Επιστροφή σε καιρούς χαλεπούς;

Γιατί δεν είναι απίθανη μια μεγάλη παγκόσμια κρίση

Ηλίας Καραβόλιας  

protagon.gr, 9/8/2014

• 

  Photo: Rafael Matsunaga/Flickr

Ρωσία φαίνεται να έχουν προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Κι αυτό γιατί η απειλή του Πούτιν για εμπάργκο στις εισαγωγές προϊόντων από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, αλλά και από όσες χώρες αποφάσισαν να επιβάλλουν κυρώσεις κατά της Μόσχας με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, έγινε πράξη. Κυρίως κάποιες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις άρχισαν να εκτιμούν τις πιθανές ζημίες. Π.χ. οι αεροπορικές Lufthansa, Air France-KLM, Finnair θα αντιμετωπίσουν τα σοβαρότερα προβλήματα λόγω του πιθανού κλεισίματος του εναέριου χώρου της Σιβηρίας. Πλήγμα θα δεχτούν και κάποιες τράπεζες της Ε.Ε. Όπως αναφέρθηκε ήδη σε διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, η Royal Bank of Scotland ανακοίνωσε ότι έθεσε περιορισμούς όσον αφορά τις χορηγήσεις της στη Ρωσία, λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία και θα ακολουθήσουν και άλλες τράπεζες.
Ανεπηρέαστες φυσικά δεν μένουν και οι ρωσικές εταιρείες. Η Lukoil, η δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία της Ρωσίας, εκτίμησε ότι οι κυρώσεις θα την αναγκάσουν να μειώσει δραστικά τις επενδύσεις της, λόγω της περιορισμένης πρόσβασής της σε χρηματοδότηση. Η δε βρετανική BP προειδοποίησε ότι οι δυτικές κυρώσεις θα μπορούσαν να πλήξουν τη δραστηριότητά της στο ρωσικό έδαφος, ιδίως λόγω της σχέσης της με τη ρωσική κρατική ενεργειακή επιχείρηση Rosneft.
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία Daimler προβλέπει ότι οι ραγδαία αυξανόμενες πωλήσεις της στη ρωσική αγορά αυτοκινήτου θα μειωθούν, λόγω της ουκρανικής κρίσης, ενώ η Adidas, η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία αθλητικών ειδών, αναθεώρησε προς τα κάτω τις εκτιμήσεις της για τα έσοδά της και τα κέρδη της φέτος, εν μέρει λόγω της έκθεσής της στη Ρωσία. Ευνόητο είναι ότι τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ήδη καταγράφουν απώλειες, δεδομένης και της ανοδικής τους επί μήνες κατεύθυνσης, οπότε και βρήκαν την «ευκαιρία» να διορθώσουν.
Αλλά η παγκόσμια οικονομία δεν κινδυνεύει μόνο και κυρίως από τη διένεξη και τις κυρώσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Οι πολεμικές συρράξεις στη Γάζα, που αφορούν όλη τη Μέση Ανατολή, η  συνεχής αστάθεια στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και η ανάφλεξη των συγκρούσεων στο Ιράκ, συνιστούν υψίστης επικινδυνότητας γεωπολιτικές αναταραχές.
Σε επίπεδο αγορών και χρηματοπιστωτικών συστημάτων, ορθώς ο κεντρικός τραπεζίτης της Ινδίας, Rajan, μιλάει για παρόμοιο σκηνικό με του 1930, επειδή σήμερα οι κεντρικές τράπεζες στην υφήλιο χρακτηρίζονται από έλλειψη συνεργασίας και συντεταγμένης κοινής δράσης. Οι διαφορετικές πολιτικές νομισματικής χαλάρωσης, κυρίως μεταξύ FED και ΕΚΤ, έχουν αντικαταστήσει την παλιά συνταγή της υποτίμησης των νομισμάτων. Το σκληρό ευρώ πνίγει τις υπερχρεωμένες οικονομίες του Νότου και οι δημοσιονομικές ανισορροπίες τους σκοντάφτουν πάνω στους εξασθενημένους οικονομικά πολίτες, λόγω της σκληρής λιτότητας και της επίμονης ύφεσης.
Μεγάλοι θεσμικοί παίχτες των αγορών, που έχουν ανοιχτές θέσεις σε συγκεκριμένες επενδύσεις, όπως π.χ. τις μετοχές της Wall Street που οδήγησαν πρόσφατα τον δείκτη Dow Jones στις 17.000 μονάδες, σε μια πιθανή μαζική τους έξοδο ίσως οδηγήσουν σε ραγδαία πτώση τιμών στα διεθνή χρηματιστήρια και κατ' επέκταση στους ρυθμούς ανάπτυξης κάποιων χωρών.
Η παγκόσμια οικονομία έχει αρχίσει και σχοινοβατεί μεταξύ ενεργειακών, εμπορικών και χρηματιστηριακών αναταράξεων. Κίνα και Ιαπωνία ρυθμίζουν την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος στις οικονομίες τους, αλλά δεν παύουν να είναι χώρες υπερεκτεθειμένες στο αμερικανικό δημόσιο χρέος και με δικά τους, μη ορατά από εμάς, προβλήματα στα τραπεζικά τους συστήματα - στην Κίνα κυρίως, όπου είναι έντονη η σκιώδης τραπεζική (shadow banking).
Οι διεθνείς αγορές μετοχών, ομολόγων και εμπορευμάτων παρουσιάζουν πρωτοφανείς συσχετίσεις, γεγονός που φανερώνει υπερσυσσώρευση από μαζικές τοποθετήσεις κεφαλαίων (και μάλιστα ιδιαίτερα μοχλευμένων). Δεν είναι τυχαίο ότι προ λίγων ημερών οι χώρες των BRICs αποφάσισαν να ιδρύσουν το δικό τους «ΔΝΤ» και τη δική τους «Παγκόσμια Τράπεζα», προσπαθώντας να αποκτήσουν ισχυρά αντανακλαστικά σε περίπτωση που ΗΠΑ και Ε.Ε. μπουν σε τροχιά πτώσης στις αγορές τους ή και έντονης ύφεσης.
Μοιάζει σαν να έχουν σχηματιστεί σύννεφα για την «τέλεια καταιγίδα» στη διεθνή οικονομία. Τουλάχιστον η ΕΚΤ και το γερμανικό διευθυντήριο της Ε.Ε. οφείλουν να δράσουν άμεσα και αποτελεσματικά, ωθώντας τις ευρωπαϊκές οικονομίες, μεσοπρόθεσμα έστω, σε ανάπτυξη. Μόνο έτσι θα αποφύγουμε και εμείς εδώ στην Ελλάδα ισχυρό πλήγμα από ένα απότομο παγκόσμιο κραχ.
Ας μην ξεχνάμε ότι τόσο οι δικές μας όσο και οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μπροστά τους τον σκόπελο των stress tests. Ακόμη και αν κρυφτούν κάτω από το «χαλάκι» της ΕΚΤ κάποια προβλήματά τους, είναι εμφανές ότι υπάρχουν ακόμη πολλοί σκελετοί στις ντουλάπες (ισολογισμοί) δεκάδων ευρωπαϊκών τραπεζών, μη εξαιρουμένων φυσικά των δικών μας που έχουν ήδη ρουφήξει ρευστότητα για ανακεφαλαιοποίηση. Και μάλλον θα χρειαστούν και νέα κεφάλαια σύντομα, όπως δείχνει εδώ και μέρες το ταμπλό του χρηματιστηρίου στην Αθήνα...
*O Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος.