Εκεί όπου η θρησκεία παίζει έναν παράλογο ρόλο

FANIA OZ-SALZBERGER*

Χρειάζεται να σκαλίζουμε την Ιστορία;

Ε​​ίναι εξαιρετικά δύσκολο αυτές τις ημέρες να είναι κάποιος Ισραηλινός πολιτικά μετριοπαθής. 

Για περισσότερο από δέκα χρόνια γράφω και δίνω διαλέξεις σχετικά με τον διάλογο μεταξύ Ευρώπης -Ισραήλ, συχνά στο πλαίσιο της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Εχω πλέον αποκτήσει εμπειρία στο να ξεχωρίζω την κριτική εναντίον της ισραηλινής πολιτικής (που συχνά αποδέχομαι), τη συμπάθεια για τα αθώα θύματα της σύγκρουσης (που συμμερίζομαι απόλυτα) και τον άκαμπτο, αδαή, γενικευμένο «αντι-ισραηλινισμό» που εύκολα διολισθαίνει σε πλήρη αντισημιτισμό.

Ο σημερινός πόλεμος στη Γάζα έβγαλε πάλι όλα τα δαιμόνια από το μπουκάλι. Οι φιλειρηνικοί Ισραηλινοί -υπάρχουν πολλοί από μας- βρίσκονται παγιδευμένοι μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης. Οταν ξέσπασαν οι εχθροπραξίες, έγραψα ότι θλίβομαι για όλα τα αθώα θύματα της Γάζας αυτής της σύγκρουσης, ιδιαίτερα για τα παιδιά, χωρίς δικαιολογίες, «αλλά» ή συμμετρίες. Πολλοί αποδέχθηκαν την άποψή μου τοις μετρητοίς. Αλλοι, Αραβες και Ευρωπαίοι, μου είπαν ότι τα δάκρυά μου είναι κροκοδείλια και ότι οι Εβραίοι προβαίνουν σε γενοκτονία εναντίον των Παλαιστινίων.

Εβραίοι, όχι Ισραηλινοί. Τα εκατομμύρια Εβραίοι που ζουν εκτός Ισραήλ είναι εξίσου «αμέτοχοι» στη σύγκρουση με τους άμαχους της Γάζας, όμως σήμερα κατηγορούνται, απειλούνται και δέχονται σωματικές επιθέσεις επειδή είναι Εβραίοι και άρα ένοχοι εξ επαγωγής. Εάν δεν είναι αυτό αντισημιτισμός, τότε τι είναι; Και μιλούν για γενοκτονία. Οχι για έναν κακό, βρόμικο πόλεμο. Οχι για μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν κανονικό στρατό που προστατεύει τον άμαχο πληθυσμό του και μιας τρομοκρατικής παραστρατιωτικής οργάνωσης που επιτίθεται μέσα από ένα πυκνοκατοικημένο, φτωχό και απροστάτευτο αστικό κέντρο.

Ο ισραηλινός στρατός σίγουρα χρησιμοποίησε υπέρμετρη βία και σκότωσε εκατοντάδες αθώους στην προσπάθειά του να στοχεύσει εξτρεμιστές και ρουκέτες, αλλά η Χαμάς φρόντισε να τοποθετήσει τους εξτρεμιστές και τις ρουκέτες της ακριβώς ανάμεσα σε αμάχους. Αυτοί οι αβοήθητοι άμαχοι δεν έχουν καταφύγια για βόμβες (η χρηματική βοήθεια για την Γάζα διατέθηκε αλλού και τα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν για να χτιστούν σήραγγες) και συχνά αναγκάστηκαν από τη Χαμάς να παραμείνουν εκεί όπου βρίσκονταν, όταν οι ισραηλινός στρατός τους προειδοποιούσε να φύγουν.

Αυτά είναι τα γεγονότα. Σίγουρα πρόκειται για ένα βρόμικο πόλεμο. Ακόμα και οι δικαιολογημένοι πόλεμοι -και πιστεύω ακράδαντα ότι το Ισραήλ είχε casus belli για να απαντήσει στον καταιγισμό ρουκετών που εξαπέλυσε η Χαμάς εναντίον του- μπορούν να γίνουν βρόμικοι πόλεμοι. Το jus ad bellum (δίκαιο για πόλεμο) δεν εγγυάται το jus in bello (δίκαιο στον πόλεμο). Πάντως γενοκτονία δεν είναι.

Αυτό το δίδυμο, «Εβραίοι» και «Γενοκτονία» γίνεται όλο και πιο δημοφιλές σήμερα στη ρητορική μίσους κάποιων Αράβων και Ευρωπαίων, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να αναιρέσουν τη μνήμη του Ολοκαυτώματος (που πολλοί λανθασμένα παρερμηνεύουν ως ένα άλλοθι που επινόησαν οι Ισραηλινοί για να επιτίθενται) και να μετατρέψουν τους Εβραίους σε μαζικούς δολοφόνους. Θα ήθελα να πιστεύω ότι κανένας Ελληνας δεν δέχεται αυτή τη δικαιολογία για την υποβάθμιση του πραγματικού Ολοκαυτώματος, αλλά γνωρίζω ότι κάποιοι το κάνουν.

Οπως αναφέρει και ο Αριστοτέλης, το να είναι κανείς μετριοπαθής δεν σημαίνει ότι πρέπει να βρίσκεται ακριβώς στη μέση. Η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ συμμετρική. Η Χαμάς είναι πολύ χειρότερη ως κυβέρνηση απ’ οποιαδήποτε ισραηλινή κυβέρνηση. Οι εξτρεμιστές της Χαμάς και της ισλαμικής τζιχάντ στη Γάζα είναι πολύ πιο βάρβαροι στο πεδίο της μάχης από τον ισραηλινό στρατό. Περικυκλώνουν τους μαχητές τους με παιδιά, αποθηκεύουν το οπλοστάσιό τους σε σχολεία και νοσοκομεία, περιλαμβανομένων των εγκαταστάσεων της UNRWA, και απειλούν ή διώχνουν τους δημοσιογράφους που τολμούν να μεταδώσουν αυτές τις πληροφορίες. Στοχεύουν εσκεμμένα ισραηλινά νηπιαγωγεία και νοσοκομεία με ρουκέτες. Εάν είχαν τη δύναμη πυρός της ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας και του Πυροβολικού, η σφαγή των Ισραηλινών που θα ακολουθούσε, θα επισκίαζε οτιδήποτε βλέπουμε στη Γάζα σήμερα. Τόσο το Ισραήλ όσο και η Χαμάς έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής παταγωδώς σε δύο από τους δεδηλωμένους στόχους τους. Η Χαμάς απέτυχε στην προσπάθειά της να σκοτώσει παιδιά στο Ισραήλ και το Ισραήλ απέτυχε στην προσπάθειά του να μη σκοτώσει παιδιά στη Γάζα. Και αυτό αποτελεί μέρος της ασυμμετρίας της σημερινής μας κατάστασης.

Αλλά τι γίνεται με τη φυλάκιση των κατοίκων της Γάζας σε αυτή τη δύστυχη, πυκνοκατοικημένη, σφυροκοπημένη λωρίδα γης; Πριν από χρόνια δημοσίευσα ένα άρθρο σε γερμανική εφημερίδα χρησιμοποιώντας την αλληγορία του γείτονα που κάθεται στο μπαλκόνι του με ένα μωρό στα πόδια του, πυροβολώντας ταυτόχρονα μέσα στο υπνοδωμάτιο των παιδιών σας. Θα ανταποδίδατε τα πυρά; Ναι, θα το κάνατε. Ο πατέρας μου ο Αμος Οζ πρόσφατα δανείστηκε την αλληγορία μου (στην οικογένειά μου επιτρέπονται τέτοια δάνεια) για να περιγράψει τον σημερινό κύκλο της βίας. Tο Ισραήλ αποχώρησε από τη Γάζα το 2005 μόνο και μόνο για να δει την ανάληψη της εξουσίας από τη Χαμάς και το νότιο Ισραήλ να δέχεται καταιγισμό ρουκετών. Γιατί να μη γίνουν διαπραγματεύσεις για την ειρήνη; Επειδή η Χαμάς επιθυμεί τη διάλυση του Ισραήλ και όλους τους Εβραίους νεκρούς.

Αλλά γιατί να σκαλίζουμε την Ιστορία; Οι σημερινοί αντισημίτες που παριστάνουν τους «αντι-Ισραηλινούς» δεν ενδιαφέρονται για την Ιστορία. Θέλουν να εξαφανιστεί το Ολοκαύτωμα, οι Εβραίοι να είναι οι ένοχοι και να παραμείνουν ένοχοι. Μάλιστα, αυτός είναι ο «νέος αντισημιτισμός» διότι στοχοποιεί το Ισραήλ ως το αρχέτυπο του μεγάλου, κακού υπερ-Εβραίου. Αλλά πρόκειται επίσης για ένα διαχρονικό αντισημιτισμό, διότι είναι μετα-ιστορικός, καθώς βασίζεται στην ψυχολογία αντί στα γεγονότα.

Φοβάμαι ότι η θρησκεία παίζει συχνά έναν παράλογο ρόλο σε αυτήν την ιστορία. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση ποτέ δεν αφορούσε τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, αλλά εδάφη και επικυριαρχία. Σήμερα, φανατικοί ισλαμιστές έχουν οικειοποιηθεί τον παλαιστινιακό αγώνα, ενώ ακραίοι ορθόδοξοι Εβραίοι επιμένουν να εγκαθίστανται σε κάθε τμήμα του βιβλικού Ισραήλ εις βάρος ενός συμβιβασμού.

Αυτός είναι και ο λόγος που μετριοπαθείς άθεοι όπως εγώ χρειαζόμαστε όλη την υποστήριξη που μπορούμε να αντλήσουμε από μετριοπαθείς μουσουλμάνους, χριστιανούς και θρησκευόμενους Εβραίους. Η διαχωριστική γραμμή στη σημερινή μάχη δεν είναι ανάμεσα στις τρεις θρησκείες ούτε μεταξύ των θρησκευόμενων και των μη θρησκευόμενων. Η διαχωριστική γραμμή -τώρα είναι η σειρά μου να δανειστώ μια φράση του πατέρα μου- βρίσκεται μεταξύ των φανατικών και των μετριοπαθών.

Επειδή δεν θέλω να πιστεύω ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, ή ακόμα και οι περισσότεροι Αραβες, θέλουν να τροφοδοτούνται με ψέματα και να ποτίζονται με μίσος. Επειδή ως μελετήτρια του Διαφωτισμού και φιλελεύθερη πολιτικά πιστεύω ότι ο ορθολογικός διάλογος, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη συμπόνια, τελικά θα κερδίσουν. Επειδή ως ανθρωπίστρια, Ισραηλινή, Εβραία, και σιωνίστρια που πιστεύει στη λύση δύο κρατών, προσδοκώ ότι η ελπίδα θα κερδίσει. Αλλά μόνο εάν βοηθήσουμε η ελπίδα να κερδίσει.

* Ιστορικός και συγγραφέας.[Fania Oz-Salzberger - Wikipedia, the free encyclopedia]

Δημοσιεύθηκε στο Christ & Welt και αναδημοσιεύεται στην «Κ» σε ελληνική εκδοχή κατ’ αποκλειστικότητα με την άδεια της συγγραφέως.

Έντυπη έκδοση της Καθημερινής[27/8/14]