ΑΝΑΚΡΕΩΝ (572 π.Χ-485 π.Χ)
- Στοβ. 4,51,12
- 43. – Απόσπασμα 395
πολιοὶ μὲν ἡμὶν ἤδη θαμὰ Τάρταρον δεδοικώς· Ἀίδεω γάρ ἐστι δεινὸς 10 μυχός, ἀργαλῆ δ᾽ ἐς αὐτὸν κάτοδος· καὶ γὰρ ἑτοῖμον καταβάντι μὴ ἀναβῆναι.  Η Άφιξη του Άδη στα Τάρταρα από τον Γιόζεφ Χάιντς Β΄ (περίπου 1640).
Δεν έχουμε μόνο γλυπτά προσώπων με τέλειο σώμα (όπως η Αφροδίτη ή ο Απόλλωνας) στην ελληνιστική εποχή, αλλά και αντίστροφα παραδείγματα όπως η ηλικιωμένη βοσκοπούλα (ή βοσκός) , ένα αρχαιοελληνικό γλυπτό του 150 π.Χ. (ρωμαϊκό αντίγραφο, 1,09 μ.). Αυτό το έργο ανακαλύφθηκε το 1875. Αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν το γλυπτό μιας ηλικιωμένης γυναίκας , αλλά τώρα πιστεύουν ότι απεικονίζει έναν ηλικιωμένο άνδρα, ένα βοσκό.  «Η Κοιλάδα της Σκιάς του Θανάτου», του George Inness. *********** ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ |
[Gerontakos]
ΑΝΑΚΡΕΩΝ
Στοβ. 4,51,12 43. – Απόσπασμα 395
Γκριζάρισαν οι κρόταφοι,
άσπρισαν τα μαλλιά μου.
Άφαντη πια η όλο χάρες νιότη μου
ετοιμόρροπα είναι και τα δόντια.
Από τη ζήση τη γλυκιά
ελάχιστος χρόνος απομένει ,
γι΄αυτό συχνά αναστενάζω.
Τρομάζω μπρος στον Τάρταρο,
η άβυσσος του Άδη είναι φοβερή,
φριχτή η κατηφόρα.
Αν μια φορά κατέβεις,
αδύνατη πια είναι η επιστροφή.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ1. Άδης
2. Τάρταρος
3
4. ΑΝΑΚΡΕΩΝ -ΚΑΒΑΦΗΣ : Δύο διαφορετικές ενατενίσεις του αναπόδραστου τέλους
Κ.Π. Καβάφης
Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου·
ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.
Το γήρασμα του σώματος
και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.
Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω
Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα'
νάρκης του άλγους δοκιμές,
εν Φαντασία και Λόγω.
Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι. -
Τα φάρμακά σου φέρε
Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε - για λίγο -
να μη νοιώθεται η πληγή.
****************************
ΑΝΑΚΡΕΩΝ -ΚΑΒΑΦΗΣ : Η ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΗΡΑΣΚΟΝΤΟΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
1.
Στο απόσπασμα του Ανακρέοντα τα γηρατειά παρουσιάζονται σωματικά, απτά, αδιαμφισβήτηταQ
γκριζάρισμα, άσπρα μαλλιά, χαλασμένα δόντια.Το σώμα μιλά ξεκάθαρα και λέει την αλήθειαQ καταρρέει . Όσο δυσάρεστη κι αν είναι η αλήθεια , το οριστικό τέλος είναι κοντά.Δεν υπάρχει εδώ καμία φιλοσοφική απόσταση· ο ποιητής μετρά τον χρόνο που του απομένει και διαπιστώνει ότι είναι «ελάχιστος».
Ο Ανακρέων δεν βρίσκει παρηγοριά ούτε στην τέχνη ούτε στη μνήμη. Ο θάνατος είναι τελικός, αμετάκλητος και τρομακτικός. Με δυο λόγια, ο Ανακρέων φοβάται τον θάνατο και το λέει. Η Ποίηση ως τέχνη αλυπίας τού είναι αχρείαστη. Η Ποίηση αντιθέτως γίνεται το όχημα της ομολογίας των αισθημάτων που τον συνέχουν.
Το αποφασιστικό στοιχείο λοιπόν είναι η ανοιχτή ομολογία του φόβου για τον Τάρταρο που σε λίγο θα τον υποδεχτεί , τη φρικτή κατηφόρα χωρίς επιστροφή από τον Άδη.Ο Ανακρέων δεν είναι γενναίος , το ομολογεί, αλλά ένας απλός άνθρωπος , που τον τρομάζει το επερχόμενο τέλος του.
2.
Στη Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου το γήρας είναι και πάλι πληγή, αλλά η γλώσσα αλλάζει επίπεδο. Δεν απαριθμούνται μία προς μία οι σωματικές φθορές· όλη η εμπειρία συμπυκνώνεται σε μία συμβολική εικόνα:
Στο απόσπασμα του Ανακρέοντα τα γηρατειά παρουσιάζονται σωματικά, απτά, αδιαμφισβήτηταQ
γκριζάρισμα, άσπρα μαλλιά, χαλασμένα δόντια.Το σώμα μιλά ξεκάθαρα και λέει την αλήθειαQ καταρρέει . Όσο δυσάρεστη κι αν είναι η αλήθεια , το οριστικό τέλος είναι κοντά.Δεν υπάρχει εδώ καμία φιλοσοφική απόσταση· ο ποιητής μετρά τον χρόνο που του απομένει και διαπιστώνει ότι είναι «ελάχιστος».
Ο Ανακρέων δεν βρίσκει παρηγοριά ούτε στην τέχνη ούτε στη μνήμη. Ο θάνατος είναι τελικός, αμετάκλητος και τρομακτικός. Με δυο λόγια, ο Ανακρέων φοβάται τον θάνατο και το λέει. Η Ποίηση ως τέχνη αλυπίας τού είναι αχρείαστη. Η Ποίηση αντιθέτως γίνεται το όχημα της ομολογίας των αισθημάτων που τον συνέχουν.
Το αποφασιστικό στοιχείο λοιπόν είναι η ανοιχτή ομολογία του φόβου για τον Τάρταρο που σε λίγο θα τον υποδεχτεί , τη φρικτή κατηφόρα χωρίς επιστροφή από τον Άδη.Ο Ανακρέων δεν είναι γενναίος , το ομολογεί, αλλά ένας απλός άνθρωπος , που τον τρομάζει το επερχόμενο τέλος του.
2.
Στη Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου το γήρας είναι και πάλι πληγή, αλλά η γλώσσα αλλάζει επίπεδο. Δεν απαριθμούνται μία προς μία οι σωματικές φθορές· όλη η εμπειρία συμπυκνώνεται σε μία συμβολική εικόνα:
«Το γήρασμα του σώματος
και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι».
Ο Καβάφης πονά για τη σωματική κατάρρευση , χωρίς όμως να γίνεται αναλυτικός. Θεωρεί περιττή , ίσως μειωτική, την ανοιχτή παραδοχή του φόβου του . Όμως δεν παραλύει από την προοπτική του θανάτου . Προσφεύγει στην Τέχνη της Ποιήσεως , για να βρει , έστω και πρόσκαιρα, τα μέσα ανακούφισης από το άλγος του .
Ο Καβάφης δεν αυταπατάται: η «πληγή του σώματος και της μορφής» δεν επουλώνεται , τα ποιητικά «φάρμακα» δεν θεραπεύουν, απλώς «για λίγο» μουδιάζουν τον πόνο, σε κάνουν να τον ξεχνάς.
Εδώ η Τέχνη δεν είναι σωτηρία· είναι παυσίπονο. Ξέρει ότι το τέλος έρχεται, αλλά αρνείται να το υποστεί άφωνος. Αν δεν μπορεί να νικήσει τον χρόνο, μπορεί τουλάχιστον να τον μεταπλάσει σε λόγο.
Με δυο λόγια: ο Καβάφης φοβάται, αλλά γράφει για να αντέξει.Η καταφυγή στην Ποίηση λειτουργεί ως προσωρινή νάρκη του άλγους.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ανακρέων και Καβάφης μας λένε ανοιχτά το ίδιο σκληρό πράγμα:τα γηρατειά δεν είναι ιδέα — είναι μια οδυνηρή σωματική και ψυχική εμπειρία.Το πώς θα αντιμετωπίσεις το αναπόδραστο τέλος είναι προσωπική σου υπόθεση. Ή το περιμένεις ρεαλιστικά χωρίς να κρύβεις τα αισθήματά σου ή προσπαθείς να βρίσκεις μέσα καταφυγής για να ηρεμείς και να ξεχνιέσαι προσωρινά .
Gerontakos, 15/12/2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου