Οι εξομολογήσεις που άλλαξαν την ιστορία του αυτοβιογραφικού λόγου
Οι εξομολογήσεις του Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Μετάφραση: Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου. Επίμετρο: Κοσμάς Ψυχοπαίδης, Ηλίας Γιούρης. Σελ. 726. Εκδόσεις Σμίλη, 2022
Στην κοσμοθεώρηση λοιπόν του Ρουσό ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Η ζωή έχει μια αυταξία έτσι όπως δόθηκε από τη φύση. Η φύση είναι πάνω από ηθικούς κώδικες των πεπερασμένων μέσα στον χρόνο κοινωνικών δομών. Η φυσική αλήθεια είναι η μόνη αλήθεια που ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί.
Σήμερα οι αυτοβιογραφίες, τα απομνημονεύματα, οι ημερολογιακές σημειώσεις, η επιστολογραφία αποτελούν πηγές τις οποίες αξιοποιούν οι ιστορικοί για να λάβουν πληροφοριακό υλικό για σημαίνοντα γεγονότα και προσωπικότητες, αλλά και για να «ξεκλειδώσουν» την καθημερινότητα του βίου και το πολιτιστικό γίγνεσθαι άλλων ιστορικών περιόδων. Αν σκεφτούμε τον δικό μας, τον νεότερο ελληνικό χώρο, μπορούμε να αναφερθούμε στον καίριο ρόλο που έχουν για την κατανόηση και την ερμηνεία κρίσιμων ιστορικών περιόδων τα απομνημονεύματα των πολεμιστών του 1821, οι μαρτυρίες στρατιωτικών και πολιτικών του 20ού αι., αλλά και τα ημερολόγια ή η επιστολογραφία πνευματικών ανθρώπων – ενδεικτικά ας αναφέρουμε τον Γιώργο Σεφέρη ή τον Ιωνα Δραγούμη. Η πλέον όμως χαρακτηριστική περίπτωση αυτοβιογραφίας στον νεότερο ευρωπαϊκό κόσμο σίγουρα είναι οι «Εξομολογήσεις του Ζαν Ζακ Ρουσσώ», έργο ασύλληπτης επίδρασης στους μεταγενέστερους συγγραφείς που καλλιέργησαν το συγκεκριμένο είδος.
Οι Εξομολογήσεις στην πραγματικότητα αποτελούν έργο-σταθμό για τον τρόπο με τον οποίο άρχισε να γράφεται η αυτοβιογραφία από το τέλος του 18ου αι. και μετά. Γραμμένες στο διάστημα 1765-1770 (δημοσιεύτηκαν σε δύο μέρη, το πρώτο το 1782 και το δεύτερο το 1789, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Ρουσό), καλύπτουν γεγονότα μιας τρικυμιώδους εσωτερικής ζωής και θέτουν, με απολύτως πρωτότυπο και αποκαλυπτικό τρόπο, στο επίκεντρο της γραφής το άτομο με όλες τις αντιφάσεις, τις αδυναμίες, τους φόβους, αλλά και τις εμπνεύσεις, τις φιλοδοξίες και τις ανώτερες πνευματικές συλλήψεις. Ας δούμε πώς ξεκινούν οι Εξομολογήσεις και τι αποκαλύπτουν για τη σχέση του συγγραφέα με τον εαυτό του:
«Αναλαμβάνω κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ στο παρελθόν, ούτε και πρόκειται να βρει στο μέλλον μιμητές. Θέλω να δείξω στους συνανθρώπους μου έναν άνθρωπο σε όλη του τη φυσική αλήθεια και ο άνθρωπος αυτός θα είμαι εγώ. Μόνο εγώ. Την καρδιά μου τη νιώθω και τους ανθρώπους τούς ξέρω. Δεν μοιάζω με κανέναν από όσους συνάντησα. Τείνω να πιστεύω πως δεν μοιάζω με κανέναν από όσους υπάρχουν. Κι αν δεν είμαι καλύτερος, είμαι οπωσδήποτε αλλιώτικος».
Και σε άλλο σημείο:
«Υψιστε, κάλεσε γύρω μου το αμέτρητο πλήθος των συνανθρώπων μου να ακούσουν τις εξομολογήσεις μου, να φρίξουν με τις ατιμίες μου, να ντραπούν για τα βάσανά μου».
Στην κοσμοθεώρηση λοιπόν του Ρουσό ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Η ζωή έχει μια αυταξία έτσι όπως δόθηκε από τη φύση. Η φύση είναι πάνω από ηθικούς κώδικες των πεπερασμένων μέσα στον χρόνο κοινωνικών δομών. Η φυσική αλήθεια είναι η μόνη αλήθεια που ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί, ενώ ο Θεός του Ρουσό διαφοροποιείται από τις ντεϊστικές ιδέες των Διαφωτιστών, που βλέπουν το θείο ως μια απροσδιόριστη δύναμη πέρα από τα ανθρώπινα βάσανα.
[.....................................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου