Κώστας Πασχαλίδης, νέος πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) , στην «Α» / Αν δεν αφουγκραστείς την εποχή σου, δεν κάνεις για τη δουλειά του αρχαιολόγου
«Αρχαιολόγος είναι κάθε άνθρωπος που συμμετέχει στον παρόντα χρόνο με όλη του την ψυχή για να μπορέσει μια μέρα να τον αφηγηθεί»
Αρχαιολόγος στο πεδίο αλλά και ανασκαφέας της εποχής μας, έχει το χάρισμα της αφήγησης και ένα ευρύ πεδίο γνώσεων που του επιτρέπουν, ερευνώντας το παρελθόν, να εντοπίζει τα επίδικα του παρόντος. Η Αρχαιολογία ως επιστήμη αλλά και ως πολιτική πράξη και κοινωνική διαδικασία βρίσκεται στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του. «Αν δεν αφουγκραστείς την εποχή σου, δεν κάνεις για τη δουλειά του αρχαιολόγου» λέει ο νέος πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) Κώστας Πασχαλίδης. Με την ανάληψη των καθηκόντων του βρέθηκε αντιμέτωπος όχι μόνο με τα μεγάλα προβλήματα που έχει προκαλέσει η κυβερνητική διαχείριση στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και με την πρωτοφανή απόφαση της υπουργού Πολιτισμού να διώξει τον Σύλλογο από την ιστορική του έδρα στην οδό Ερμού.
«Η μομφή για τον “συγκεκριμένο πολιτικό” χαρακτήρα μιας εκδήλωσης δεν αρμόζει στη Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία» λέει αναφερόμενος στην εκδήλωση για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου που χρησιμοποίησε η ηγεσία του ΥΠΠΟ για την έξωση. Ταυτόχρονα αποκαλύπτει ότι «όμορο κτήριο, πλάι στον Κεραμεικό, με όλες τις σχετικές άδειες, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του υπουργείου Πολιτισμού, φιλοξενεί νυχτερινό μαγαζί όπου εμφανίζονται δημοφιλείς τραγουδιστές της πίστας. Κάτω ακριβώς από την πίστα που παίρνει φωτιά κάθε νύχτα από κέφι και νταλκά βρίσκεται μέρος του άσκαφτου νεκροταφείου του αθηναϊκού Κεραμεικού. Τα άγια των αγίων κάτω από μια πίστα, με σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Πολιτισμού».
Το ναυάγιο της Πύλου, η μνήμη του Πολυτεχνείου, το μεδούλι της Αρχαιολογίας και ο ρόλος του αρχαιολόγου, οι προτεραιότητες του ΣΕΑ αλλά και η έντονη ανησυχία για όσα δρομολογεί η ηγεσία του ΥΠΠΟ για την Αρχαιολογική Υπηρεσία μπαίνουν στο τραπέζι της συζήτησης με τον νέο πρόεδρο του ΣΕΑ. Με αφοπλιστική ευγένεια ο Κώστας Πασχαλίδης ξεδιπλώνει τις σκέψεις του και βοηθάει να κατανοήσουμε πώς «η ενασχόληση με την Αρχαιολογία είναι μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι».
Mιας και είμαστε στις ημέρες Πολυτεχνείου, πώς σκέφτεται αλήθεια ένας αρχαιολόγος αυτή την επέτειο;
Την Πέμπτη που μας έρχεται, στις 11.30 τη νύχτα, θα συμπληρωθούν ακριβώς 50 χρόνια από τη στιγμή της δολοφονίας ενός κοριτσιού 23 χρονών στα σκαλιά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Την έλεγαν Τορίλ Μαργκέτε ΄Ενγκελαντ, ήταν Νορβηγίδα και ζούσε εκείνες τις ημέρες στη γειτονιά. Πλησίασε όπως όλοι οι νέοι την κατάληψη του Πολυτεχνείου, αλλά τη βρήκε μία σφαίρα στον λαιμό. Το κορίτσι ξεψύχησε λίγο μετά στα χέρια των φίλων της στο λόμπι του ξενοδοχείου Ακροπόλ, περιμένοντας ασθενοφόρο. Αλλά είχε βάψει νωρίτερα με το αίμα της τα σκαλιά του Μουσείου. Εικοσιένα χρόνια τώρα έχω την τύχη και την τιμή να εισέρχομαι στη δουλειά μου ανεβαίνοντας αυτά τα σκαλιά. Την ερχόμενη Πέμπτη στις 11 τη νύχτα θα καθίσω εκεί και θα περιμένω να πάει 11.30. Γιατί αυτή την κοπέλα κάποιος θα πρέπει να τη θυμηθεί στο πλήρωμα του χρόνου. Αρχαιολόγοι, λοιπόν, δεν γεννιόμαστε, γινόμαστε. Και δεν απαιτούνται μόνο οι σπουδές. Πρέπει κανείς να συγκινηθεί και να λυγίσει στη ζωή του για να κάνει σωστά αυτή τη δουλειά.
Επομένως, αρχαιολόγος είναι;
Αρχαιολόγος είναι κάθε άνθρωπος που συμμετέχει στον παρόντα χρόνο με όλη του την ψυχή για να μπορέσει μια μέρα να τον αφηγηθεί. Θυμάμαι τα χρόνια που ήμουν πολύ νέος και προσλάμβανα την Αρχαιολογία σαν μια ευκαιρία να σπάσω το φράγμα του χρόνου και να νιώθω νικητής. Έκανα λάθος. Οι νικητές δεν μπορούν να καταλάβουν τις ζωές των άλλων. Η Αρχαιολογία, όπως και η ζωή μας, οφείλει να είναι βουτηγμένη στην αμφιβολία, στην αναζήτηση και στην αμφισβήτηση ακόμα και του εαυτού. Αλίμονο στους βέβαιους ανθρώπους που θα γίνουν αρχαιολόγοι! Ζούμε στις μέρες που συγκλονιζόμαστε από έναν πόλεμο στη γειτονιά μας που έχει θύματα ανθρώπους που μας μοιάζουν. Ξυπνάμε και μαθαίνουμε ειδήσεις για πνιγμούς ανθρώπων που βάζουν τα μωρά τους σε σκάφη της απελπισίας. Βρισκόμαστε στις ανασκαφές και ερευνούμε τάφους που καλούμαστε να τους ερμηνεύσουμε. Αλίμονο αν τα ερμηνευτικά μας εργαλεία είναι μόνον τα υλικά ευρήματα. Η απελπισία, ο πόλεμος, ο έρωτας, η βία, η αγάπη είναι συνδηλούμενα που οφείλουμε να συμπεριλάβουμε. Δεν θα μάθουμε ποτέ αν τα μετράμε σωστά, όπως και εσείς που γράφετε ή που διαβάζετε αυτή τη στιγμή ένα άρθρο. Όταν μιλάμε για τα κατάλοιπα των ανθρώπων, οφείλουμε να βάλουμε τον εαυτό μας στη θέση τους και στις συνθήκες της εποχής τους για να τους προσεγγίσουμε. Δεν μπορείς να παίρνεις αποστάσεις από την εποχή που ζεις, από την εγχώρια ή τη διεθνή πολιτική σκηνή, από τη σκληρότητα της κοινωνίας και να είσαι αρχαιολόγος. Αν δεν αφουγκραστείς την εποχή σου, δεν κάνεις για τη δουλειά του αρχαιολόγου.
Η Αρχαιολογία είναι και πολιτική πράξη;
Οπωσδήποτε ναι. Οτιδήποτε συμβαίνει τώρα αύριο θα είναι παρελθόν. Για να αξιολογήσουμε τις πηγές του παρελθόντος πρέπει να είμαστε σε θέση να προσλαμβάνουμε εξίσου και τις εικόνες της εποχής μας. Με άλλα λόγια, ο αρχαιολόγος πρέπει να έχει ευρεία αντίληψη και, κατά τη γνώμη μου, δύναται να γίνεται καλύτερος όσο μεγαλώνει.
Γιατί λες όσο μεγαλώνει;
Καταλαβαίνω ότι όσο μεγαλώνουμε κι όσοι το επιλέγουμε γινόμαστε πιο κατανοητικοί και πιο συμπονετικοί, αποκτούμε αυτό που η μόδα της εποχής αποκαλεί ενσυναίσθηση. Στα χρόνια που μεγάλωνα η διδασκαλία της Αρχαιολογίας απέδιδε πολλές αλλαγές και πολιτισμικές μεταβάσεις στις μεταναστευτικές ροές της αρχαιότητας. Ζώντας σε μια χώρα ομοιογενή με κλειστά σύνορα, τη δεκαετία του ’80, δεν είχα φανταστεί τι εννοούσαν τα βιβλία, ποια είναι η σημασία του όρου. Η μετανάστευση είναι ένα βίαιο θέμα. Κανείς δεν υποδέχεται από τη μια μέρα στην άλλη πλήθη ανθρώπων που τα φέρνει η ανάγκη, η ανισοκατανομή του πλούτου, η φιλοδοξία ή η απελπισία. Ο αρχαιοελληνικός αποικισμός του 8ου και του 7ου αι. π.Χ., η φερόμενη απόβαση των πρώτων ελληνόφωνων, δηλαδή των Μυκηναίων, στην Κρήτη στα μέσα του 15ου αι. π.Χ., οι τεράστιες μεταναστευτικές ροές που ονομάζουν οι πηγές «λαοί της θάλασσας» στο τέλος της Εποχής του Χαλκού στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν μεγάλα και μακροχρόνια μεταναστευτικά επεισόδια, που άλλοτε σημαδεύτηκαν από καμένες πόλεις και εκτοπισμούς πληθυσμών και άλλοτε ευτύχησαν να συμβούν με σταδιακή ενσωμάτωση και ειρηνικούς όρους. Με το καλό ή με το κακό τα επεισόδια αυτά άλλαξαν την Ιστορία και υπήρξαν κατώφλια πολιτισμών. Ήρθε η ώρα, λοιπόν, η Ιστορία να ξαναγραφτεί και στη δική μας ζωή. Και στον βαθμό που ζούμε σε συντεταγμένες κοινωνίες όλο αυτό μπορεί να γίνει χωρίς δραματικές συνέπειες, χωρίς βία και, για όνομα του Θεού, χωρίς θύματα. Η Ιστορία δεν μας ρωτάει, θα περάσει από πάνω μας. Η Αρχαιολογία είναι ένας τρόπος να συμφιλιωθούμε με τη φύση του ανθρώπου και τη δύναμη της μοίρας. Μεγαλώνοντας πια, πιστεύω όλο και περισσότερο πως η ενασχόληση με την Αρχαιολογία είναι μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.
Με τι είδους εύρημα γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος;
Μιλώντας με τους συναδέλφους μου σ’ αυτές τις σπάνιες εξομολογητικές συζητήσεις για τις στιγμές που μας σημάδεψαν στη δουλειά μας, συμφωνούμε πως η αρχή έγινε με εκείνο το εύρημα στο οποίο αναγνωρίσαμε για πρώτη φορά κάτι από τη δική μας ζωή. Όπως την έκπληξη μπρος σε ευρήματα καθημερινής χρήσης που μας θυμίζουν πράγματα που χρησιμοποιούμε ακόμα. Θυμάμαι στην πρώτη μου ανασκαφή σε ένα πλούσιο μυκηναϊκό νεκροταφείο στην Αχαΐα τη στιγμή που ανάμεσα σε κοσμήματα, ζωγραφισμένα αγγεία και χάλκινα εργαλεία βρήκα στο χώμα μια πήλινη κανάτα. Μα κανάτα είχε και η γιαγιά μου! Ο καθηγητής μου Αθανάσιος Παπαδόπουλος, γελώντας, μου εξήγησε πως αυτά λέγονται πρόχοι και δεν έχουν καμία διαφορά από μια σημερινή κανάτα. Αυτό το ασήμαντο επεισόδιο ήταν η γέφυρά μου της κατανόησης ότι η αρχαιότητα δεν αφορά ξένους, άλλους ή διαφορετικούς, αλλά ανθρώπους που ζουν ανάμεσά μας και που κληρώθηκαν να γεννηθούν πριν από αιώνες. Λίγα χρόνια μετά, εξοικειωμένος στην ανασκαφή αρχαίων τάφων, έτυχε μπροστά μου ένας τάφος μωρού παιδιού στην Ιθάκη. Για μένα ήταν ακόμη μια συναρπαστική μέρα στην ανασκαφή. Για την επόπτρια της ανασκαφής, που ήταν νέα μητέρα, με ένα παιδί μακριά της, ήταν μια στιγμή συγκίνησης και δακρύων. Γιατί η ανασκαφή ενός παιδικού τάφου, για να γίνει αντιληπτή, θα πρέπει να ξέρεις τι είναι να μεγαλώνεις ένα παιδί και να ανησυχείς καθημερινά να μην σου πάθει κάτι.
Αυτή η ενσυναίσθηση, όμως, εσάς τους αρχαιολόγους σας άφησε άστεγους. Η εκδήλωση για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου στάθηκε αφορμή να σας κάνουν έξωση από την ιστορική σας έδρα. Άξιζε τον κόπο;
Αξιζε χίλιες φορές. Γιατί αυτή η εκδήλωση που είχαμε την τιμή να φιλοξενήσουμε, όπως και η δημόσια θέση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τη σφαγή στην Παλαιστίνη, μας αξιώνουν ως αρχαιολόγους και ως ανθρώπους. Εμείς ποτέ δεν θα προδώσουμε την ψυχή μας.
Πώς θα κινηθείτε από εδώ και πέρα τόσο για το θέμα της στέγης όσο και τις υπόλοιπες προτεραιότητες του ΣΕΑ;
Ο Σύλλογος διανύει την πρώτη του εβδομάδα εκτός έδρας, μετά από 41 χρόνια ζωής και δράσης στην ιστορική του στέγη που παρέλαβε από την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη. Έχει προσφύγει στο ΣτΕ ζητώντας την ακύρωση της Υ.Α. που αίρει την παραχώρηση του κτηρίου. Εμείς εκτιμούμε πως τα επιχειρήματα που εκφράζονται στην Υ.Α. είναι αβάσιμα. Δεν υπήρξε ούτε προκύπτει από πουθενά παραχώρηση από μέρους μας του κτηρίου με αντίτιμο σε τρίτους. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων επί σχεδόν 15 χρόνια έκανε ποικίλες δικές του διοργανώσεις και συχνά φιλοξενούσε στην έδρα του ευγενείς πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δράσεις άλλων φορέων χωρίς αντίτιμο, με την άγρυπνη εποπτεία και προσοχή ώστε να διαφυλάσσεται η ασφάλεια του κτηρίου και των ανθρώπων που φιλοξενεί. Το επιχείρημα που διατυπώνεται στην Υπουργική Απόφαση περί «συγκεκριμένου πολιτικού χαρακτήρα» για την εκδήλωση που είχε ως θέμα το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου το περασμένο καλοκαίρι είναι τουλάχιστον προσβλητικό μέσα στο πλαίσιο μιας ελεύθερης κοινωνίας πολιτών. Η εν λόγω εκδήλωση ήταν μια από τις πολλές δημόσιες εκδηλώσεις ελεύθερου διαλόγου που φιλοξένησε ο Σύλλογος, εκδηλώσεις για τις οποίες δεν θα ζητούσε ποτέ τη δήλωση φρονημάτων! Η μομφή για τον «συγκεκριμένο πολιτικό» χαρακτήρα μιας εκδήλωσης δεν αρμόζει στη Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία.
Περιμένατε αυτή την αντίδραση της υπουργού;
Ο Σύλλογος έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες διοργανώσεις και φιλοξενίες ποικίλων φορέων. Ανθολογώ ενδεικτικά τις βιβλιοπαρουσιάσεις του Ιδρύματος Λάτση, τις πολύ πρόσφατες και θαυμάσιες εκδηλώσεις του Δήμου Αθηναίων, τους επετειακούς εορτασμούς της Πρεσβείας του Μεξικού και του Συνδέσμου Μεξικανών Ελλάδος, τις αρχαιολογικές μας διαλέξεις, τα επιστημονικά συνέδρια, τις αναρίθμητες βιβλιοπαρουσιάσεις, τα σεμινάρια και τα μαθήματα Λαογραφίας, Παραδοσιακών Χορών, Φωτογραφίας και Κινηματογράφου, τη δημιουργική απασχόληση παιδιών, τη φιλοξενία δημόσιων σχολείων της περιοχής για τη γνωριμία των παιδιών με το επάγγελμα του αρχαιολόγου, τις προβολές ταινιών με την παρουσία των ίδιων των δημιουργών τους. Φιλοξενήσαμε, μεταξύ άλλων, ημερίδες του υπουργείου Πολιτισμού και χίλια δυο άλλα ενδιαφέροντα και ευγενή. Χιλιάδες άνθρωποι μπήκαν στο κτήριο, παρακολούθησαν και χάρηκαν τις εκδηλώσεις. Κι έτσι το κτήριο της οδού Ερμού έγινε το πιο ζωντανό από όλα τα ακίνητα που έχει παραχωρήσει ποτέ το υπουργείο Πολιτισμού. Ο Σύλλογος επέστρεψε στους πολίτες με όλα τα παραπάνω το ακέραιο αντίδωρο της παραχώρησης. Ο Σύλλογος αξιοποίησε στον ύψιστο βαθμό ένα ακίνητο που ανήκει στο Δημόσιο, δηλαδή είναι περιουσία των πολιτών. Σας προκαλώ να βρείτε ένα άλλο κτήριο περιουσίας του ΥΠΠΟ στην περιοχή που να συγκρίνεται σε πυκνότητα εξωστρεφών δράσεων και σε εκπαιδευτική και κοινωνική προσφορά. Για την ακρίβεια, σας προκαλώ να βρείτε οποιοδήποτε κτήριο εκ των παραχωρηθέντων που να είναι ανοιχτό και πρόσφορο στους πολίτες. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς η επιφύλαξη ή η ενόχληση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου να μας έχει γνωστοποιηθεί εγκαίρως, με τρόπο αναλογικό και όχι ασύμμετρο. Με επίπληξη, με επικαιροποίηση των όρων παραχώρησης αλλά επουδενί λόγω με έξωση. Σε κάθε περίπτωση, όμορο κτήριο, πλάι στον Κεραμεικό, με όλες τις σχετικές άδειες, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του υπουργείου Πολιτισμού, φιλοξενεί νυχτερινό μαγαζί όπου εμφανίζονται δημοφιλείς τραγουδιστές της πίστας. Λάβετε υπόψη, παρακαλώ, πως κάτω ακριβώς από την πίστα που παίρνει φωτιά κάθε νύχτα από κέφι και νταλκά βρίσκεται μέρος του άσκαφτου νεκροταφείου του αθηναϊκού Κεραμεικού. Τα άγια των αγίων κάτω από μια πίστα με σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Πολιτισμού. Εδώ και τόσα χρόνια.
Θεωρείς ότι στο κτήριο θα δούμε καμιά τράπεζα ή τα γραφεία ενός ιδρύματος;
Οι αρχαιολόγοι δεν μιλάμε για το μέλλον. Ωστόσο, εμείς οι κάτοικοι του κέντρου της πόλης αντιλαμβανόμαστε μέρα με τη μέρα ότι το κέντρο της πόλης μας σχεδιάζεται ανεπαισθήτως αλλά ενορχηστρωμένα και σταθερά προς την κατεύθυνση ενός τουριστικού πάρκου. Οι αστικές ζώνες και κατ’ επέκταση οι ίδιες οι ζωές μας εκτοπίζονται και γίνονται τουριστικά εκθέματα. Και όλο τούτο δεν συμβαίνει τυχαία, αλλά είναι συνέπεια πολιτικής επιλογής.
Μίλησες για τις εκδηλώσεις και τις δράσεις του ΣΕΑ στην ιστορική του στέγη. Έτσι αντιλαμβάνεστε οι αρχαιολόγοι τον κοινωνικό ρόλο της Αρχαιολογίας;
Εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες το πρόσταγμα της διεθνούς αλλά και της εγχώριας πολιτικής του Πολιτισμού έχει ως επίκεντρο την περίφημη εξωστρέφεια. Οι αρχαιολόγοι της γενιάς μου κληθήκαμε μετ’ επιτάσεως να σχεδιάσουμε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους ανοιχτούς σε δράσεις και εκδηλώσεις που δεν διαφέρουν σε τίποτε από αυτές που φιλοξενούσε ο Σύλλογος στην οδό Ερμού. Αναρωτιέται, λοιπόν, κανείς πού βρίσκεται το αμάρτημα που προκάλεσε τη γνωστή και αβάσιμη επιχειρηματολογία της έξωσης.
Πώς κρίνεις την πολιτική που εφαρμόζεται εδώ και τέσσερα χρόνια στο υπουργείο Πολιτισμού;
Το σώμα του Συλλόγου, δηλαδή οι αρχαιολόγοι του υπουργείου Πολιτισμού, είμαστε η ατμομηχανή του. Δυστυχώς, στα προηγούμενα χρόνια είδαμε να επιβάλλονται καταστροφικές επιλογές, με κορυφαία την περίπτωση της εκρίζωσης και του κατατεμαχισμού ενός μνημειακού συνόλου της πρώιμης βυζαντινής Θεσσαλονίκης στον σταθμό Βενιζέλου, στο έτι υπό κατασκευή μετρό της πόλης, ένα μνημείο που θα έπρεπε να μείνει άθικτο και ως τέτοιο να ενταχθεί στο δίκτυο μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Επιπλέον, ήμασταν και είμαστε αντίθετοι με την αποκοπή των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών μουσείων της χώρας από τον κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και πληροφορούμαστε, δυστυχώς, πως επίκειται ο περαιτέρω κατατεμαχισμός της ενιαίας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας σε τοπικές γενικές διευθύνσεις. Είναι μία άκρως επικίνδυνη κατεύθυνση που θέτει εν αμφιβόλω τον ενιαίο χαρακτήρα προστασίας των μνημείων και της κληρονομιάς. Αυτό, μαζί με τη σχεδιαζόμενη υποχώρηση της διαυγούς πρακτικής της αυτεπιστασίας των ανασκαφών και άλλων αρχαιολογικών έργων, μας ανησυχεί στον ύψιστο βαθμό.
Οι προτεραιότητες του Συλλόγου από δω και πέρα ποιες είναι;
Ο ΣΕΑ, δυναμωμένος όσο ποτέ στο παρελθόν μετά τις τελευταίες εκλογές των μελών του, θα συνεχίσει αμείωτα να εργάζεται και να αντιδρά με κάθε νόμιμο και ευγενή τρόπο σε ό,τι απειλεί την προστασία των μνημείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς, και θα συνεχίσει να τιμά τη συμπόρευσή του με τους ανθρώπους του σύγχρονου Πολιτισμού και με κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο πολίτη.
Πώς βλέπεις το μέλλον για τον Πολιτισμό;
Δεν μπορούμε να ορίσουμε το μέλλον, το μέλλον θα περάσει από πάνω μας και δεν θα μας ρωτήσει. Μπορούμε, όμως, να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων, να διατηρούμε ακέραιη τη συνείδησή μας και να απαιτήσουμε τη δημιουργία νέων γενεών εργαζομένων που θα κάνουν το ίδιο. Διότι, για παράδειγμα, ο δικός μου κλάδος δεν ανανεώνεται με προσλήψεις νέων αρχαιολόγων. Δεν δημιουργείται, δηλαδή, η νέα γενιά των μόνιμων υπαλλήλων που θα εγγυηθούν την προστασία και το ήθος του μέλλοντος. Αντίθετα, φοβάμαι ότι το αρχαιολογικό λειτούργημα θα καταντήσει να εξυπηρετείται από προσωρινές προσλήψεις ιδιωτικών εργολάβων, κάτι που θα χειραγωγήσει απόλυτα το μέλλον του παρελθόντος μας. Δεν μπορούμε να ορίσουμε το μέλλον. Κανείς δεν μπορεί. Οφείλουμε, ωστόσο, να επιλέξουμε αν θα διακρίνουμε τους κινδύνους και τις απειλές για να σταθούμε απέναντι ή αν θα κάνουμε πως δεν βλέπουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου