Το «μαξιλάρι» του χρέους και ο... μαξιλαροπόλεμος
Πάνος ΚοσμάςΤο πρώτο Σάββατο του Απριλίου γιορτάζεται σε πολλές πόλεις, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, η Παγκόσμια Ημέρα Μαξιλαροπόλεμου. Στην Ελλάδα, την τελευταία εβδομάδα γιορτάστηκε... καθημερινά
Η «Εφ.Συν.» επιχειρεί να ξεδιαλύνει τη σύνθεσή του, το ρόλο και τη χρήση του
_____________________
Το μόνο «περίσσευμα» που μπορεί να διατεθεί για κοινωνική πολιτική χωρίς να αποτελέσει παραβίαση του συμφωνημένου δημοσιονομικού πλαισίου και άρα να προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις με τους δανειστές είναι το υπερ-πλεόνασμα, δηλαδή το πλεόνασμα πάνω από το συμφωνημένο και εγγεγραμμένο στον προϋπολογισμό πρωτογενές πλεόνασμα ● Οταν η Ν.Δ. λέει ότι το «μαξιλάρι» φτιάχτηκε με φορομπηχτικές πολιτικές, αυτό σημαίνει μόνο ότι αυτή θα έδινε μεγαλύτερο βάρος στις περικοπές.
Τις προηγούμενες μέρες και για ακόμη μία φορά, το «μαξιλάρι» διαθεσίμων του χρέους έγινε αντικείμενο δημόσιας αντιπαράθεσης. Ενώ όμως το συνηθισμένο μέχρι σήμερα ήταν η δημόσια αντιπαράθεσε να πραγματοποιείται μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ, τις τελευταίες μέρες η αντιπαράθεση διεξάγεται μεταξύ κορυφαίων στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, περιλαμβανομένου του προέδρου του!
Αν ωστόσο η περιοδική επαναφορά στον δημόσιο διάλογο της αντιπαράθεσης για το «μαξιλάρι» είναι συνηθισμένη, η σύγχυση σχετικά με τη σύνθεση του «μαξιλαριού», τον ρόλο του και τη «χρήση» του είναι πάγια. Αυτό το κείμενο θα επιχειρήσει με τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων να διευκρινίσει βασικές πτυχές του ζητήματος. Πριν απ’ όλα όμως πρέπει να πούμε ποια είναι η σύνθεση του «μαξιλαριού».
Η σύνθεση του «μαξιλαριού»
Επειδή για το «μαξιλάρι» έχει παγιωθεί στον δημόσιο διάλογο η αναφορά σε 37 δισ. ευρώ, πρέπει να ειπωθεί κατ’ αρχάς ότι το ύψος του δεν είναι σταθερό: κυμαίνεται ανάλογα με την αυξομείωση διάφορων συστατικών του. Η σύνθεσή του είναι η εξής:
● 15.697 εκατ. ευρώ (με στρογγυλοποίηση, 15,7 δισ. ευρώ), το λεγόμενο «σκληρό μαξιλάρι». Από αυτά, τα 11,4 δισ. ευρώ ήταν/είναι δάνειο του ESM, άρα τμήμα του δημόσιου χρέους. Τα υπόλοιπα 4.297 εκατ. προήλθαν -και «κλειδώθηκαν» σε αυτό- από δύο ομολογιακές εκδόσεις του Δημοσίου το 2017 και το 2018. Οσον αφορά αυτό το τμήμα του «μαξιλαριού», η «επιταγή» των δανειστών είναι σαφής: «Δεν αγγίζεται». Μπορεί, υπό προϋποθέσεις, στον κατάλληλο χρόνο και με τη συναίνεση των δανειστών, να διατεθεί μόνο για τη διαγραφή χρέους. Ως τότε, κρατείται στον λογαριασμό του Δημοσίου στην ΤτΕ ως «εγγύηση» για την εξυπηρέτηση του χρέους.
● Ρευστά διαθέσιμα των φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα κατατεθειμένα στον Ενιαίο Λογαριασμό Θησαυροφυλακίου στην ΤτΕ και μικρό τους τμήμα σε λογαριασμούς στις εμπορικές τράπεζες. Στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι κρατικές επιχορηγήσεις προς τους φορείς, στο μικρότερο μέρος τους δικά τους έσοδα. Η συγκέντρωσή τους σε λογαριασμό της ΤτΕ έγινε με τον νόμο 4549 του ΣΥΡΙΖΑ το 2018. Ηδη από το πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής του το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ συγκέντρωσε διαθέσιμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου για να αποπληρώσει δόσεις δημόσιου χρέους καθώς οι δανειστές είχαν σφίξει τον χρηματοδοτικό βρόχο στον λαιμό του ελληνικού Δημοσίου. Η λογική της συγκέντρωσής τους, πέρα από λόγους διαφάνειας και αποφυγής κακοδιαχείρισής τους, είναι απλή: Στην έκτακτη ανάγκη, δεν μπορεί να χρεοκοπήσει το κράτος και να μείνουν άθικτα τα διαθέσιμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Κοινή γαρ η μοίρα…
● Ρευστά διαθέσιμα της κεντρικής διοίκησης κατατεθειμένα στην ΤτΕ και πολύ μικρό μέρος τους στις εμπορικές τράπεζες. Εδώ περιλαμβάνεται το πρωτογενές πλεόνασμα και το τυχόν υπερ-πλεόνασμα (πλεόνασμα πάνω από τον στόχο για το πρωτογενές). Η συμφωνία με τους δανειστές προβλέπει ότι μόνον το υπερ-πλεόνασμα μπορεί να διατεθεί για άλλου τύπου κρατικές δαπάνες πέραν της εξυπηρέτησης του χρέους.
● Περίπου 1 δισ. ευρώ ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα (SDR) από το ΔΝΤ.
Ερωτήσεις και απαντήσεις
► Ερώτηση πρώτη: Γιατί υπήρξε/υπάρχει το «μαξιλάρι»;
Το 2018, στις συζητήσεις της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με τους δανειστές, τα σενάρια για την έξοδο από τα μνημόνια ήταν δύο:
Πρώτο, η «καθαρή έξοδος» («clean exit»): αυτό σήμαινε τη μετάπτωση από τη μνημονιακή επιτήρηση στην επιτήρηση σε πλαίσιο ενισχυμένης εποπτείας.
Δεύτερο, η έξοδος σε πλαίσιο προληπτικής πιστοληπτικής γραμμής.
Η ΤτΕ και η Ν.Δ. ήταν υπέρ της δεύτερης λύσης. Καθώς στην κυβέρνηση ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, υποστήριζαν τη λύση της πιστοληπτικής γραμμής γιατί θα είχε αυστηρότερο πλαίσιο επιτήρησης. Ωστε να χρεωθεί στον ΣΥΡΙΖΑ ότι απέτυχε στον στόχο της «καθαρής εξόδου» και να δυσκολέψει την προεκλογική πολιτική του δαπανών ενόψει των εκλογών του 2019.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ, αντίθετα, ήταν υποχρεωτική η πρώτη επιλογή.
► Ερώτηση δεύτερη: Κάθε κυβέρνηση έχει ή «φτιάχνει» το δικό της «μαξιλάρι»… κατά βούληση;
Σε μεγάλο βαθμό, όχι. Το «σκληρό μαξιλάρι» είναι πάγιο. Τα διαθέσιμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κρατική χρηματοδότηση, τα δε δικά του έσοδα εξαρτώνται από την πολιτική τους. Εδώ παρεμβαίνει η πολιτική τόσο της κεντρικής διοίκησης όσο και των φορέων. Από τη στιγμή όμως που τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η Ν.Δ. έχουν αποδεχτεί τόσο το δημοσιονομικό πλαίσιο των πρωτογενών πλεονασμάτων και της εξυπηρέτησης του χρέους (που μεταξύ άλλων σημαίνει ότι δεν υπήρξε «καθαρή έξοδος» από τα μνημόνια), αλλά και τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς σε δήμους και περιφέρειες κ.λπ., μόνο επιλογές για τη συμμετοχή φόρων και περικοπών δαπανών είναι «επιτρεπτές». Οταν η Ν.Δ. λέει ότι το «μαξιλάρι» φτιάχτηκε με φορομπηχτικές πολιτικές, αυτό σημαίνει μόνο ότι αυτή θα έδινε μεγαλύτερο βάρος στις περικοπές.
► Ερώτηση τρίτη: Το «μαξιλάρι» ήταν «η πιο μνημονιακή απόφαση»;
Με δεδομένο ότι είχε γίνει ήδη από τον Ιούλιο του 2015 η επιλογή εξόδου από τα μνημόνια μέσω του τρίτου Μνημονίου και στη συνέχεια μέσω μακρόχρονης συμφωνίας δημοσιονομικού πλαισίου με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, ναι, είχε επί της ουσίας μνημονιακό χαρακτήρα. Αφού όμως αυτή ήταν η επιλογή του όλου ΣΥΡΙΖΑ μετά τον Ιούλιο του 2015, από τις διαθέσιμες το 2018 επιλογές εξόδου από τη μνημονιακή επιτήρηση, ήταν η λιγότερο μνημονιακή.
► Ερώτηση τέταρτη: Θα μπορούσε να ξοδευτεί ένα μέρος του «μαξιλαριού» για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής;
Στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, πρόσφατα αλλά και παλαιότερα, υπαινίχθηκαν ότι στο «μαξιλάρι» υπήρχε κάποιου είδους «περίσσευμα» αρκετών δισ. ευρώ (από 4 έως 7 δισ. ευρώ) που, ενώ θα μπορούσε, δεν διατέθηκε το 2018 και το πρώτο εξάμηνο του 2019 για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής – και αφέθηκε «κάβα» στον Μητσοτάκη.
Η αλήθεια είναι η εξής: Το μόνο «περίσσευμα» που μπορεί να διατεθεί για κοινωνική πολιτική χωρίς να αποτελέσει παραβίαση του συμφωνημένου δημοσιονομικού πλαισίου και άρα να προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις με τους δανειστές (οπότε θα επιτεθούν και οι αγορές…) είναι το υπερ-πλεόνασμα, δηλαδή το πλεόνασμα πάνω από το συμφωνημένο και εγγεγραμμένο στον προϋπολογισμό πρωτογενές πλεόνασμα. Αν «μπει χέρι» στα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα από το ΔΝΤ, θα χτυπήσουν οι καμπάνες δημοσιονομικής «έκτακτης ανάγκης». Αν γίνει κάτι τέτοιο με τα διαθέσιμα των φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, θα δημιουργηθεί κρίση ρευστότητας γι’ αυτούς τους φορείς.
Η αλήθεια είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διέθεσε για κοινωνικές δαπάνες το 2019 μέρος του υπερ-πλεονάσματος του 2018. Αλλά αυτό είναι παραπάνω από βέβαιο ότι ήταν απόφαση του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα. Και είναι επίσης δεδομένο ότι μιλάμε για ποσό πολύ μικρότερο των 4-6 δισ. ευρώ που έχει ακουστεί.
Συνοψίζοντας: Από τη στιγμή που τόσο η Ν.Δ. όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν αποδεχθεί το πλαίσιο και τους όρους της μακροχρόνιας δημοσιονομικής πειθαρχίας για την εξυπηρέτηση του χρέους, οι μόνες διαφωνίες που τους… επιτρέπονται σε δημοσιονομικά θέματα είναι στις πολιτικές φορολογίας και δημόσιων δαπανών από τις οποίες θα προκύπτουν τα συμφωνημένα και «απαραβίαστα» πρωτογενή πλεονάσματα. Το αποτέλεσμα είναι σε κάθε περίπτωση προκαθορισμένο, οι πολιτικές για να φτάσουν σε αυτό μπορεί να διαφέρουν – τόσο, όσο επιτρέπει ο «στενός κορσές» της συμφωνίας με τους δανειστές...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου