Σύρους. Και αυτή τούς κάλεσε,
διά στόματος Μέρκελ, να πάνε στη Γερμανία, όπου «θα βρουν άσυλο και
δουλειά». Μόνο που τώρα η δημοτικότητα της κ. Μέρκελ πέφτει, με τους
Γερμανούς ακροδεξιούς να σκορπούν δηλητήριο. Οπότε η ευθύνη έπρεπε να
μετακυλιστεί. Στον πιο αδύναμο.
Φταίει η Ελλάδα που η Τουρκία εκμεταλλεύεται την περίσταση ώστε να
αποσπάσει και χρήματα και την ευρωπαϊκή συναίνεση στην εξόντωση των
Κούρδων και στην αποδιάλυση της δημοκρατίας, με τη φυλάκιση των
αντιρρησιών; Μα και βέβαια φταίει. Που δεν τσιμέντωσε χιλιάδες μίλια στα
θαλάσσια σύνορά της. Και δεν ξεπαστρεύει μεσοπέλαγα τα γυναικόπαιδα, με
τη μέθοδο της «απώθησης».
Φταίει η Ελλάδα που οι απελπισμένοι αδιαφορούν για κύματα και πολικές
θερμοκρασίες και συνεχίζουν στους δρόμους του μαρτυρίου; Μα και βέβαια
φταίει. Αν τους δήμευε τα υπάρχοντα (όπως κάνουν Δανία, Ελβετία,
Βαυαρία, Βάδη-Βυρτεμβέργη, προπύργια της ευρωπαϊκότητας), θα τους
αποθάρρυνε. Φταίει η Ελλάδα που αντί να μετεγκατασταθούν στη λοιπή
Ευρώπη 140.000 πρόσφυγες, σύμφωνα με τις συμφωνίες, δεν
μετεγκαταστάθηκαν ούτε 150; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή εμποδίζει την
Αγγλία, τη Φινλανδία, το Βέλγιο, την Τσεχία και άλλους λάτρεις της
φιλοξενίας να πράξουν το καθήκον τους. Οπότε; Οπότε, εκάς η Ελλάς. Να
μείνουν στη Σένγκεν οι καθαροί Ευρωπαίοι. Χωρίς τους άθλιους Βαλκάνιους.
Σαν δεν ντρέπονται. Σαν δεν ντρέπονται κι όσοι δικοί μας εδώ
χαιρεκακούν με τον χυδαίο εκβιασμό. Η Ελλάδα εκβιάζεται, ω αγαθοί. Οχι ο
όποιος Τσίπρας.
Στην Ελλάδα-όπως και στις άλλες χώρες- διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκατεστημένους.
- Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι
έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής
χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλλέκτες.
- Οι δεύτεροι κατοικούν στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων, σε
συνοικίες υποβαθμισμένες. Τα επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση
συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια με εξαρτημένη μισθωτή εργασία.
Πάντως όλοι οι Ρομ στα σχετικά με τη μουσική επαγγέλματα (οργανοπαίκτες, τραγουδιστές κλπ.) έχουν ισχυρή παράδοση και πολιτισμό.
Κυριότερες σήμερα ασχολίες τους είναι :
- Το εμπόριο κυρίως στις λαϊκές αγορές
- Η προσφορά εποχιακής εργασίας (Καρπούζι , βαμβάκι κλπ)
- Η Μουσική.
Ρητό :"Opre Roma " (Οι Ρομ προχωρούν).
Τραγούδια : Το τραγούδι "Gelem, gelem," επίσης γνωστό ως "Djelem, djelem" και "Opre Roma," επιλέχτηκε ως ύμνος Romani. Σημαντική ημερομηνία : Η 8 Απριλίου θεσμοθετήθηκε ως διεθνής ημέρα Romani. Διεθνείς οργανώσεις Ρομ : Έχουν γίνει τέσσερα
συνέδρια παγκόσμιου Romani μέχρι σήμερα. Κύριοι στόχοι αυτών των
συνεδριάσεων είναι η τυποποίηση της γλώσσας Romanes, οι επανορθώσεις
από τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο , οι βελτιώσεις στα αστικά δικαιώματα και
στην εκπαίδευση, που συντηρεί τον πολιτισμό Romani, και η διεθνής
αναγνώριση των Ρομ ως εθνικής μειονότητας ινδικής προέλευσης.
Μεταξύ των κύριων οργανώσεων των Ρομ, η διεθνής ένωση Romani
έχει συμβουλευτική θέση στο κοινωνικό και οικονομικό συμβούλιο
των Ηνωμένων Εθνών.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει εγκρίνει τη χρήση της λέξης "Rroma" στα επίσημα έγγραφά του (CLRAE σύσταση 11 - Ιούνιος 1995).
Οι διεθνείες οργανώσεις των Rroma επιθυμούν την διάδοση και γενίκευση
αυτών των βασικών όρων και αρχών, πρώτα πρώτα από τους ίδιους του Ρομ,
ώστε να καταργηθεί η χρήση των μειωτικών, και δυσάρεστων ονομάτων,
όπως "τσιγγάνοι", και να αποδοθεί ο πρέπων σεβασμός στη φυλή . Διάφορα άλλα πολιτισμικά στοιχεία (πηγή: Βικιπαίδεια)
Το Εντερλέζι είναι ένα δημοφιλές παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι της μειονότητας των Ρομά στα Βαλκάνια.
Το τραγούδι πήρε το όνομά του από το Εντερλέζι, μια γιορτή για την
άνοιξη, ξεχωριστής σημασίας για τους τσιγγάνους Ρομά στα Βαλκάνια (και
σε άλλα μέρη του κόσμου). Αυτή η γιορτή γιορτάζει την επιστροφή της
άνοιξης. Ederlezi είναι το όνομα τσιγγάνων για τη σερβική και
βουλγαρική γιορτή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζεται στις 6 Μαΐου (αφού
στις περισσότερες σλαβικές χώρες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν
το παλαιό ημερολόγιο ή, με το νέο ημερολόγιο, στις 23 Απριλίου).
Οι διάφορες βαλκανικές λέξεις (Herdeljez, Erdelezi) είναι παραλλαγές της τουρκικής Hıdırellez, γιορτή που σηματοδοτεί την αρχή της άνοιξης, η οποία εμφανίζεται περίπου 40 ημέρες μετά την εαρινή ισημερία.
Κυριότερη γιορτή
Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της
Άνοιξης (Εντερλέζι). Η προέλευσή της είναι ελληνική και γιορτάζεται από
23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη.
Gelem, gelem, lungone dromensa
Maladilem bakhtale Romensa
A Romale katar tumen aven,
E tsarensa bahktale dromensa?
A Romale, A Chavale
Vi man sas ek bari familiya,
Murdadas la e kali legiya
Aven mansa sa lumniake Roma,
Kai putaile e romane droma
Ake vriama, usti Rom akana,
Men khutasa misto kai kerasa
A Romale, A Chavale
Puter Dewla le parne wudara
Te sai dikhaw kai si me manusha
Pale ka gav lungone dromencar
Ta ka phirav bachtale Romensa
A Rromalen, A chavalen
Opre Rroma isi vaxt akana
Ajde mançar sa lumáqe Rroma
O kalo muj ta e kale jakha
Kamàva len sar e kale drakha
A Rromalen, A chavalen.
******************
I went, I went
I went, I went on long roads
I met happy Roma
O Roma where do you come from,
With tents on happy roads?
O Roma, O brothers
I once had a great family,
The Black Legions murdered them
Come with me Roma from all the world
For the Roma roads have opened
Now is the time, rise up Roma now,
We will rise high if we act
O Roma, O brothers
Open, God, Black doors
You can see where are my people.
Come back to tour the
Roads and walk with lucky Romani
O Roma, O brothers
Up, Gypsy! Now is the time
Come with me Roma
World brown face and dark eyes
Much as I like black grapes
O Roma, O brothers
"Το καμαρίνι της θεατρίνας" του Victor Giraud
Ακουαρέλα του τέλους του 19ου αιώνα.
"Νεαρή με μάσκα " .
Κάρβουνο και ακουαρέλα του Henry Monnier (1859).
Σχέδιο του 17ου αι με σύμπλεγμα γυμνής γυναίκας και οφιοειδούς τέρατος.
Σχέδιο από βιβλίο με οδηγίες για τη φροντίδα,
με μηχανική υποστήριξη, τραυματιών με κατάγματα .
"Théodoros, Roi d'Abyssinie"
in 'La Lune' 22 December 1867.
"Θεόδωρος, Βασιλιάς της Αβησσυνίας",
στο γαλλικό περιοδικό "Η Σελήνη", 22/12/1867.
"Πολυμορφικό τέρας".
Fortunio Liceti 1634.
"Μεγάλη ανακάλυψη ενός ασυνήθιστου τέρατος στο δάσος των Αρδενών ».
Απόσπασμα από το βιβλίο: "Ανθρώπινα τέρατα, γίγαντες, νάνοι, υπέργηροι άνδρες
και άλλες παραδοξότητες της φύσης "(αχρονολόγητο).
'Αεροστατικός ιχθύς' 1784.
"Ιστορία, Γερμανικό Δίκαιο, Αρχές Δικαίου ,1729".
Goldschmid, Peter, "O καταχθόνιος Μορφέας",
από το Pictura Paedagogica image database.
" Ο αλετράς (=ο γεωργός που οργώνει) από τη Βοημία ή Ο αλετράς και ο θάνατος .
Τέσσερις (από τις συνολικά 40) μινιατούρες του Johannes von Tepl (εκτύπωση το1460).
Κοσμούσαν το πολύστιχο ομότιτλο ποίημα γραμμένο σε διάλογο. Το βιβλίο είχε έντονη ανθρωπιστική χροιά και ανήκει στην πρώιμη γερμανική λογοτεχνία.
Βρίσκεται στην Bibliotheca Palatina.
"The adventures of Roderick Random".
("Οι περιπέτειες του Ρόντρικ Ράντομ)
1748 , 2η έκδ. υπό Tobias Smollett.
Τοιχογραφία με θέμα την Αποκαθήλωση της Θήβας.
Βιβλίο : "Ταξίδια για την ανακάλυψη των πηγών του Νείλου,
κατά τα έτη 1768-1773 » υπό James Bruce
"Selectus Diplomatum et Numismatum Scotiae Thesaurus"
(1739) by James Anderson.
Martin Schongauer , 'Τα βασανιστήρια του Αγίου Αντωνίου υπό των δαιμόνων',
Μιντιάρχες και συμφέροντα χρησιμοποιούν «αγρότες»
και«γραβατωμένους» για να ρίξουν την κυβέρνηση
Μέτωπο του «ΝΑΙ» και Μητσοτάκης με τον μανδύα κοινωνικών
αγωνιστών...
του Μενέλαου Γκίβαλου*
Μεταξύ σφύρας και άκμονος, σ’ ένα ιστορικά επικίνδυνο αδιέξοδο
κινδυνεύει να βρεθεί η ελληνική κυβέρνηση. Ο πολιτικός πόλεμος,
που καλύπτεται πίσω από την εμμονή του «συστήματος Σόιμπλε» στην
τήρηση των «κανόνων» και των «συμφωνηθέντων», συνεχίζεται
αδιάλειπτος. Οι δανειστές κάθε φορά που η ελληνική κυβέρνηση,
τηρώντας τους όρους του τρίτου Μνημονίου, προσεγγίζει μια
ισόρροπη και οικονομικά αποδοτική λύση, αυξάνουν τις παράλογες
απαιτήσεις τους. «Τα νούμερα “δεν βγαίνουν”», μας δήλωσε
εκβιαστικά ο αχυράνθρωπος του Β. Σόιμπλε, Γερούν Ντάισελμπλουμ,
προκειμένου να δυναμιτίσει τις όντως μελετημένες προτάσεις της
ελληνικής κυβέρνησης για το ασφαλιστικό.
Το αδιέξοδο όμως εντείνεται από το γεγονός ότι οι ίδιες αυτές
προτάσεις προκαλούν εκτεταμένου χαρακτήρα αντιδράσεις σε
κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες που, σ’ ένα μεγάλο τμήμα
τους, στήριξαν την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ στις κρίσιμες
εκλογικές αναμετρήσεις.
Αυτός όμως ο κίνδυνος απώλειας της λαϊκής και κοινωνικής -
ταξικής νομιμοποίησης και στήριξης της ελληνικής κυβέρνησης
αποτελεί και το σημείο-κλειδί των εξελίξεων. Αυτό είναι το μείζον
διακύβευμα τόσο για τους δανειστές όσο και για το εγχώριο σύστημα
των διαπλεκόμενων συμφερόντων. Η διάρρηξη της σχέσης αυτής θα
αποτελέσει το θεμέλιο, την αφετηρία για την παλινόρθωση του
πολιτικού προσωπικού που υπηρέτησε και ενσωμάτωσε
ιδεολογικοπολιτικά τα Μνημόνια και ταυτόχρονα παρέδωσε την
πολιτική εξουσία της χώρας στους δανειστές.[....]
Περισσότερα στα Επίκαιρα που κυκλοφορούν από την
Πέμπτη 28 Ιανουαρίου.
Mιχαήλ Άγγελος με Μότσαρτ, Σοπέν με Ρενουάρ, Γκένσμπορου με Μέντελσον, Ραφαήλ με Μπαχ, Ντα Βίντσι με Μπετόβεν, Τσαϊκόφσκι με Ντεγκά, κ.λπ. Πάνω από 50 ζεύγη μεγαλειώδους μουσικής και υψηλής ζωγραφικής (και γλυπτικής). Είκοσι λεπτά μέθεξης.
Βάλτε τα παιδιά ή τα εγγόνια σας να παρακολουθήσουν το βίντεο, ει δυνατόν μέσω της οθόνης της τηλεόρασης χρησιμοποιώντας το καλώδιο HDMI.Θα μαγευτούν...
Λίγο
πριν το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, στα 1948, γίνεται εκκένωση των
παραμεθορίων χωριών, για να διευκολυνθούν οι κινήσεις του Εθνικού
Στρατού και των ανταρτών. Ένας σαραντάρης χωρικός, ο Μαργαρίτης (Θύμιος
Καρακατσάνης), αναγκάζεται όπως πολλοί άλλοι να εγκαταλείψει το σπίτι
του και να κατεβεί μαζί με τα δύο παιδιά του στη Θεσσαλονίκη.
Εγκαθίσταται σε ένα από τα επιταγμένα, για το σκοπό αυτό, κτίρια της
πόλης, το Καραβάν Σαράι. Στο μέρος αυτό, οι πρόσφυγες ζουν κάτω από
εξαιρετικά άθλιες συνθήκες και καταφεύγουν σε πάσης φύσεως ατιμίες και
μπαγαποντιές. Ο Μαργαρίτης προσπαθεί να παραμείνει αμέτοχος στα ανείπωτα
δράματα που εκτυλίσσονται γύρω του, με μεγάλο ψυχικό κόστος. Ο γιος
του γίνεται εργάτης και μένει στην πόλη, ενώ η κόρη του καταφεύγει στην
εύκολη λύση της πορνείας. Ο ίδιος θα επιστρέψει στο ερειπωμένο χωριό
του.
Το Καραβάν Σαράι του Τ.
Ψαρρά αποτελεί την αφήγηση του Εμφυλίου από την πλευρά των αμάχων. Η
ιστορία διαδραματίζεται σε ένα πολυώροφο κτίριο, της Θεσσαλονίκης, σε
ερειπιώδη κατάσταση, όπου βρίσκουν καταφύγιο χωρικοί που ο εθνικός
στρατός διώχνει από τα χωριά ώστε να μην στηρίζουν το ΔΣΕ, που έβρισκε
από εκεί τροφή, στρατιώτες, βοήθεια κάθε είδους. Οι «ανταρτόπληκτοι»,
όπως τους ονόμαζε το επίσημο κράτος παραποιώντας την αληθινή αιτία της
ιδιότυπης αυτής προσφυγιάς, έρχονται φορτώνοντας σε ένα κάρο τα ελάχιστα
υπάρχοντά τους και προσπαθούν να βρουν μια γωνιά να στήσουν ένα
πρόχειρο σπιτικό μέχρι να μπορέσουν να ξαναπάνε στον τόπο τους.
Ο φακός παρακολουθεί την οικογένεια ενός χήρου, του Μαργαρίτη και των
δυο νεαρών παιδιών του, Αντώνη και Ειρήνης. Μόλις φτάνουν στην πόλη,
πέφτουν θύματα μαυραγοριτών αετονύχηδων που για «ένα κοστούμι και μια
μερίδα κρέας στο μαγειρείο» αγοράζουν το κάρο και τα βόδια τους. Ο
διωγμένος αγρότης πουλάει τα ζώα του, τα «εργαλεία» της δουλειάς που
ξέρει για να μπορέσει, φορώντας κοστούμι, να βρει άλλη δουλειά στην
πόλη. Η βίαιη αστικοποίηση δε θα αποφέρει άμεσα οικονομικά έσοδα. Ο
Μαργαρίτης δε θα βρει ποτέ δουλειά, είναι εκτός κλίματος στην πόλη. Θα
προλεταροποιηθεί ο γιος του που θα παραμείνει και στην πόλη μετά το
τέλος του εμφυλίου, όταν ο πατέρας θα επιστρέψει στο ρημαγμένο χωριό. Εν
τω μεταξύ όμως, η κόρη έχει «ενισχύσει» τα κατώτερα στρώματα,
οδηγούμενη στην πορνεία υπό την αναγκαστική προστασία του νταβατζή του
Σαραγιού. Ο πατέρας, ανήμπορος να κρατήσει τα παιδιά του προσφέροντάς
τους τα προς το ζην, ομολογεί την αδυναμία του υποταγμένος στη μοίρα.
Παράλληλα, γύρω τους αναπτύσσονται άλλες ιστορίες: κρυμμένοι αριστεροί
που προσπαθούν να οργανώσουν κόσμο ή να διαφύγουν στο εξωτερικό γιατί
τους κυνηγούν και γεμίζουν με τους συντρόφους τους φυλακές και εξορίες.
Ορφανά που μεγαλώνουν από την ελεημοσύνη των γειτόνων, ανάπηροι πολέμου
εξαθλιωμένοι, σωματικά κι ηθικά από την πείνα και τις κακουχίες, μανάδες
που εκπορνεύονται και γιοί που γίνονται χωροφύλακες.
Το επίσημο κράτος εκβιάζει τους χωριάτες να αποκηρύξουν συγγενείς τους
και να τους καταγγείλουν -αν φλερτάρουν με τον κομμουνισμό- για να τους
δώσει ξεροκόμματα που σε λίγο τους τα κόβει, αφήνοντάς τους στο έλεος
του Θεού. Ο Θεός, πάλι, μέσω των ιερέων του και των φιλάνθρωπων κυριών,
ανταλλάσσει ομολογίες και αντικομμουνιστικές δηλώσεις με τραγούδια,
εράνους και ευλογίες, που ρίχνουν τους ανήμπορους σε ακόμη μεγαλύτερη
θλίψη. Οι εξορμήσεις της χωροφυλακής κι οι επισκέψεις φίλων αμερικανών
που έρχονται να δουν με τα μάτια τους την εξαθλίωση «στην οποία έφεραν
οι συμμορίτες τους χωρικούς» συμπληρώνουν ένα παράλογο σκηνικό, βγαλμένο
από την κόλαση. Η «αμερικάνικη βοήθεια», τα δυτικά κέντρα διασκέδασης, η
μουσική και τα ποτά τους συνδράμουν στην ηθική εξαθλίωση των
«ευεργετουμένων».
Η ταινία παρέχει πολλά στοιχεία για την κοινωνία της εποχής και τις
αλλαγές στις οποίες υπόκειται. Το φαινόμενο του διωγμού ή της εκούσιας
φυγής προς την πόλη για να αποφευχθούν οι εμπλοκές στις εχθροπραξίες
ήταν πολύ συχνό κι αποτέλεσε το δεύτερο μεγάλο κύμα αστυφιλίας για τον
20ο αιώνα στην Ελλάδα μετά τους μικρασιάτες πρόσφυγες. Η πόλη
το ’50 πρόσφερε καταφύγιο σε όποιον ήθελε να κρυφτεί, να χαθεί από τους
διώκτες του, να ξεκινήσει από την αρχή. Ταυτόχρονα, αποτέλεσε τη μηχανή
μεταβολής μιας παραδοσιακής αγροτικής κοινωνίας σε ένα άναρχο
οικιστικά, παρασιτικό οικονομικά και αλλοτριωμένο πολιτιστικά
τερατούργημα, που διογκωνόταν καταβροχθίζοντας τα μέλη του.
Ιστορικά έχει επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς προχωρά πίσω από το
κορυφαίο γεγονός, τον Εμφύλιο, τις μάχες με τα όπλα και τις ιδέες, που
ως τώρα κυρίως απασχολούσαν τους σκηνοθέτες. Φωτίζει τη ζωή των απλών
ανθρώπων που βρίσκονται ανάμεσα, χωρίς να ξέρουν ή χωρίς να μπορούν να
διαλέξουν «με ποιον να παν και ποιον να αφήσουν»: τους ανώνυμους
αντιήρωες, αυτούς που σήμερα θα ονομάζονταν «παράπλευρες απώλειες», που
τα ονόματα κι οι πράξεις τους χάθηκαν στη ροή της Ιστορίας.
Πηγή: Αποτυπώσεις του εμφυλίου πολέμου στον ελληνικό κινηματογράφο http://cineguerracivil.blogspot.gr
