Καλοκαιρινή θεατρική σύγχυση
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΔΩ=> Καλοκαιρινή θεατρική σύγχυση
Είναι εντυπωσιακό, άνθρωποι που ασχολούνται με το θέατρο είτε ως
δημιουργοί, είτε ως κριτικοί, είτε ως σχολιαστές, είτε ως διευθυντές
Κρατικών Θεάτρων, είτε ως υπεύθυνοι των επίσημων φεστιβάλ, είτε ως
συστηματικοί θεατές, είτε ως διανοούμενοι, να βρίσκονται σε τέτοια
σύγχυση σε σχέση με τις παραστάσεις που ανεβαίνουν, αλλά και να
κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους ή να έχουν παντελή έλλειψη επίγνωσης
των δικών τους ευθυνών για τη θεατρική λαίλαπα που μαστίζει το θέατρο
την τελευταία δεκαετία.
Λαίλαπα θεωρώ τις διάφορες παραστάσεις στις οποίες κυριαρχούν
μεταμοντέρνες εκδοχές, το γυμνό, η αλλαγή φύλου των ρόλων, οι
αποδομήσεις κάθε είδους.
Φέτος ανέβηκαν τουλάχιστον πέντε επίσημες παραγωγές με αλλαγές στο φύλο
των ρόλων και αρκετές άλλες με αδικαιολόγητο γυμνό, ως συνήθως. Φέτος,
επίσης, για πρώτη φορά, παρατηρείται μια σθεναρή αντίδραση από
σχολιαστές, κριτικούς, ανθρώπους του πνεύματος αλλά και από το κοινό
απέναντι σε αυτά τα ανεβάσματα των έργων.
Εάν αναλύσει κανείς τις απόψεις των καλλιτεχνών που ανεβάζουν τις
παραστάσεις αυτές, τις απόψεις αυτών που αντιδρούν αρνητικά απέναντί
τους και τις απόψεις αυτών που τις υποστηρίζουν, θα δει πως επικρατεί
μια διάχυτη σύγχυση.
Οι δημιουργοί και οι υποστηρικτές αυτών των παραστάσεων παραβλέπουν έναν
σημαντικό παράγοντα που στην ουσία αποκαλύπτει τον αβασάνιστο τρόπο που
ανεβαίνουν αυτές οι παραστάσεις. Ο παράγοντας αυτός είναι η πληθώρα
αυτών των παραστάσεων σε ένα μόνο καλοκαίρι, που σημαίνει πως δεν έχουμε
να κάνουμε με μια ειδική περίπτωση αυτού του είδους από έναν
μεταμοντέρνο, ψαγμένο, προχωρημένο, άσχετο, επιδειξιομανή
(χρησιμοποιήστε όποιο χαρακτηρισμό θέλετε) σκηνοθέτη, αλλά με πέντε και
παραπάνω τέτοιες παραστάσεις. Άρα, δεν πρόκειται για κάποιο μεμονωμένο
και ιδιαίτερο θεατρικό γεγονός αλλά για μόδα, για μιμητισμό, για τάση
προς το διαφορετικό και το σκανδαλώδες εις βάρος του έργου, του
κειμένου, των ηθοποιών και των θεατών.
Το ίδιο συμβαίνει με τους σκηνοθέτες και ηθοποιούς που χρησιμοποιούν το
γυμνό συστηματικά ως μέσο έκφρασης. Πολύ γυμνό κυκλοφορεί τελευταία στις
θεατρικές σκηνές. Τόσα έργα πια υπάρχουν που απαιτούν γυμνό ή μήπως
αυτό εξυπηρετεί την αμηχανία και την ρηχότητα των συγκεκριμένων
σκηνοθετών; Υπάρχουν και ορισμένοι ηθοποιοί οι οποίοι σχεδόν σε κάθε
παράσταση, ανεξαρτήτως του έργου μας φανερώνουν τα απόκρυφά τους, τα
οποία μετά από τόσες παρελάσεις μόνο απόκρυφα δεν είναι. Αυτή η εμμονή
στο τσιτσίδωμα δεν έχει καμία σχέση με την υποκριτική, ή την θεατρική
έκφραση, ή την ψυχική αποκάλυψη του ρόλου όπως θέλουν να το
παρουσιάζουν. Άντε να γίνει μια φορά, άντε δύο, αλλά όταν γίνεται
συνέχεια από τους ίδιους ανθρώπους γεννά ερωτηματικά. Γι αυτό είναι
απαραίτητο οι θαυμαστές τους να αντιληφθούν την τεράστια απόσταση που
χωρίζει την πρωτοπορία από τη μόδα, τη μανιέρα και τον μαϊμουδισμό.
Τελευταία, στον Τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αρχίσει μια
φιλολογία και μια διαμάχη με θέμα το μεταμοντέρνο ενάντια στο κλασικό
ανέβασμα των έργων. Οι υποστηριχτές του μεταμοντέρνου θεωρούν τις
αυθαίρετες ανατροπές των έργων ως φυσική εξέλιξη της τέχνης, και τα
κλασικά ανεβάσματα ως βαρετά και ξεπερασμένα. Οι αντίπαλοι του
μεταμοντέρνου κατηγορούν ως βασικό υπεύθυνο της αποδόμησης των έργων
τον σκηνοθέτη -ορισμένοι ίσως να επιθυμούν και την κατάργησή του ως
συντελεστή της παράστασης- και εύχονται να μπορέσουν να δουν παραστάσεις
χωρίς τη σκηνοθετική παρέμβαση. Δηλαδή έχουμε να κάνουμε με πόλεμο
μεταξύ ακραίων απόψεων, διότι κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για το
τι πρέπει να συμβαίνει ανάμεσα στα δύο άκρα. Προφανώς ο Κουν, ο
Βολανάκης και άλλοι, δεν υπήρξαν ποτέ. Απλώς τους φανταστήκαμε.
Κατά την γνώμη των μεταμοντέρνων άμα είναι να μας παίρνει ο ύπνος με τις
βαρετές και κλασικά ανεβασμένες παραστάσεις, τότε καλύτερα να παίξει
την Κλυταιμνήστρα ένας φαντάρος, τον Ορέστη ένα κοριτσάκι του δημοτικού,
τον Αίγισθο μια τραβεστί, τον Πυλάδη ένας Κινέζος, τον Παιδαγωγό ένας
ακροβάτης, κτλ.
Από την άλλη, είναι αλήθεια πως στις μουσειακές κλασικές παραστάσεις
κυριαρχεί η πλήξη και η ανούσια παρουσίαση του έργου. Αυτό συμβαίνει
λόγω της επιδερμικής υποκριτικής και της αφόρητης στομφώδους εκφοράς του
λόγου. Όμως και στις δυο εκδοχές η υποκριτική πάσχει. Στις μουσειακές
παραστάσεις τα συναισθήματα που βιώνουν οι ήρωες του έργου παίζονται με
λαρυγγισμούς, πόζες και υπερβολές χωρίς ίχνος ειλικρίνειας, στις
μεταμοντέρνες παραστάσεις το συναίσθημα απουσιάζει εντελώς ή
στραγγαλίζεται από αναποτελεσματικές, αυθαίρετες και άσκοπες
δραστηριότητες και τα ατελείωτα σούρτα-φέρτα που εκμηδενίζουν τα πάντα
γύρω τους.
Το «τραγικό» είναι ότι δεν έχουμε πια σκηνοθέτες σαν τον Κουν που
συνδύαζε το κλασικό με το σύγχρονο, που σεβόταν τους συγγραφείς, που
δούλευε με λεπτομέρεια τους ηθοποιούς, που σεβόταν την εκφορά, την
ποιότητα και την σημασία του λόγου των κειμένων σε όποιο είδος θεάτρου
κι αν ανήκαν. Όσοι είχαν την τύχη να δουν παραστάσεις του, τραγωδίας ή
κωμωδίας, στην Επίδαυρο, θα θυμούνται πως το κοινό τις παρακολουθούσε με
κατάνυξη. Έφευγες από το θέατρο σοφότερος, συγκινημένος,
προβληματισμένος, τυλιγμένος σε ένα πέπλο πολιτισμού και τέχνης.
Σήμερα, οι παραστάσεις έχουν κόλπα, τερτίπια, ανατροπές, αλλαγές φύλου,
πηδηματάκια, ακροβατικά, τρεχαλητά, κτλ. Όσο για την εκφορά του λόγου,
υπάρχουν από την μια πλευρά δυο τρεις εκδοχές στακάτου ή διακοπτόμενου
λόγου που αλλοιώνει τη ροή του κειμένου και της δράσης. Οι ηθοποιοί
μιλάνε σαν να ανεβαίνουν σκάλα τρέχοντας, ή να έχουν πρόβλημα μνήμης και
να τους έρχονται τα λόγια σε δόσεις, ή να μην ξέρουν από τονισμούς, και
από την άλλη έχουμε εκφορά δήθεν καθημερινή, δήθεν άμεση, τηλεοπτική,
μεταγλώττισης, μπανάλ, που δεν ταιριάζει καθόλου σε κανένα είδος
θεάτρου.
Το θέμα είναι πώς φτάσαμε ως εδώ. Πώς φτάσαμε μέσα σε ένα καλοκαίρι να
έχουμε τόσες παρόμοιες εκδοχές μεταμοντέρνων ή πειραγμένων παραστάσεων
σε επίσημα φεστιβάλ; Πως φτάσαμε στο σημείο να μην ξεχωρίζουμε τις
διαφορές μεταξύ μεταμοντέρνου, κλασικού, σύγχρονου και μουσειακού
θεάτρου;
Τρεις είναι οι βασικές εστίες του προβλήματος:
[...........................]
Λαίλαπα θεωρώ τις διάφορες παραστάσεις στις οποίες κυριαρχούν
μεταμοντέρνες εκδοχές, το γυμνό, η αλλαγή φύλου των ρόλων, οι
αποδομήσεις κάθε είδους.
Φέτος ανέβηκαν τουλάχιστον πέντε επίσημες παραγωγές με αλλαγές στο φύλο
των ρόλων και αρκετές άλλες με αδικαιολόγητο γυμνό, ως συνήθως. Φέτος,
επίσης, για πρώτη φορά, παρατηρείται μια σθεναρή αντίδραση από
σχολιαστές, κριτικούς, ανθρώπους του πνεύματος αλλά και από το κοινό
απέναντι σε αυτά τα ανεβάσματα των έργων.
Εάν αναλύσει κανείς τις απόψεις των καλλιτεχνών που ανεβάζουν τις
παραστάσεις αυτές, τις απόψεις αυτών που αντιδρούν αρνητικά απέναντί
τους και τις απόψεις αυτών που τις υποστηρίζουν, θα δει πως επικρατεί
μια διάχυτη σύγχυση.
Οι δημιουργοί και οι υποστηρικτές αυτών των παραστάσεων παραβλέπουν έναν
σημαντικό παράγοντα που στην ουσία αποκαλύπτει τον αβασάνιστο τρόπο που
ανεβαίνουν αυτές οι παραστάσεις. Ο παράγοντας αυτός είναι η πληθώρα
αυτών των παραστάσεων σε ένα μόνο καλοκαίρι, που σημαίνει πως δεν έχουμε
να κάνουμε με μια ειδική περίπτωση αυτού του είδους από έναν
μεταμοντέρνο, ψαγμένο, προχωρημένο, άσχετο, επιδειξιομανή
(χρησιμοποιήστε όποιο χαρακτηρισμό θέλετε) σκηνοθέτη, αλλά με πέντε και
παραπάνω τέτοιες παραστάσεις. Άρα, δεν πρόκειται για κάποιο μεμονωμένο
και ιδιαίτερο θεατρικό γεγονός αλλά για μόδα, για μιμητισμό, για τάση
προς το διαφορετικό και το σκανδαλώδες εις βάρος του έργου, του
κειμένου, των ηθοποιών και των θεατών.
Το ίδιο συμβαίνει με τους σκηνοθέτες και ηθοποιούς που χρησιμοποιούν το
γυμνό συστηματικά ως μέσο έκφρασης. Πολύ γυμνό κυκλοφορεί τελευταία στις
θεατρικές σκηνές. Τόσα έργα πια υπάρχουν που απαιτούν γυμνό ή μήπως
αυτό εξυπηρετεί την αμηχανία και την ρηχότητα των συγκεκριμένων
σκηνοθετών; Υπάρχουν και ορισμένοι ηθοποιοί οι οποίοι σχεδόν σε κάθε
παράσταση, ανεξαρτήτως του έργου μας φανερώνουν τα απόκρυφά τους, τα
οποία μετά από τόσες παρελάσεις μόνο απόκρυφα δεν είναι. Αυτή η εμμονή
στο τσιτσίδωμα δεν έχει καμία σχέση με την υποκριτική, ή την θεατρική
έκφραση, ή την ψυχική αποκάλυψη του ρόλου όπως θέλουν να το
παρουσιάζουν. Άντε να γίνει μια φορά, άντε δύο, αλλά όταν γίνεται
συνέχεια από τους ίδιους ανθρώπους γεννά ερωτηματικά. Γι αυτό είναι
απαραίτητο οι θαυμαστές τους να αντιληφθούν την τεράστια απόσταση που
χωρίζει την πρωτοπορία από τη μόδα, τη μανιέρα και τον μαϊμουδισμό.
Τελευταία, στον Τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αρχίσει μια
φιλολογία και μια διαμάχη με θέμα το μεταμοντέρνο ενάντια στο κλασικό
ανέβασμα των έργων. Οι υποστηριχτές του μεταμοντέρνου θεωρούν τις
αυθαίρετες ανατροπές των έργων ως φυσική εξέλιξη της τέχνης, και τα
κλασικά ανεβάσματα ως βαρετά και ξεπερασμένα. Οι αντίπαλοι του
μεταμοντέρνου κατηγορούν ως βασικό υπεύθυνο της αποδόμησης των έργων
τον σκηνοθέτη -ορισμένοι ίσως να επιθυμούν και την κατάργησή του ως
συντελεστή της παράστασης- και εύχονται να μπορέσουν να δουν παραστάσεις
χωρίς τη σκηνοθετική παρέμβαση. Δηλαδή έχουμε να κάνουμε με πόλεμο
μεταξύ ακραίων απόψεων, διότι κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για το
τι πρέπει να συμβαίνει ανάμεσα στα δύο άκρα. Προφανώς ο Κουν, ο
Βολανάκης και άλλοι, δεν υπήρξαν ποτέ. Απλώς τους φανταστήκαμε.
Κατά την γνώμη των μεταμοντέρνων άμα είναι να μας παίρνει ο ύπνος με τις
βαρετές και κλασικά ανεβασμένες παραστάσεις, τότε καλύτερα να παίξει
την Κλυταιμνήστρα ένας φαντάρος, τον Ορέστη ένα κοριτσάκι του δημοτικού,
τον Αίγισθο μια τραβεστί, τον Πυλάδη ένας Κινέζος, τον Παιδαγωγό ένας
ακροβάτης, κτλ.
Από την άλλη, είναι αλήθεια πως στις μουσειακές κλασικές παραστάσεις
κυριαρχεί η πλήξη και η ανούσια παρουσίαση του έργου. Αυτό συμβαίνει
λόγω της επιδερμικής υποκριτικής και της αφόρητης στομφώδους εκφοράς του
λόγου. Όμως και στις δυο εκδοχές η υποκριτική πάσχει. Στις μουσειακές
παραστάσεις τα συναισθήματα που βιώνουν οι ήρωες του έργου παίζονται με
λαρυγγισμούς, πόζες και υπερβολές χωρίς ίχνος ειλικρίνειας, στις
μεταμοντέρνες παραστάσεις το συναίσθημα απουσιάζει εντελώς ή
στραγγαλίζεται από αναποτελεσματικές, αυθαίρετες και άσκοπες
δραστηριότητες και τα ατελείωτα σούρτα-φέρτα που εκμηδενίζουν τα πάντα
γύρω τους.
Το «τραγικό» είναι ότι δεν έχουμε πια σκηνοθέτες σαν τον Κουν που
συνδύαζε το κλασικό με το σύγχρονο, που σεβόταν τους συγγραφείς, που
δούλευε με λεπτομέρεια τους ηθοποιούς, που σεβόταν την εκφορά, την
ποιότητα και την σημασία του λόγου των κειμένων σε όποιο είδος θεάτρου
κι αν ανήκαν. Όσοι είχαν την τύχη να δουν παραστάσεις του, τραγωδίας ή
κωμωδίας, στην Επίδαυρο, θα θυμούνται πως το κοινό τις παρακολουθούσε με
κατάνυξη. Έφευγες από το θέατρο σοφότερος, συγκινημένος,
προβληματισμένος, τυλιγμένος σε ένα πέπλο πολιτισμού και τέχνης.
Σήμερα, οι παραστάσεις έχουν κόλπα, τερτίπια, ανατροπές, αλλαγές φύλου,
πηδηματάκια, ακροβατικά, τρεχαλητά, κτλ. Όσο για την εκφορά του λόγου,
υπάρχουν από την μια πλευρά δυο τρεις εκδοχές στακάτου ή διακοπτόμενου
λόγου που αλλοιώνει τη ροή του κειμένου και της δράσης. Οι ηθοποιοί
μιλάνε σαν να ανεβαίνουν σκάλα τρέχοντας, ή να έχουν πρόβλημα μνήμης και
να τους έρχονται τα λόγια σε δόσεις, ή να μην ξέρουν από τονισμούς, και
από την άλλη έχουμε εκφορά δήθεν καθημερινή, δήθεν άμεση, τηλεοπτική,
μεταγλώττισης, μπανάλ, που δεν ταιριάζει καθόλου σε κανένα είδος
θεάτρου.
Το θέμα είναι πώς φτάσαμε ως εδώ. Πώς φτάσαμε μέσα σε ένα καλοκαίρι να
έχουμε τόσες παρόμοιες εκδοχές μεταμοντέρνων ή πειραγμένων παραστάσεων
σε επίσημα φεστιβάλ; Πως φτάσαμε στο σημείο να μην ξεχωρίζουμε τις
διαφορές μεταξύ μεταμοντέρνου, κλασικού, σύγχρονου και μουσειακού
θεάτρου;
Τρεις είναι οι βασικές εστίες του προβλήματος:
[...........................]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΔΩ=> Καλοκαιρινή θεατρική σύγχυση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου