Ιωάννης Γαρδίκας - Γαρδικόγιαννης
Πηγή: anthitispetras.gr
ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ: Η τέχνη της πέτρας αποτελεί μια πολύτιμη ενσώματη μορφή γνώσης που βρίσκεται αποτυπωμένη στα δημιουργήματα των Λαγκαδινών μαστόρων. Η διάσωση των παραδοσιακών κατασκευών που βγήκαν απ τα χέρια τους, πέρα από τα κτίσματα καθαυτά, διασώζει και την αποθησαυρισμένη σε αυτά γνώση, ως άϋλη πολιτισμική αξία. Μέσα από τα δημιουργήματα της Λαγκαδινής μαστορικής τέχνης είναι σημαντικό να ανασυσταθεί ο συνολικός πολιτισμικός ιστός της μαστορικής τέχνης, υλικός και άϋλος, ως κατ εξοχήν πολιτισμικό δημιούργημα και κληρονομιά.
Ο Ιωάννης Γαρδίκας ή Γαρδικόγιαννης γεννήθηκε στα Λαγκάδια* Αρκαδίας περί το 1825. Ήταν το δεύτερο παιδί του Γεωργίου Γαρδίκα-Ηπειρώτη, κτίστη στο επάγγελμα, από το Γαρδίκι της Β. Ηπείρου που εγκαταστάθηκε στα Λαγκάδια επί Τουρκοκρατίας, περί το 1817.
Απόγονος του αναφέρει σε γραπτή μαρτυρία ότι, όταν οι Γαρδικαίοι ήρθαν σε σύγκρουση με τον Αλή-Πασά, σώθηκαν 14 άνδρες. Ένας από αυτούς, ήταν ο πατέρας του Γαρδικόγιαννη. Ο Γεώργιος Γαρδίκας έφθασε στα Λαγκάδια με τα άρματά του.
Ήταν λεβέντης και παλληκάρι. Τον έλεγαν Γαρδικιώτη και έμεινε το όνομα Γαρδίκας. Τον έκανε γαμπρό του ο καπετάν Μπούρας (Σπηλιόπουλος), από τους πλέον επιφανείς των Λαγκαδίων, την εποχή εκείνη, μετά τους Δεληγιανναίους. Απέκτησε 6 παιδιά και 22 εγγόνια. Από τα παιδιά του Χρήστο, Γιάννη (Γαρδικόγιαννη), Στάθη, Κωσταντή, Ανάστο και Διαμάντω, τα 5 αγόρια ακολούθησαν όλα το επάγγελμα του πατέρα τους πού ήταν κτίστης. Τα 4 αδέλφια-αγόρια, γιοί του πρώτου Γαρδίκα-οικιστή των Λαγκαδίων, είχαν δώσει το όνομα του γεννήτορα τους Γεωργίου Γαρδίκα, στο πρώτο τους αγόρι. Όταν στη μαστοριά, που δούλευαν όλοι μαζί, έλεγαν Γιώργη, απαντούσαν και οι τέσσερις μαζί. Έτσι, για να διακρίνονται, τους αποκαλούσαν με το όνομα του πατέρα τους ( Χριστόπουλος από Χρήστος, Σταθόπουλος από Στάθης, Κωσταντόπουλος από Κωσταντής, Αναστόπουλος από Ανάστος. Είχαν απόλυτη συνεννόηση και υπακοή στον πατέρα (Γιώργη Γαρδίκα) και αργότερα στο Γαρδικόγιαννη πού ανέλαβε τη «διοίκηση» των αδελφών, μετά τον θάνατο του πατέρα τους, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο απόγονος Χρήστος Γαρδίκας.
Ο Γαρδικόγιαννης είχε τρία παιδιά. Έζησαν τα δύο. Δούλευε σκληρά για πολλά χρόνια. Ηταν πολύ αυστηρός στη δουλειά του. Πέθανε σε ηλικία 82 ετών, το 1906. Θεωρείτο ως ο καλλίτερος αρχιτέκτονας για μεγάλα έργα εκείνης της εποχής όπως οι εκκλησίες, τα γεφύρια κτλ. Δικά του έργα , μεταξύ άλλων, είναι ο Ι. Ναός Αγ. Παντελεήμονα Μεθυδρίου, ο Ι. Ναός Αγίου Γεωργίου στη Λάστα καθώς και το αρχοντικό των Δημητρακοπουλαίων στην Αλωνίσταινα . Όλα έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα και προστατευόμενα κτίρια.Οι Γαρδικαίοι διατηρούσαν 16 μουλάρια που χρησιμοποιούσαν για τις μετακινήσεις τους στους τόπους δουλειάς, την μεταφορά υλικών κλπ.
Ο Ι. Ναός Αγ. Παντελεήμονα Μεθυδρίου, ανήκει στους νέο-οκταγωνικού τύπου ναούς και χτίστηκε το 1880. Είναι από τους τελευταίους τέτοιου τύπου, αφού στην Πελοπόννησο, στη δεκαετία του 1870 η παραδοσιακή ναοδομία βαίνει προς το τέλος της. Παρόμοιου τύπου ναός είναι και αυτός του Αγίου Γεωργίου στην Λάστα Αρκαδίας, κτισμένος την ίδια περίπου χρονική περίοδο (1871-1876), έργο επίσης του περίφημου Γαρδικόγιαννη. Παλαιότεροι νέο-οκταγωνικοί ναοί στην Αρκαδία, που ολοκληρώθηκαν με την άφιξη του Όθωνα , είναι ο Άγιος Γεώργιος στο Βαλτεσινίκο (1883), η Αγία Κυριακή και ο Ταξιάρχης της Πλάτσας στη Δημητσάνα. Η επίδραση της Οθωμανικής αρχιτεκτονικής είναι σαφής στο συγκεκριμένο τύπο και επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι οι Λαγκαδινοί μαστόροι είχαν κτίσει και τζαμιά και συνεπώς είχαν γνώση των ιδιαίτερων τεχνικών λεπτομερειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σπουδαίος λαϊκός Αρχιτέκτονας Αντώνιος Ρηγόπουλος, που θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι έχει οικοδομήσει το τζαμί του Αγά Πασά στο Ναύπλιο, το γνωστό σήμερα Βουλευτικό. Οι Λαγκαδινοί χτίστες εξ’ άλλου, ανάμεσα στους οποίους εξέχουσα θέση έχει ο σπουδαίος λαϊκός αρχιτέκτονας Ι. Γαρδίκας, έχοντας χτίσει μεγάλο αριθμό εκκλησιών αποδείχθηκαν και σπουδαίοι ναοδόμοι. Με βάση διαθέσιμα τεκμήρια, φαίνεται ότι συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του νέο-οκταγωνικού τύπου ναού. Με βάση μαρτυρίες της οικογένειας το κόσκινο του Γαρδικόγιαννη με το οποίο κοσκίνιζαν το χώμα για να σχεδιάσει τα σημαντικά έργα του, υπήρχε στο σπίτι του στη γειτονιά του Αϊ Γιώργη μέχρι την περίοδο της Κατοχής.
Οι Γαρδικαίοι ήταν ονομαστοί Λαγκαδινοί μαστόροι πού μετέδιδαν τη μαστορική γνώση από γενιά σε γενιά, μέχρι και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Πολλά δημόσια και ιδιωτικά έργα, εξαιρετικής τέχνης, αντιπροσωπευτικά της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής, φέρουν την σφραγίδα τους. Μεταξύ άλλων έχουν χτίσει το γεφύρι της Αρκαδιάς, στην περιοχή της Κυπαρισσίας και το γεφύρι της Γλόγοβας στο Δρακοβούνι και αρκετές εκκλησίες στην Αρκαδία και τη Μεσσηνία.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα σημαντικά μνημεία, χτίστηκαν με πενιχρά μέσα, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, με επίπονη χειρονακτική εργασία και με όρους δυσβάκτακτους για τον πρωτομάστορα που είχε και τη συνολική ευθύνη του έργου. Υπήρχαν περιπτώσεις, όπου φυσικά φαινόμενα η άλλα απρόβλεπτα γεγονότα οδηγούσαν σε οικονομική καταστροφή τους μαστόρους. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του τελευταίου πρωτομάστορα της οικογένειας, μπάρμπα Χρήστου Γαρδίκα για την περίπτωση του γεφυριού της Αρκαδιάς πού κατασκευάσθηκε το 1874 από τη σπουδαία οικογένεια των Γαρδικαίων. Πριν προλάβουν να το κλειδώσουν ισχυρή βροχόπτωση το παρέσυρε. Αναγκάσθηκαν να πουλήσουν σχεδόν όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία, ακόμα και τα φλουριά των γυναικών τους, για να αποζημιώσουν τους κατοίκους. Σοβαρά εργατικά ατυχήματα, ήταν ένα ακόμα από τα σοβαρά προβλήματα πού αντιμετώπιζαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο εγγονός του Ιωάννη Γαρδίκα (γυιός ανηψιού του), που έπεσε από σκαλωσιά στο Χρυσοχώρι Πυλίας (1925) και έχασε τη ζωή του.
Τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ προσπαθούν να αναδείξουν, να αξιοποιήσουν και να διασώσουν όλα τα σημαντικά τουλάχιστον έργα των Λαγκαδινών μαστόρων , που είναι αντιπροσωπευτικά της Παραδοσιακής μας Αρχιτεκτονικής. Οι άγνωστοι στους πολλούς, λαϊκοί αρχιτέκτονες, όπως ο Ιωάννης Γαρδίκας, θα βρουν τη θέση πού τους αξίζει στον πολιτισμό και την ιστορία μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου