Μέρος του εβραϊκού οικισμού Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του ΄30.Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
του ΣΑΜ ΧΑΣΣΙΔ
6/11/2003
Από το 1911 που ιδρύθηκε η «Μακεδονία» ήταν γνωστή για την
αντι-Εβραϊκή αρθογραφία της. Σε πρώτη φάση, ο αντι-Εβραϊσμός της
αντικατόπτριζε τον ανταγωνισμό της εβραϊκής κοινότητας
με τον ελληνισμό της Θεσσαλονίκης , και ιδίως το Βενιζελικό
τμήμα του. Οι Βενιζελικοί της Θεσσαλονίκης δυσφορούσαν με το
γεγονός ότι η εβραϊκή ψήφος πήγαινε στους μοναρχικούς- παρά τα
μέτρα που έπαιρνε ο Βενιζέλος για να καλοπιάσει την εβραϊκή
κοινότητα.
Κορύφωμα αυτής της εποχής ήταν το άρθρο της εφημερίδας την επόμενη των μοιραίων εκλογών της 1ης Νοεμβρίου: «Εβραίοι και Τούρκοι κατά Βενιζέλου». Ο τίτλος αναφέρεται μεν στα πρώτα αποτελέσματα σε λίγα εκλογικά τμήματα της πόλης της Θεσσαλονίκης- αλλά ο μεγάλος τίτλος δεν αφήνει αμφιβολίες για τα συναισθήματα του βενιζελικού αρχισυντάκτη. Μια μέρα αργότερα, όταν πια ήταν σίγουρο ότι ο Βενιζέλος είχε χάσει τις εκλογές, ακόμη και στην εκλογική περιφέρεια της Θεσσαλονίκης, η εφημερίδα αυτή μιλάει για ενθουσιώδεις διαδηλώσεις εβραίων- «ούτε όταν έπεσαν τα Τείχη της Ιεριχούς υπό τους ήχους των σαλπίγγων του Ιησού του Ναυή, ούτε όταν ανεκηρύχθη η αυτονομία της Παλαιστίνης, δε διαδήλωσαν οι Ισραηλίτες συμπολίτες με τόσο ενθουσιασμό- εθίγοντο βλέπετε και αυτοί από την τυραννία του Βενιζέλου και επρόκειτο για ημέραν λυτρώσεως».
Η είδηση δεν ανταποκρίνεται καθόλου στο περιεχόμενο
των εβραϊκών εφημερίδων, οι οποίες αναφέρουν τα αποτελέσματα των
εκλογών σε εσωτερικές σελίδες και ασχολούνται κυρίως με
τους πυροπαθείς του 1917 και το μεγάλο κύμα μετανάστευσης από
την Πόλη. Άλλωστε, και η Μακεδονία τρεις μέρες αργότερα
παραδέχεται ότι η μικρή πλειοψηφία του Βενιζέλου στην πόλη της
Θεσσαλονίκης εξανεμίζεται μπρος στην ολοκληρωτική ήττα του σε
όλη την υπόλοιπη εκλογική περιφέρεια. Η θεωρία, όμως,
ότι ο Βενιζέλος έχασε λόγω της εβραϊκής ψήφου εξακολουθεί να
επανεμφανίζεται μέχρι και σήμερα σε διάφορες εκδόσεις.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920- σαν συνέπεια της ήττας και της οικονομικής καχεξίας, οι σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες κοινότητες της Θεσσαλονίκης- γηγενείς Έλληνες, πρόσφυγες της Μικρασίας και Ανατολικής Θράκης και Εβραίοι- πέρασαν μια εποχή έντασης. Οι εβραίοι είχαν και δυσκολίες να πρασαρμοσθούν από την πολύ- κοινοτική και κοσμοπολίτικη Οθωμανική Θεσσαλονίκη- ουσιαστικής εμπορικής πρωτεύσουσας της Βαλκανικής Χερσοννήσου- στην πραγματικότητα του μονοεθνικού κράτους όπου ο ρόλος της πόλης είχε υποβαθμισθεί σε δευτερεύοντα.
Η «Μακεδονία» κατά την εποχή εκείνη βρήκε στην ξενοφοβία τον τρόπο να προωθήσει τις πωλήσεις της, γλιστρώντας από τον ντόπιο αντι- Ιουδαϊσμό στον ξενόφερτο πια αντισημιτισμό. Έτσι το 1928 επιστρατεύει το γάλλο Colonel Larousse, ο οποίος διατείνεται ότι οι περισσότεροι εβραίοι κατάσκοποι κατά τον Πρώτο Πάγκόσμιο Πόλεμο κατέδιδαν κινήσεις των Ελλήνων- χωρίς όμως- κατά τον ίδιο- αυτές οι καταγγελίες να φτάσουν στους Τούρκους- με τους οποίους οι Έλληνες δεν διεξήγαγαν καν εχθροπραξίες κατά τον πόλεμο αυτό. (Βλ. Δημητριάδης σ. 276). Αργότερα άρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες- τί άλλο;- τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών (αν και σε αυτό το σημείο θα ήμασταν άδικοι αν δεν αναφέραμε ότι την εποχή εκείνη τα Πρωτόκολλα δημοσιεύθηκαν σε ξένες εφημερίδες κύρους σαν τους Τάιμς του Λονδίνου).
Μα η μεγαλύτερη ευκαιρία βρέθηκε όταν ξέσπασε η υπόθεση της παρουσίας ή μη του γυμναστή Ισάκ Κοέν σε συνέδριο των Μακαμπί των Βαλκανικών Χωρών στη Σόφια το 1930, όπου σύμφωνα με την Μακεδονία επευφήμησε πρόταση για την αυτονόμηση της Ελληνικής Μακεδονίας κατά μία εκδοχή- ενώ με τις μεθόδους συσκότισης της ίδιας εφημερίδας ήταν ο ίδιος παρών σε συνέδριο Κομιτατζήδων που διεξαγόταν στη Σόφια τις ίδιες μέρες. Αυτή η εμπρηστική αρθρογραφία του αρχισυντάκτη της Μακεδονίας Φαρδή- σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες της ημι-φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ- είχε αποτέλεσμα μεγάλες ταραχές στη Θεσσαλονίκη στο τέλος του Ιουνίου 1930, που κορυφώθηκαν με τον εμπρησμό της εβραϊκής παραγκο-συνοικίας Κάμπελ, κατά τον οποίο σκοτώθηκαν δύο άτομα (εβραίος και χριστιανός που προσπάθησε να υπερασπιστεί τους Εβραίους γείτονές του), τραυματίστηκαν περίπου τριάντα και κάηκε ο συνοικισμός (οι εβραϊκές και οι ελληνικές πηγές διίστανται σε αυτό το σημείο όσο αφορά τον αριθμό των καμμένων σπιτιών), ενώ πολλοί εβραίοι από φόβο άρχισαν να εφκαταλείπουν την πόλη. Τα γεγονότα του Κάμπελ και ο ρόλος της Μακεδονίας σε αυτά περιγράφονται τόσο στο βιβλίο του Δημητριάδη και τη διατριβή του Βασιλικού, όσο και στου Pierron, ενώ σύντομη παραπομπή σε αυτά υπάρχει και στο βιβλίο της Αμπατζοπούλου. Ο ρόλος του τύπου αποτελεί και αντικείμενο επιστολής του Γραφείου Τύπου της Θεσσαλονίκης προς το Υπ. Εξωτερικών που αναφέρεται στα έγγραφα του Αρχείου του Υπ. Εξωτερικών (πρβλ. Βερέμης- Κωνσταντοπούλου)- στο οποίο αποδίδονται παρόμοιες ευθύνες τόσο στην Μακεδονία όσο και στον εβραϊκό τύπο της Θεσσαλονίκης που αντιδρούσε στις συκοφαντίες της.
Σ’αυτό το σημείο ο τόνος της Μακεδονίας φαινομενικά άλλαξε- εζήτησε συγγνώμη από τα θύματα των εκτρόπων και είπε ότι σκοπός της δεν ήταν ποτέ η δημιουργία ταραχών αλλά η έκφραση των ανησυχιών σε σχέση με τις ανθελληνικέςδραστηριότητες- στην ουσία παρέμεινε ο ίδιος (στο ίδιο φύλο η επιφυλίδα Γιαχούντης που αναφέρεται σε αντι-εβραϊκά έκτροπα στη Ζάκυνθο του προηγούμενου αιώνα).
Σε δίκη στη Βέροια τον επόμενο χρόνο αθωώθηκαν πανηγυρικά τόσο ο αρχισυντάκτης της Μακεδονίας Φαρδής από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας- όσο και η ηγεσία τηε ΕΕΕ. Άγνωστο παραμένει στην Ελλάδα ότι δικαστική εξέταση απέδειξε εκ των υστέρων ότι την ημέρα που εκφωνήθηκε ο ανθελληνικός λόγος στη Σόφια, Ο Ισάκ Κοέν δε βρισκόταν καν στη Βουλγαρία- αλλά εν τω μεταξύ οι λόγοι (ή μάλλον η αφορμή) για τα έκτροπα του Καμπέλ είχαν ξεχαστεί.
Νέος γύρος αντι-σημιτικής αρθρογραφίας άρχισε στην Μακεδονία όταν δύο χρόνια αργότερα προσπάθησε η νέα κυβέρνση του Λαϊκού Κόμματος (Τσαλδάρη) να αυξήσει την πλειοψηφία της στη Βουλή καταργώντας τον ξεχωριστό εκλογικό σύλλογο για τους εβραίους της Θεσσαλονίκης- με την ελπίδα ότι με το ισχύον πλειοψηφικό σύστημα- στο οποίο όλες οι έδρες της εκλογικής περιοχής πήγαιναν στο κόμμα που πλειοψηφούσε έστω και περιθωριακά- θα αποκτήσει αυτοδυναμία στη Βουλή και πλειοψηφία στα δύο νομοθετικά σώματα. Στην παραδοσιακή ένταση ανάμεσα στους Φιλελεύθερους και το Λαϊκό Κόμμα προστέθηκε και ο αντι-σημιτικός παράγοντας. Εκφράσεις όπως «Αν οι Εβραίοι θέλουν πόλεμο, θα τον έχουν» ξαναεμφανίστηκαν ενώ οι φιλελεύθεροι της Θεσσαλονίκης αρνήθηκαν να έχουν εβραίους υποψήφιους στο συνδυασμό τους, παρά τις παραινέσεις του Εθνικού Κέντρου. Τις παραμονές των επαναληπτικών εκλογών της 30 Ιουνίου 1933, η Μακεδονία δείχνει μια γελοιογραφία όπου ο ραββίνος σταυρώνει το Χριστό λέγοντας στον Τσαλδάρη «Ακόμη ένα καρφί σινιόρ Τσαλδαρίκο για να τελειώσουμε με το Μουχατζίρ (δηλ. τον πρόσφυγα)», ενώ λίγες μέρες αργότερα η εβραία πόρνη Ρασέλ, ρωτάει τον Τσαλδάρη «Τζιδιό τε φιζίτες σινιόρ Τσαλδαρίκο» (Εβραίος έγινες Κύριε Τσαλδάρη;) ο οποίος απαντάει «Παρά γκανιάρ λας Ελεκτσιόνες Μουμπασίρ ωτελ ραμπίνο με βα φαζέρ» (για να κερδίσω τις εκλογές θα γίνω και κλητήρας του ραββίνου). Παρόμοια γελοιογραφία με την πόρνη Ρασέλ και τον Κονδύλη φαίνεται λίγες μέρες αργότερα. Τραγική ειρωνία είναι ότι ήταν οι δεξιές εφημερίδες σε αυτή την περίπτωση αυτές που καταδίκασαν αυτή την εκμετάλευλση του θρησκευτικού συναισθήματος για πολιτικούς σκοπούς....
Οι επαναληπτικές εκλογές έληξαν με θρίαμβο του Βενιζέλου- αλλά οι θερμές συζητήσεις με θέμα τον εκλογικό νόμο συνεχίστηκαν με έντονους τόνους στη Βουλή. Στο μεταξύ, με την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία, η Μακεδονία βρήκε ένα νέο σύμμαχο- και ο ιστορικός Φλάισερ μας αναφέρει ότι σύμφωνα με γερμανικά έγγραφα που βρήκε στο Πολιτικό Αρχείο του Υπ. Εξωτερικών της Γερμανίας, ο αρχισυντάκτης της Μακεδονίας Βελίδης είχε επαφές με τον Πρόξενο της Ναζιστικής Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη και ζήτησε να του μεταβιβασθούν οι πρέσες μιας εβραϊκής εφημερίδας στη Γερμανία που το καθεστώς είχε κλείσει, με την υπόσχεση αλλαγής γραμμής της εφημερίδας ώστε να είναι ευνοϊκότερη προς τους Ναζί. Αρκετή εντύπωση προκαλεί η παρά φύσιν αυτή συνεργασία προσκείμενων στους Φιλελεύθερους στην Ελλάδα με Ναζί στη Γερμανία...
Ο διαβόητος Φαρδής εμφανίζεται στην Κατοχή ως προσκείμενος στον Μέρτεν. Στη δίκη του Μέρτεν αναφέρθηκε από τον εβραίο χαρτέμπορο Κοέν. Ο Φαρδής εμφανίζεται σαν άνθρωπος με σχέσεις με τον Μέρτεν και ο Κοέν απευθύνθηκε σε αυτόν για να ελευθερωθεί- ανεπιτυχώς στην αρχή και επιτυχώς αργότερα. Ο Μέρτεν στην απολογία του υποστήριξε ότι η κατάσχεση του δημοσιογραφικού χάρτου δεν έχει σχέση με αυτόν αλλά με τη γερμανική αντικατασκοπεία. ...
[...............................]
Κορύφωμα αυτής της εποχής ήταν το άρθρο της εφημερίδας την επόμενη των μοιραίων εκλογών της 1ης Νοεμβρίου: «Εβραίοι και Τούρκοι κατά Βενιζέλου». Ο τίτλος αναφέρεται μεν στα πρώτα αποτελέσματα σε λίγα εκλογικά τμήματα της πόλης της Θεσσαλονίκης- αλλά ο μεγάλος τίτλος δεν αφήνει αμφιβολίες για τα συναισθήματα του βενιζελικού αρχισυντάκτη. Μια μέρα αργότερα, όταν πια ήταν σίγουρο ότι ο Βενιζέλος είχε χάσει τις εκλογές, ακόμη και στην εκλογική περιφέρεια της Θεσσαλονίκης, η εφημερίδα αυτή μιλάει για ενθουσιώδεις διαδηλώσεις εβραίων- «ούτε όταν έπεσαν τα Τείχη της Ιεριχούς υπό τους ήχους των σαλπίγγων του Ιησού του Ναυή, ούτε όταν ανεκηρύχθη η αυτονομία της Παλαιστίνης, δε διαδήλωσαν οι Ισραηλίτες συμπολίτες με τόσο ενθουσιασμό- εθίγοντο βλέπετε και αυτοί από την τυραννία του Βενιζέλου και επρόκειτο για ημέραν λυτρώσεως».
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920- σαν συνέπεια της ήττας και της οικονομικής καχεξίας, οι σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες κοινότητες της Θεσσαλονίκης- γηγενείς Έλληνες, πρόσφυγες της Μικρασίας και Ανατολικής Θράκης και Εβραίοι- πέρασαν μια εποχή έντασης. Οι εβραίοι είχαν και δυσκολίες να πρασαρμοσθούν από την πολύ- κοινοτική και κοσμοπολίτικη Οθωμανική Θεσσαλονίκη- ουσιαστικής εμπορικής πρωτεύσουσας της Βαλκανικής Χερσοννήσου- στην πραγματικότητα του μονοεθνικού κράτους όπου ο ρόλος της πόλης είχε υποβαθμισθεί σε δευτερεύοντα.
Η «Μακεδονία» κατά την εποχή εκείνη βρήκε στην ξενοφοβία τον τρόπο να προωθήσει τις πωλήσεις της, γλιστρώντας από τον ντόπιο αντι- Ιουδαϊσμό στον ξενόφερτο πια αντισημιτισμό. Έτσι το 1928 επιστρατεύει το γάλλο Colonel Larousse, ο οποίος διατείνεται ότι οι περισσότεροι εβραίοι κατάσκοποι κατά τον Πρώτο Πάγκόσμιο Πόλεμο κατέδιδαν κινήσεις των Ελλήνων- χωρίς όμως- κατά τον ίδιο- αυτές οι καταγγελίες να φτάσουν στους Τούρκους- με τους οποίους οι Έλληνες δεν διεξήγαγαν καν εχθροπραξίες κατά τον πόλεμο αυτό. (Βλ. Δημητριάδης σ. 276). Αργότερα άρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες- τί άλλο;- τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών (αν και σε αυτό το σημείο θα ήμασταν άδικοι αν δεν αναφέραμε ότι την εποχή εκείνη τα Πρωτόκολλα δημοσιεύθηκαν σε ξένες εφημερίδες κύρους σαν τους Τάιμς του Λονδίνου).
Μα η μεγαλύτερη ευκαιρία βρέθηκε όταν ξέσπασε η υπόθεση της παρουσίας ή μη του γυμναστή Ισάκ Κοέν σε συνέδριο των Μακαμπί των Βαλκανικών Χωρών στη Σόφια το 1930, όπου σύμφωνα με την Μακεδονία επευφήμησε πρόταση για την αυτονόμηση της Ελληνικής Μακεδονίας κατά μία εκδοχή- ενώ με τις μεθόδους συσκότισης της ίδιας εφημερίδας ήταν ο ίδιος παρών σε συνέδριο Κομιτατζήδων που διεξαγόταν στη Σόφια τις ίδιες μέρες. Αυτή η εμπρηστική αρθρογραφία του αρχισυντάκτη της Μακεδονίας Φαρδή- σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες της ημι-φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ- είχε αποτέλεσμα μεγάλες ταραχές στη Θεσσαλονίκη στο τέλος του Ιουνίου 1930, που κορυφώθηκαν με τον εμπρησμό της εβραϊκής παραγκο-συνοικίας Κάμπελ, κατά τον οποίο σκοτώθηκαν δύο άτομα (εβραίος και χριστιανός που προσπάθησε να υπερασπιστεί τους Εβραίους γείτονές του), τραυματίστηκαν περίπου τριάντα και κάηκε ο συνοικισμός (οι εβραϊκές και οι ελληνικές πηγές διίστανται σε αυτό το σημείο όσο αφορά τον αριθμό των καμμένων σπιτιών), ενώ πολλοί εβραίοι από φόβο άρχισαν να εφκαταλείπουν την πόλη. Τα γεγονότα του Κάμπελ και ο ρόλος της Μακεδονίας σε αυτά περιγράφονται τόσο στο βιβλίο του Δημητριάδη και τη διατριβή του Βασιλικού, όσο και στου Pierron, ενώ σύντομη παραπομπή σε αυτά υπάρχει και στο βιβλίο της Αμπατζοπούλου. Ο ρόλος του τύπου αποτελεί και αντικείμενο επιστολής του Γραφείου Τύπου της Θεσσαλονίκης προς το Υπ. Εξωτερικών που αναφέρεται στα έγγραφα του Αρχείου του Υπ. Εξωτερικών (πρβλ. Βερέμης- Κωνσταντοπούλου)- στο οποίο αποδίδονται παρόμοιες ευθύνες τόσο στην Μακεδονία όσο και στον εβραϊκό τύπο της Θεσσαλονίκης που αντιδρούσε στις συκοφαντίες της.
Σ’αυτό το σημείο ο τόνος της Μακεδονίας φαινομενικά άλλαξε- εζήτησε συγγνώμη από τα θύματα των εκτρόπων και είπε ότι σκοπός της δεν ήταν ποτέ η δημιουργία ταραχών αλλά η έκφραση των ανησυχιών σε σχέση με τις ανθελληνικέςδραστηριότητες- στην ουσία παρέμεινε ο ίδιος (στο ίδιο φύλο η επιφυλίδα Γιαχούντης που αναφέρεται σε αντι-εβραϊκά έκτροπα στη Ζάκυνθο του προηγούμενου αιώνα).
Σε δίκη στη Βέροια τον επόμενο χρόνο αθωώθηκαν πανηγυρικά τόσο ο αρχισυντάκτης της Μακεδονίας Φαρδής από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας- όσο και η ηγεσία τηε ΕΕΕ. Άγνωστο παραμένει στην Ελλάδα ότι δικαστική εξέταση απέδειξε εκ των υστέρων ότι την ημέρα που εκφωνήθηκε ο ανθελληνικός λόγος στη Σόφια, Ο Ισάκ Κοέν δε βρισκόταν καν στη Βουλγαρία- αλλά εν τω μεταξύ οι λόγοι (ή μάλλον η αφορμή) για τα έκτροπα του Καμπέλ είχαν ξεχαστεί.
Νέος γύρος αντι-σημιτικής αρθρογραφίας άρχισε στην Μακεδονία όταν δύο χρόνια αργότερα προσπάθησε η νέα κυβέρνση του Λαϊκού Κόμματος (Τσαλδάρη) να αυξήσει την πλειοψηφία της στη Βουλή καταργώντας τον ξεχωριστό εκλογικό σύλλογο για τους εβραίους της Θεσσαλονίκης- με την ελπίδα ότι με το ισχύον πλειοψηφικό σύστημα- στο οποίο όλες οι έδρες της εκλογικής περιοχής πήγαιναν στο κόμμα που πλειοψηφούσε έστω και περιθωριακά- θα αποκτήσει αυτοδυναμία στη Βουλή και πλειοψηφία στα δύο νομοθετικά σώματα. Στην παραδοσιακή ένταση ανάμεσα στους Φιλελεύθερους και το Λαϊκό Κόμμα προστέθηκε και ο αντι-σημιτικός παράγοντας. Εκφράσεις όπως «Αν οι Εβραίοι θέλουν πόλεμο, θα τον έχουν» ξαναεμφανίστηκαν ενώ οι φιλελεύθεροι της Θεσσαλονίκης αρνήθηκαν να έχουν εβραίους υποψήφιους στο συνδυασμό τους, παρά τις παραινέσεις του Εθνικού Κέντρου. Τις παραμονές των επαναληπτικών εκλογών της 30 Ιουνίου 1933, η Μακεδονία δείχνει μια γελοιογραφία όπου ο ραββίνος σταυρώνει το Χριστό λέγοντας στον Τσαλδάρη «Ακόμη ένα καρφί σινιόρ Τσαλδαρίκο για να τελειώσουμε με το Μουχατζίρ (δηλ. τον πρόσφυγα)», ενώ λίγες μέρες αργότερα η εβραία πόρνη Ρασέλ, ρωτάει τον Τσαλδάρη «Τζιδιό τε φιζίτες σινιόρ Τσαλδαρίκο» (Εβραίος έγινες Κύριε Τσαλδάρη;) ο οποίος απαντάει «Παρά γκανιάρ λας Ελεκτσιόνες Μουμπασίρ ωτελ ραμπίνο με βα φαζέρ» (για να κερδίσω τις εκλογές θα γίνω και κλητήρας του ραββίνου). Παρόμοια γελοιογραφία με την πόρνη Ρασέλ και τον Κονδύλη φαίνεται λίγες μέρες αργότερα. Τραγική ειρωνία είναι ότι ήταν οι δεξιές εφημερίδες σε αυτή την περίπτωση αυτές που καταδίκασαν αυτή την εκμετάλευλση του θρησκευτικού συναισθήματος για πολιτικούς σκοπούς....
Οι επαναληπτικές εκλογές έληξαν με θρίαμβο του Βενιζέλου- αλλά οι θερμές συζητήσεις με θέμα τον εκλογικό νόμο συνεχίστηκαν με έντονους τόνους στη Βουλή. Στο μεταξύ, με την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία, η Μακεδονία βρήκε ένα νέο σύμμαχο- και ο ιστορικός Φλάισερ μας αναφέρει ότι σύμφωνα με γερμανικά έγγραφα που βρήκε στο Πολιτικό Αρχείο του Υπ. Εξωτερικών της Γερμανίας, ο αρχισυντάκτης της Μακεδονίας Βελίδης είχε επαφές με τον Πρόξενο της Ναζιστικής Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη και ζήτησε να του μεταβιβασθούν οι πρέσες μιας εβραϊκής εφημερίδας στη Γερμανία που το καθεστώς είχε κλείσει, με την υπόσχεση αλλαγής γραμμής της εφημερίδας ώστε να είναι ευνοϊκότερη προς τους Ναζί. Αρκετή εντύπωση προκαλεί η παρά φύσιν αυτή συνεργασία προσκείμενων στους Φιλελεύθερους στην Ελλάδα με Ναζί στη Γερμανία...
Ο διαβόητος Φαρδής εμφανίζεται στην Κατοχή ως προσκείμενος στον Μέρτεν. Στη δίκη του Μέρτεν αναφέρθηκε από τον εβραίο χαρτέμπορο Κοέν. Ο Φαρδής εμφανίζεται σαν άνθρωπος με σχέσεις με τον Μέρτεν και ο Κοέν απευθύνθηκε σε αυτόν για να ελευθερωθεί- ανεπιτυχώς στην αρχή και επιτυχώς αργότερα. Ο Μέρτεν στην απολογία του υποστήριξε ότι η κατάσχεση του δημοσιογραφικού χάρτου δεν έχει σχέση με αυτόν αλλά με τη γερμανική αντικατασκοπεία. ...
[...............................]
- Πληροφοριακά Στοιχεία
- www.cohen.gr)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου