Σωτήρης Ρούσσος στην ΑΥΓΗ / Το μέλλον θα αναπαράγει τη βία της Γάζας
Ελένη Τσερεζόλε
Σήμερα πάνω από το 70% των Ισραηλινών Εβραίων απορρίπτει τη λύση των δύο κρατών, επισημαίνει ο καθηγητής Σ. Ρούσσος
«Αν το Ισραήλ απελευθέρωνε τον Μαρουάν Μπαργκούτι, θα σήμαινε ότι έχει μια στρατηγική πραγματικής διαπραγμάτευσης για δύο κράτη. Ότι έχει αποφασίσει να διαπραγματευτεί με κάποιον που έχει υπογραφή με ειδικό βάρος εκπροσωπώντας τον παλαιστινιακό λαό. Όμως σήμερα αυτή η προοπτική δεν υπάρχει στον ορίζοντα του Ισραήλ - όχι μόνο του Νετανιάχου αλλά και του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού φάσματος». Ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή και στη Μεσόγειο στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, μιλά στην ΑΥΓΗ της Κυριακής με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Η Μέση Ανατολή και ο πόλεμος στη Γάζα» (Εκδόσεις Έρμα). «Ο Μπαργκούτι ήδη έχει λειτουργήσει ενοποιητικά εντός της φυλακής μεταξύ Φατάχ και Χαμάς, κάτι εξαιρετικά δύσκολο» εξηγεί. Ο ίδιος παρατηρεί ότι το μέλλον που θα χτιστεί πάνω σε μια γενοκτονία θα οδηγήσει στην αναπαραγωγή της βίας εντός αλλά και εκτός Μέσης Ανατολής, ενώ η Γάζα οδηγείται σε μια νεοαποικιακή κατάσταση. «Η συμφωνία για τη Γάζα που πιστώνεται στον Τραμπ αποτελεί τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία των ΗΠΑ από την αντίστοιχη συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ».
Πέρα από τους διθυράμβους Τραμπ για το λαμπρό μέλλον της Μέσης Ανατολής, της Γάζας, τίθεται το ερώτημα τι μέλλον μπορεί να χτιστεί πάνω σε μια γενοκτονία.
Θα είναι ένα μέλλον που θα αναπαραχθεί από αυτήν ακριβώς την κίνηση. Η προσπάθεια να ακυρωθεί αυτό που έγινε, να μπει στο χρονοvτούλαπο της Ιστορίας, να περάσει στη βραχεία αμνησία είναι η συνταγή για να επαναληφθεί. Ή για να υπάρξουν άλλα ξεσπάσματα βίας στη Μέση Ανατολή. Ή από τη Μέση Ανατολή. Γιατί πολλά πράγματα που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή μεταφράζονται μετά σε άλλο κοινωνικό πλαίσιο, με αποτέλεσμα τον εξτρεμισμό ακόμα και στις μουσουλμανικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς, κάθε κίνηση που γίνεται χωρίς δικαιοσύνη και χωρίς να παίρνουμε υπόψη αυτό που έχει συμβεί, θεωρώντας ότι ήταν μια απλή, παροδική αναταραχή, νομίζω πως είναι η συνταγή για να έχουμε αλλεπάλληλες εκρήξεις βίας ή και ένοπλες συγκρούσεις, οι οποίες δεν θα μπορούν να εξηγηθούν άμεσα από αυτό που έχει συμβεί στη Γάζα. Πλην όμως, θα έχουν καταγραφεί στο πολιτικό, στο ιστορικό κύτταρο της περιοχής και άρα θα αναπαράγουν βία. Άλλωστε, είναι και η φύση της συμφωνίας τέτοια, που δεν επιτρέπει άμεση αμνήστευση όλων όσων έχουν γίνει. Δηλαδή αυτή η δέσμη συμφωνιών απαρτίζεται από τόσα πράγματα, που δεν θα είναι εύκολη υπόθεση η αμνησία και... η αμεριμνησία.
Η Χαμάς δεν εξαλείφθηκε
Πράγματι, σ’ αυτή τη δέσμη συμφωνιών δεν γίνεται σαφής αναφορά στη λύση των δύο κρατών.
Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού μερικές φορές. Το είδαμε αυτό στη Βοσνία, όπου ουσιαστικά λέμε ότι υπάρχει ένα κράτος - δεν υπάρχει, αλλά όλοι εμείς κάνουμε πως υπάρχει. Στη σημερινή περίπτωση θα λέμε ότι δεν πρόκειται για προτεκτοράτο, αλλά θα είναι ένα προτεκτοράτο. Θα πρόκειται για μια νεοαποικιακή κατάσταση. Ακόμα και το Κόσοβο για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα δεν ξέραμε τι ακριβώς ήταν. Μετά είπαμε ότι είναι κράτος. Και στην περίπτωση της Γάζας δεν αποκλείω να περάσει ένα χρονικό διάστημα μέχρι τότε - κι αν τελικά ευοδωθεί στο σύνολό της η συμφωνία αυτή. Δεν αποκλείω να περάσουν πολλά χρόνια με τη Γάζα σε μια κατάσταση εκκρεμή. Υβριδική. Κάτι που δεν αποκλείεται, καταρχήν γιατί κανείς δεν θα έχει συμφέρον να ανακινήσει θέμα παλαιστινιακής ανεξαρτησίας. Και μετά διότι η ίδια η ισραηλινή κοινωνία θα χρειαστεί χρόνο για να αλλάξει θέσεις, γιατί σήμερα πάνω από το 70% των Ισραηλινών Εβραίων απορρίπτει τη λύση των δύο κρατών, ένα ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ την εκλογική και πολιτική επιρροή τόσο του Νετανιάχου όσο και της Ακροδεξιάς, ακόμα και του συνόλου αυτών των δυνάμεων. Αυτό είναι δύσκολο ν’ αλλάξει.
Πάντως, το Ισραήλ δεν πέτυχε τον δηλωμένο στόχο του, να εξαλείψει τη Χαμάς, και τον έμμεσο στόχο να εκτοπίσει τους Παλαιστίνιους...
Σήμερα δεξιά think tanks, και ιδιαίτερα εκείνα των ΗΠΑ, όπως το Middle East Forum, αναρωτιούνται τι ακριβώς έχει καταφέρει το Ισραήλ. Αν έχει εξαλείψει τη Χαμάς, τότε τι νόημα έχει να ζητά τον αφοπλισμό της; Αν την εξάλειψε, με ποια Χαμάς διαπραγματεύεται; Ποια Χαμάς παραδίδει τους ομήρους; Αν πάλι δεν έχει εξαλειφθεί η Χαμάς, πώς είναι δυνατόν το Ισραήλ να σταματά τον πόλεμο και να διαπραγματεύεται ενώ ο ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής του είναι η απόρριψη των διαπραγματεύσεων με τους τρομοκράτες αλλά στοχεύει στην εξάλειψή τους; Όπως ήταν άλλωστε και ο δηλωμένος στόχος της τελευταίας επιχείρησης στην πόλη της Γάζας. Όμως εντός του Ισραήλ διεξάγεται ακριβώς αυτή η συζήτηση γιατί η Χαμάς επανέρχεται, και μάλιστα από εκείνους που ήταν αναφανδόν υπέρ των επιχειρήσεων στη Γάζα χωρίς να τους νοιάζει αν πρόκειται περί γενοκτονίας. Η Χαμάς βέβαια μπορεί να έχει χάσει το 60%-70% των μαχητών της και ένα 80%-90% του βαρέος οπλισμού της, ωστόσο παραμένει η πιο ισχυρή ένοπλη δύναμη στη Γάζα απ’ ό,τι φαίνεται κι από τις συγκρούσεις και τις αντεκδικήσεις που κάνει εναντίον των φατριών που συνεργάστηκαν με το Ισραήλ ή που έχουν εγκληματικό χαρακτήρα. Προσοχή όμως, αυτό δεν έχει να κάνει με τη δημοτικότητά της, που έχει μειωθεί πάρα πολύ στη Γάζα -είναι πλέον στο 25%-20%, μπορεί και λιγότερο- αλλά με την επιχειρησιακή της ικανότητα.
Σήμερα στο Ισραήλ δεν υφίσταται πλέον ούτε φιλειρηνικό κίνημα ούτε Αριστερά.
Κάποια στιγμή στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στις δυτικές χώρες, επειδή θέλαμε όλοι να δούμε ξανά το φιλειρηνικό κίνημα, την Αριστερά στο Ισραήλ, το ταυτίσαμε με το κίνημα για την επιστροφή των ομήρων. Ουδέν ψευδέστερο! Όπως ταυτίστηκε το αντι-Νετανιάχου κίνημα για δικαιοσύνη και προστασία των θεσμών με το φιλειρηνικό κίνημα. Ουδέν ψευδέστερο! Το ότι αυτοί που θέλουν να φύγει ο Νετανιάχου ανέρχονται ακόμη και στο 75%-80% της ισραηλινής κοινωνίας δεν σημαίνει τίποτα για τη σχέση τους με το παλαιστινιακό ζήτημα.
Τουρκία και Ισραήλ ενίσχυσαν την επιρροή τους
Στο βιβλίο σας σκιαγραφείτε το ερμηνευτικό σχήμα στη Μέση Ανατολή των τριών ειδών κρατών: ηγεμονικών, αποτυχημένων, κρατών-αναχωμάτων. Σ’ αυτή τη βάση πώς συντίθεται η κατάσταση;
Η Τουρκία και το Ισραήλ, που μαζί με τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν έχουν ηγεμονικές βλέψεις, θα είναι εκείνα τα κράτη που θα ενισχυθεί η επιρροή τους. Όχι μόνο δεν επλήγησαν από τη σύγκρουση, αλλά το καθένα, με τον τρόπο του, κέρδισε. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να σημάνει μια συγκυριαρχία, ένα condominium της Συρίας σε μια συμφωνημένη επικυριαρχία. Η χώρα θα παραμείνει με μειωμένη κυριαρχία, μοιρασμένη μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Ή θα υπάρξει ένας νέος, πιο σκληρός ανταγωνισμός, όχι κατ’ ανάγκη στρατιωτικός, γιατί η Τουρκία δεν είναι Συρία ούτε Λίβανος ούτε καν Ιράν - είναι πιο ισχυρή δύναμη σε πολλά επίπεδα. Συνεπώς, θα είναι ανταγωνισμός σε πολλά επίπεδα: μυστικών υπηρεσιών, επιρροών σε τρίτα κράτη κ.τ.λ. Σε ό,τι αφορά τα κράτη-αναχώματα Ιορδανία και Αίγυπτο, θα δεχθούν τεράστια πίεση. Δεν ξέρω αν θα υποχωρήσουν, γιατί η υπόθεση της Γάζας δεν έχει τελειώσει. Θα εξαρτηθούν πάρα πολλά πράγματα από το κατά πόσο η Γάζα θα ανασυγκροτηθεί, θα ανοικοδομηθεί, σε πόσο καιρό, με τι όρους. Και δεν μπορεί να αποκλειστεί ο κίνδυνος μιας εξόδου εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων. Η δε Σαουδική Αραβία, που είναι το άλλο ηγεμονικό κράτος, θα βρεθεί σε μεγάλο δίλημμα, γιατί ο Τραμπ, έπειτα από αυτή την επιτυχία -με ή χωρίς εισαγωγικά-, μπορεί να την καλέσει να υπογράψει με το Ισραήλ...
Να υπογράψει τις περιβόητες συμφωνίες του Αβραάμ...
Ναι, και αυτό θα είναι το δίλημμα της Σαουδικής Αραβίας. Να παρατηρήσω στο σημείο αυτό ότι η συμφωνία για τη Γάζα που πιστώνεται στον Τραμπ αποτελεί τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία των ΗΠΑ από την αντίστοιχη συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ. Με τη διαφορά ότι σήμερα το Ισραήλ, σε αντίθεση με τότε, που επέστρεψε το Σινά, δεν παραχωρεί απολύτως τίποτε. Κι αυτό το έκανε ο Τραμπ μέσα στη λογική των ΗΠΑ για αντικατάσταση της παρουσίας τους στην περιοχή με όλο και αυξανόμενη συνεργασία Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και των άλλων κρατών στο πλαίσιο ενός καταμερισμού. Το Ισραήλ θα παράσχει τη στρατιωτική ισχύ και οι άλλες χώρες θα το χρηματοδοτούν για τον σκοπό αυτό. Έτσι οι ΗΠΑ θ’ αρχίσουν να απαγκιστρώνονται από την περιοχή για να στραφούν προς την Κίνα, που είναι και το βασικό τους μέτωπο. Αυτό αφορούν οι συμφωνίες του Αβραάμ και αυτή είναι κατ’ εμέ η μεγαλύτερη επιτυχία τής αμερικανικής διπλωματίας εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια.
Αν δεν κρυβόμασταν στα μπατζάκια του Νετανιάχου...
Μια ελληνική κυβέρνηση, όχι βέβαια η σημερινή, πώς θα μπορούσε να έχει κινηθεί στη Μέση Ανατολή, που είναι η ευρύτερη γειτονιά μας; Τι πρωτοβουλίες θα μπορούσε να είχε πάρει;
Ενα σημείο του σχεδίου Τραμπ προβλέπει διαθρησκευτικό διάλογο με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας κ.λπ. Το 2018 η Ελλάδα ήταν πρωτοπόρα στο θέμα οργανώνοντας τη συνάντηση των Αθηνών για τον θρησκευτικό πλουραλισμό στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή και μάλιστα είχε ιδρύσει και σχετικό Παρατηρητήριο. Στη βάση αυτών των πρωτοβουλιών θα μπορούσε άνετα η Ελλάδα να απευθυνθεί στον Τραμπ δηλώνοντας ότι η χώρα έχει την υποδομή για να υλοποιήσει αυτό το κομμάτι. Να λοιπόν τι θα μπορούσε να κάνει ένας πρωθυπουργός που θα έπαιζε ρόλο και έπαιρνε μελετημένα πρωτοβουλίες. Όταν όμως μια κυβέρνηση κρύβεται στα μπατζάκια του Νετανιάχου... Έχω πει πολλές φορές ένα ευφυολόγημα, ότι στην Ελλάδα έχουμε το εξής: εμείς νομίζουμε πως είμαστε παντρεμένοι με το Ισραήλ, ενώ το Ισραήλ δεν μας έχει καν τάξει γάμο! Και μάλιστα αυτό πιστεύει το Ισραήλ, που δεν είναι ανειλικρινές. Δεν μας έχει πει ποτέ ότι θα μας παντρευτεί. Δεν μας έχει πει ποτέ ότι θα είναι ο σύμμαχός μας. Δεν μας έχει πει ποτέ ότι θα μας συνδράμει σε περίπτωση επιθετικής ενέργειας της Τουρκίας. Δεν μας έχει πει ότι σε περίπτωση, για παράδειγμα, Ιμίων 2 θα σπεύσει ή θα απειλήσει την Τουρκία. Παλιότερα επίσης η Ελλάδα είχε το στίγμα της ηθικής δύναμης, της moral power. Πλέον το έχει χάσει με τον τρόπο που πολιτεύεται στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα απέναντι στο Ισραήλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου