Η προτομή ενός οπαδού του Χίτλερ στην Κω
Φώτης Θαλασσινός*
Α.
Η προτομή του αρχαιολόγου Rudolf Herzog ετοιμάζεται να στηθεί στην Κω,
με αυτό ως αφορμή θέλησα μέσα από μια δίμηνη έρευνα να μάθω την οριστική
αλήθεια για τον αρχαιολόγο Rudolf Herzog (1871-1953), είναι ο ναζί,
"βαμμένος χιτλερικός" ή ένας αρχαιολόγος μόνο που συνέβαλε στην
αποκάλυψη του Ασκληπιείου; Προσπάθησα, έτσι, να έχω την γνώμη ενός
επιστήμονα για τους Γερμανούς αρχαιολόγους και την δράση τους πριν, κατά
την διάρκεια και μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο.
Είχα μια ανταλλαγή επιστολών με την επιστήμονα και ειδικό επί των θεμάτων Alexandra Kankeleit. Στις έρευνες που έκανα είχα εντοπίσει σχετικά με το θέμα συγγράμματα τής πανεπιστημιακού στο γνωστό σάιτ Academia.edu. Ωστόσο, δεν μπορούσα να βοηθηθώ γιατί τα περισσότερα ήταν γραμμένα στα Γερμανικά. Επιπλέον, σε σχέση με την πολιτική πλευρά της προσωπικότητας του δόκτορος Rudolf Herzog και με την πολιτική του δράση έπρεπε να έχω πρόσβαση σε αρχεία του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (DAI). Και έτσι προτίμησα να επιχειρήσω μια άμεση επαφή με την ελληνίστρια.
Η συνεισφορά του Γερμανού στην ανάδειξη του μνημείου του Ασκληπιείου είναι ουσιώδης, παρόλο που καπέλωσε την συνεισφορά του Σκωτσέζου William Paton, όπως και των Ζαρράφτη, L.Laurenzi και L.Morriccone που συνέβαλλαν επίσης. Δεν μπορείς όμως να μνημονεύεις αυτόν τον αρχαιολόγο και να αντιπαρέρχεσαι με στυγερή αδιαφορία την απόλυτη και βάρβαρη ευθυγράμμιση του με τις θέσεις του Χίτλερ. Ο Rudolf Herzog υπήρξε ένα πολύ σκοτεινό πνεύμα.
Το ψήφισμα για την σμίλευση και την τοποθέτηση της προτομής έγινε το 2010 από τις τότε Δημοτικές Αρχές, οπότε και χρηματοδοτήθηκε απ’ τον Δήμο. Τοποθετήθηκε στην θέση της έπειτα από διήμερες εργασίες στις 20 με 21 Αυγούστου 2025 - ύστερα και από απόφαση των νυν (δημοτικών αρχών).
Είχε προηγηθεί θετική εισήγηση σε συνεδρίαση των τοπικών αρχών στις 25/11/2016 για τοποθέτηση της προτομής στον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου. Ωστόσο, η πρόταση για να γίνει η εν λόγω εργασία χάθηκε στην γραφειοκρατία των αρχαιολογικών υπηρεσιών του νησιού. Η θέση της προτομής, της οποίας τα αποκαλυπτήρια δεν έχουν γίνει ακόμη, και προλαβαίνουμε να την διορθώσουμε με αυτή την ιστορική τεκμηρίωση που δεν έγινε τόσα χρόνια, είναι δίπλα στην προτομή του Ιάκωβου Ζαρράφτη (1853-1933). Απ’ την μια μεριά έχει τοποθετηθεί ο Rudolf Herzog και στην άλλη θα τοποθετηθεί προτομή του εξαίρετου ελληνιστή William Roger Paton (1857-1921). Ο γλύπτης όλων αυτών των προτομών είναι ο σπουδαίος για το έργο του Αντώνης Χατζημιχαήλ (Κως).
Το Ασκληπιείο της Κω ανακαλύφτηκε απ’ τον Άγγλο αρχαιοδίφη, μεταφραστή αρχαίων ελληνικών κειμένων και επιγραφολόγο William Roger Paton και από τον Κώο ιστοριοδίφη Ιάκωβο Ζαρράφτη. Ο Γερμανός αρχαιολόγος καρπώθηκε την ανακάλυψη του Ασκληπιείου και μάλιστα μεταχειρίστηκε με χυδαιότητα τον Κώο. Η ανακάλυψη του Ασκληπιείου έγινε επισήμως το 1902. Ο Γερμανός (μετέπειτα ναζί και υποστηρικτής του Χίτλερ) είχε τους οικονομικούς πόρους και έκανε τις απαραίτητες εργασίες για να αναδυθεί το μνημείο. Τα τελευταία χρόνια υποδεχόμαστε δικαιωμένοι τις αλλαγές που γίνονται στα επιστημονικά βιβλία σε σχέση με την συμπερίληψη του Άγγλου και του Έλληνα στην εποποιία των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Ελλάδα.
Απ’ την προσωπική μου έρευνα ήξερα ότι ο Rudolf Herzog ήταν επισήμως μέλος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος NSDAP όταν ακόμη αυτό ήταν στην αντιπολίτευση. Μάλιστα υπάρχει ως απλή αναφορά και σε ευρέως διαδεδομένες σελίδες όπως στο Wikipedia. Εντάχθηκε στις τάξεις της συγκεκριμένης πολιτικής ιδεολογίας για την φυλετική ανωτερότητα των Γερμανών το 1931. Μάλιστα ο αριθμός μέλους του ήταν 692.797. Είχα επίσης σε φωτογραφία ντοκουμέντο και μια επιστολή του πανεπιστημίου του Γκίσεν – στο οποίο ήταν πρύτανης ο Γερμανός αρχαιολόγος. Στην επιστολή γίνεται αναφορά σε επικείμενη επίσκεψη του Γερμανού στην Αθήνα. Η δική μου έρευνα σταματούσε σ’ αυτό το ντοκουμέντο γιατί δεν μπορούσα να έχω πρόσβαση σε αρχεία που υπήρχαν τα πρακτικά απ’ τις πραγματοποιημένες συναντήσεις και συζητήσεις του Γερμανού καθηγητή με Έλληνες και ξένους συναδέλφους του. Σε αυτές τις συναντήσεις, και υπό τον μανδύα του αρχαιολόγου, ο Herzog κάνει ήδη ναζιστική προπαγάνδα στην Αθήνα του 30.
Η μετάφραση σχετικής επιστολής
Ακαδημία για επιστημονική έρευνα και για τη φροντίδα του γερμανισμού
– Γερμανική Ακαδημία –
Μόναχο 8, Marstallianum, 21 Αυγούστου 1933.
S.H.
Προς τον Κύριο Καθηγητή Δρ. Κάρο.
Kirchtor 5.
Απάντ. 23.8.
Αξιότιμε Κύριε Καθηγητά!
Το μέλος του Μικρού μας Συμβουλίου, ο Καθηγητής Δρ. Ρούντολφ Χέρτσογκ, Καγκελάριος του Πανεπιστημίου του Γκίσεν, βρίσκεται σε ταξίδι σπουδών και θα ήταν πρόθυμος, στα μέσα Σεπτεμβρίου, να δώσει μία διάλεξη στην Αθήνα, στην οποία σκοπεύει να πραγματευθεί το θέμα «Γερμανία 1933».
Θα μας ήταν ιδιαίτερα ευχάριστο, εάν μπορούσε να κανονιστεί μία τέτοια διάλεξη στην Αθήνα εκείνη την περίοδο, είτε στο πλαίσιο των γερμανικών ενώσεων είτε ενώπιον κυρίως ελληνικού ακροατηρίου, στον βαθμό που αυτό κατανοεί γερμανικά.
Επειδή δεν γνωρίζω αν η επιστολή μου θα σας φθάσει άμεσα, στέλνω ένα αντίγραφο και στον κύριο Δρ. Μέρκελ στην Αθήνα με την παράκληση να διαπιστώσει αμέσως εάν είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί διάλεξη στην Αθήνα στα μέσα Σεπτεμβρίου. Φοβάμαι μάλιστα ότι το χρονικό σημείο είναι ακόμη πολύ νωρίς. Ο Καθηγητής Χέρτσογκ, ως παλαιό μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, βρίσκεται σε ιδιαίτερη θέση να δώσει μια συνολική εικόνα για τις εξελίξεις του τελευταίου έτους.
Με την έκφραση της εξαιρετικής εκτίμησής μου
Ο πολύ αφοσιωμένος σας.
Υπογραφή (δυσανάγνωστη)
Και εκεί που σταματούσε η δική μου έρευνα ξεκινούσε η έρευνα της αρχαιολόγου και ιστορικού Alexandra Kankeleit.
Β. H Alexandra Kankeleit σπούδασε κλασική αρχαιολογία, ιστορία της τέχνης και ιστορία στη Φρανκφούρτη και στη Βόννη. Από τη δεκαετία του 1990 εργάζεται ως υπεύθυνη έργων σε διάφορους τομείς: μουσεία, ανασκαφές και αρχαιολογικές επισκοπήσεις, εκδοτική εργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο και τουρισμό. Με το γερμανοελληνικό της υπόβαθρο, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας. Το ερευνητικό της έργο επικεντρώνεται στα ρωμαϊκά μωσαϊκά στην Ελλάδα, στις μορφές αναπαράστασης στην πρώιμη ελληνική δισδιάστατη τέχνη, καθώς και στις δραστηριότητες των Γερμανών αρχαιολόγων στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού 1933-1945.[...................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου