«Έφυγε» ο εμβληματικός συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός
Πέθανε ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών. Βάσει δεδομένων της UNESCO πρόκειται για έναν από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς.
Βιογραφία
Γεννήθηκε στην Καβάλα το 1933. Σπούδασε Νομικά και τηλεόραση. Είναι από τους πολυγραφότερους συγγραφείς. Στην «τριλογία» του Το φύλλο, Το πηγάδι, Τ’ αγγέλιασμα χρησιμοποιεί καινούρια εκφραστικά μέσα, για να δώσει με μοντέρνα, πυκνή και πολυσήμαντη γλώσσα τον χαρακτήρα της εποχής του. Μερικά άλλα έργα του: «Ζ», Μαγνητόφωνο (1 και 2), Καφενείο Εμιγκρέκ, Γλαύκος Θρασάκης κ.ά.
Ο πατέρας του Νίκος Βασιλικός διετέλεσε βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μετακόμισε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη,
όπου έμεινε ως το 1957 – με σύντομη επιστροφή στην Καβάλα μετά το τέλος
του πολέμου- και σπούδασε στο νομικό τμήμα του Πανεπιστημίου. Κατά τη
διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας υπηρέτησε ως αξιωματικός
διερμηνέας.
Ακολούθησε ολιγόχρονη παραμονή του στην Αθήνα και το 1959 έφυγε για σπουδές τηλεσκηνοθεσίας στη σχολή της R.C.A. στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα στα τέλη του 1960 και έμεινε στην Αθήνα ως το 1967. Τότε άρχισε τη συνεργασία του με το περιοδικό Ο Ταχυδρόμος. Παράλληλα εργάστηκε ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη στον χώρο του ξένου και ελληνικού κινηματογράφου. Μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών αυτοεξορίστηκε σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και στη Νέα Υόρκη, όπου ανέπτυξε αντικαθεστωτική δράση μαζί με τη γυναίκα του Μιμή, με την οποία δημιούργησε και τον εκδοτικό οίκο 8 ½ , όπου κυκλοφόρησε πολλά βιβλία του.
Στη Ελλάδα επέστρεψε με τη μεταπολίτευση και συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά όπως η Ελευθεροτυπία, Τα Νέα, η Καθημερινή, η Αυγή, Το Βήμα, η Νέα Εστία, η Επιθεώρηση Τέχνης, η Καινούργια Εποχή, Το Δέντρο, το Αντί.
Το 1981 επί κυβερνήσεως Πα.Σο.Κ διετέλεσε αναπληρωτής γενικός
διευθυντής της κρατικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, θέση από την οποία
παραιτήθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Συνέχισε να ζει κυρίως στο
εξωτερικό ως το 1993, οπότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου μένει ως
σήμερα.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1949 με τη δημοσίευση ποιημάτων στην εφημερίδα Μακεδονία. Το 1953 εξέδωσε τη νουβέλα Η διήγηση του Ιάσονα. Ακολούθησε το αποτελούμενο από τις νουβέλες Το φύλλο, Το πηγάδι και Τ’ αγγέλιασμα τρίπτυχο, γνωστός όμως τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο έγινε το 1966 με τη δημοσίευση του μυθιστορήματος Ζ, φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος με θέμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, που έγινε και κινηματογραφική ταινία τρία χρόνια αργότερα σε σκηνοθεσία Κώστα Γαβρά. Τιμήθηκε με το βραβείο Mediteranneo
στο Παλέρμο της Σικελίας για το σύνολο του έργου του (1978). Έργα του
μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου
του Βασιλικού είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο, ο πολιτικός και
κοινωνικός προβληματισμός, το χιούμορ και η ειρωνεία και η κατάλυση της
παραδοσιακής αφηγηματικής γραφής, τόσο στο επίπεδο της ροής του λόγου
όσο και στη χρονική συνοχή και εξέλιξη των γεγονότων, με επιρροές από τη
δημοσιογραφική και την κινηματογραφική τεχνική.
Εργογραφία
Ι. Πεζογραφία
Η διήγηση του Ιάσονα. Θεσσαλονίκη, 1953.
Θύματα ειρήνης. Αθήνα, 1956.
Το φύλλο. Αθήνα, 1961.
Το πηγάδι. Αθήνα, 1961.
Τ’ Αγγέλιασμα. Αθήνα, 1961.
Η μυθολογία της Αμερικής. Αθήνα, Εστία, 1964.
Οι φωτογραφίες. Αθήνα, Εστία, 1964.
Ζ · Φανταστικό ντοκυμανταίρ ενός εγκλήματος. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
Σε γνωρίζω από την κόψη. Λονδίνο, 8 ½ , 1971 (και συνοπτική έκδοση με τίτλο ΛούνικΙΙ. Αθήνα, Πλειάς, 1974).
Ο μονάρχης (Ευφρατεία αγάπη μου! ). Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Το ψαροτούφεκο. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Η δολοκτονία. Λονδίνο, 8 ½, 1971.
20: 20’. Παρίσι, 8 ½, 1971.
Το μαγνητόφωνο. Mayenne, 8 ½, 1971.
Μετώκησεν εις άγνωστον διεύθυνσιν. Λονδίνο, 8½, 1971.
Ο πλανόδιος πλασιέ. Λονδίνο, 8½, 1971.
Φίφτυ-φίφτυ. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Το μαγνητόφωνο δύο. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Καφενείο Εμιγκρέκ (Ο άγιος Κλαύδιος) – Δεκέμβρης ’67 – Μάης ’68. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Το πορτρέτο ενός αγωνιστή · Νίκος Ζαμπέλης. Ρώμη, 8 ½, 1973.
Γλαύκος Θρασάκης Α΄. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Η κάθοδος. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Αναμνήσεις από τον Χείρωνα. Αθήνα, Εστία, 1974.
Γλαύκος Θρασάκης, Η επιστροφή Β΄. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
Γλαύκος Θρασάκης, Μπερλίνερ Ανσάμπλ, Γ΄. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
Γλαύκος Θρασάκης (συγκεντρωτική έκδοση). Αθήνα, Πλειάς, 1975 (και σε ανεπτυγμένη έκδοση Αθήνα, 1990).
Ο ιατροδικαστής. Αθήνα, Ερμής, 1976.
Το καλοκαίρι του Ερωτόκριτου. Αθήνα, Ίκαρος, 1976.
Ανεπίδοτη επιστολή στον Αλέξανδρο Παναγούλη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1977.
Ο άνθρωπος με το άδειο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1977.
Ο θάνατος του Αμερικάνου. Αθήνα, Πλειάς, 1977.
Μια ιστορία αγάπης. Αθήνα, Εστία, 1977.
Κρουπ – Ελλάς. Αθήνα, Παπαζήσης, 1977.
Το νερό (Το Ήλιον της Κω). Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1977.
Οι ρεμπέτες και άλλα διηγήματα. Αθήνα, Χιωτέλλης, 1977 (και σε τελική μορφή με τίτλο Το παραβάν, Αθήνα, Δωρικός, 1982).
Σαρξ και Μαρξ. Αθήνα, Λαδιάς, 1977 (αφηγήματα και χρονογραφήματα).
Τροχαλίες. Αθήνα, Λαδιάς, 1977.
Η ζωή μου όλη (Στέλιος Καζαντζίδης). Αθήνα, Φιλιππότης, 1978.
Τα καμάκια. Αθήνα, Κάκτος, 1978.
Το λιμάνι της αγωνίας. Αθήνα, Α.Λιβάνης-Νέα Σύνορα, 1978.
Το βραχιόλι. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Foco d’ amor. Αθήνα, Κάκτος, 1979.
Το τελευταίο αντίο. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Αυτοκτονία με ερωτηματικό. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Οι λωτοφάγοι. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Τα χαζά μπούτια. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Το ελικόπτερο. Αθήνα, 1985.
Η άσπρη αρκούδα. Αθήνα, Γνώση, 1987.
Το σφράτο. Αθήνα, Γνώση, 1987.
Μάγια. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1993.
Ευγενία (το πρώτο γραφτό). Θεσσαλονίκη, Τα Τραμάκια, 1994.
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Η ατέλειωτη επιστολή. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Υπάρχουν όνειρα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Τα φρύγανα του έρωτα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996.
Αισθημάτων νομίσματα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1997.
Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996.
Καφενείο Εμιγκρέκ· Υποθέσεις Πατ – Παπ. Αθήνα, Νέα σύνορα, 1998.
Τα δώρα της αγάπης. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998.
ΙΙ. Ποίηση
Λάκα – Σούλι. Λονδίνο, 8 ½ , 1969.
Bella Ciao. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Ο ληξίαρχος. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Ήλιε μου, Αρταξέρξη μου. Παρίσι, 8 ½ , 1971.
Συνάντηση με τον Ήλιο. Λονδίνο, 8½, 1972.
ΙΙΙ. Θέατρο
Πάσχα στους Γαργαλιάνους · πρόλογος Παντελή Τρωγάδη. Μόντρεαλ, Κούρος, 1969.
Το λαχείο. Mayenne, 8 ½, 1971.
Η Δίκη των Εξ (από τα στενογραφημένα πρακτικά) · Θεατρικό έργο σε δύο πράξεις, μ’ έναν πρόλογο κι έναν επίλογο. Αθήνα, Δωδώνη, 1973.
Ο απόστολος Παύλος στη φυλακή των Φιλίππων. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Ο χορδίστης. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
ΙV. Άρθρα – Χρονογραφήματα-Μελέτες
Εκτός των τειχών. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
Υποθήκες Παπαδόπουλου-Παττακού 21/4/67 – 21/4/68. Λονδίνο, Ένωσις των εν Παρισίοις Ελλήνων Σπουδαστών, 1968.
Μέσα στη νύχτα της ασφάλειας. Lund (Σουηδίας), 8 ½, 1969.
Το λαχείο. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Εικοσιπενταετία. Αθήνα, Παπαζήσης, 1976.
Καθ’ οδόν. Αθήνα, Λαδιάς, 1977.
Πορτραίτα. Αθήνα, Εστία, 1976.
Χρονο-γραφήματα. Θεσσαλονίκη, Μπαρμπουνάκης, 1982.
V. Αυτοβιογραφικά κείμενα
Το ημερολόγιο του Ζ. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
Τα σιλώ. Αθήνα, Λαδιάς, 1976.
Το γράμμα της αγάπης. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Τέσσερις προσανατολισμένες πόλεις (Βαρσοβία-Βουδαπέστη-Πράγα-Μόσχα). Αθήνα, Φιλιππότης, 1981
Πηγή: Ellinikos_Politismos
_______________________
Η οριστική αυτοβιογραφία του σπουδαίου Βασίλη Βασιλικού
Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα, Βασίλης Βασιλικός, Εκδόσεις Κέδρος
Οποιοσδήποτε άλλος συγγραφέας ή κριτικός θεωρώ ότι θα ένιωθε έναν κάποιον δισταγμό όταν επιχειρεί να γράψει οτιδήποτε για έναν συγγραφέα του διαμετρήματος του Βασίλη Βασιλικού. Έχουν πει γι’ αυτόν ότι έχει γράψει περισσότερα βιβλία από όσα θα διαβάσει ο μέσος Έλληνας στη ζωή του- ας αφήσουμε απλώς στην άκρη το γεγονός ότι έχει ασχοληθεί με όλα σχεδόν τα είδη του αφηγηματικού και του έμμετρου λόγου.
Επιπροσθέτως, στη λίστα της αγγλικής εφημερίδας The Guardian με τα 1.000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κάποιος οπωσδήποτε, περιλαμβάνονται και δύο μονάχα ελληνικά βιβλία: Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη και το Ζ του Βασίλη Βασιλικού. Τι μπορούμε να πούμε, επομένως, για την “οριστική αυτοβιογραφία” του, όπως ο ίδιος τη χαρακτήρισε, το βιβλίο Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι μνήμες πάντοτε επιστρέφουν στον νου μας-με λαστιχένια πέδιλα ή χωρίς…
Σε αναλογία με το επίσης βιογραφικό έργο του Καζαντζάκη, σαφώς θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα μας εξιστορεί τον βίο και την πολιτεία του Βασίλη Βασιλικού. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα κείμενο το οποίο ο Βασιλικός ξεκίνησε να το γράφει το 1992, το επεξεργάστηκε το 1997 και του έδωσε την οριστική του μορφή στην παρούσα έκδοση. Βέβαια, είναι αυτονόητο πως η αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου τόσο πολυσχιδούς και πολυδιάστατου όπως ο Βασιλικός, κάθε άλλο παρά συνηθισμένη αυτοβιογραφία θα ήταν, τόσο στη μορφή όσο και και στο περιεχόμενό της.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η τεχνική της “εγκιβωτισμένης” αφήγησης μέσα στη δικιά του, του alter ego του Βασιλικού, της επίσης, δηλαδή, αυτοβιογραφικής αφήγησης του κυρίου Μαρούλη, του συγγραφέα με τον παπαγάλο και την κριτική ματιά στα τεκταινόμενα της ζωής του. Ο Βασιλικός με το τέχνασμα της δημιουργίας του προσώπου αυτού, δημιουργεί πολύ επιτυχημένα έναν εξωτερικό παρατηρητή της δικής του ζωής, ο οποίος συγχρόνως είναι-αλλά και δεν είναι- ο ίδιος ο συγγραφέας! Αυτή η έτερη και παράλληλη με την πρώτη αφήγηση δίνει έναν μυθιστορηματικό και κάπως σουρεαλιστικό τόνο σε μία, κατά τα άλλα, ρεαλιστική και ειλικρινής αφήγηση. Επιπροσθέτως, η αφήγηση αυτή προσθέτει αυτό το κάτι διαφορετικό και ξεχωριστό που μπορεί να έχει μία αυτοβιογραφία, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την αφηγηματική τεχνική της.
Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, ούτε τίθεται μέσα σε αυστηρά καθορισμένα χρονολογικά πλαίσια. Αντιθέτως, είναι περισσότερο θεματική με τον συγγραφέα να επιμένει περισσότερο σε θέματα που επιλέγει ο ίδιος να δώσει μεγαλύτερη σημασία. Και αυτά δεν είναι άλλα από τα βιβλία του- τη διαδικασία της συγγραφής τους και τις αφορμές που τον οδήγησαν σε αυτήν,- αλλά και τους ανθρώπους που γνώρισε και συναναστράφηκε κατά τη διάρκεια της πολυτάραχης ζωής του, με έμφαση, όπως είναι φυσικό, στους κάθε λογής καλλιτέχνες, τους ανθρώπους του θεάτρου, τους μουσικούς, τους σκηνοθέτες, τους ζωγράφους και τους συνάδελφους λογοτέχνες και λιγότερο τους πολιτικούς- οι οποίοι βέβαια δεν ήταν λίγοι-. Ο Βασιλικός σωστά υποθέτει ότι τα θέματα αυτά-τα βιβλία του και οι διάσημοι καλλιτέχνες τους οποίους γνώρισε- θα ήταν και εκείνα τα οποία θα ενδιαφεραν περισσότερο τους αναγνώστες του. Και πράγματι πετυχαίνει διάνα. Τα ταξίδια του-στα οποία επίσης γνώρισε πολλές σπουδαίες προσωπικότητες- και κυρίως εκείνα στη Ρώμη, το Παρίσι και την Αμερική, επίσης καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του βιβλίου.
Ο συγγραφέας δεν επιμένει ιδιαίτερα στην αφήγηση των παιδικών και των νεανικών του χρόνων, αλλά επιλέγει, αντ’ αυτού, να εστιάσει σε συναντήσεις και σε σημαντικά συμβάντα της δικής του ζωής. Το βιβλίο αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, επιπλέον, ως μία αυτοβιογραφία “εγωιστική”, με την έννοια ότι αφιερώνει και άφθονο χώρο για τους άλλους στις σελίδες της.
Ο Βασιλικός εκφέρει πού και πού συγκαλυμμένες κρίσεις σχετικά με την τωρινή πολιτική επικαιρότητα και εκείνη των τελών του 20ου αιώνα, όπως μόνο αυτός ξέρει να κάνει χωρίς να προκαλέσει, αλλά δίνοντας μονάχα στον αναγνώστη την ευκαιρία να σκεφτεί και να προβληματιστεί. Από την άλλη, πουθενά δεν μας δίνει την εντύπωση ότι απολογείται ή ότι ντρέπεται για τις ιδέες, τις απόψεις του ή για το γεγονός ότι είναι απλά αυτός που είναι. Επομένως, πρόκειται για μία αυτοβιογραφία πηγαία, φυσικά, αυθόρμητη, όσο και ρεαλιστική.
Η περίοδος κατά την οποία ο συγγραφέας εργάστηκε ως δημοσιογράφος στα Νέα, τον Ταχυδρόμο και την Ελευθεροτυπία εξετάζεται μονάχα επιδερμικά, αφού ο ίδιος ο Βασιλικός αισθάνεται περισσότερο συγγραφέας παρά δημοσιογράφος. Περισσότερα είναι τα σχόλια σχετικά με την περίοδο της Χούντας και της Μεταπολίτευσης και σχετικά με ανθρώπους που σημάδεψαν τον συγγραφέα με την προσωπικότητα και το έργο τους, ανθρώπους όπως ο Μένης Κουμανταρέας, ο Αλέκος Παναγούλης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Μάνος Χατζηδάκης, ο Ζυλ Ντασσέν και τόσοι άλλοι, όπως εξάλλου και η σύζυγός του, η γνωστή υψίφωνος Βάσω Παπαντωνίου.
Οι μνήμες του Εμφυλίου και του διχαστικού κλίματος μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς που επικράτησε στη χώρα μας επανέρχονται περιοδικά σε όλες τις σελίδες του βιβλίου, αν και ο ίδιος ο συγγραφέας, όπως έχει δηλώσει, είναι περισσότερο ένας “οργανικός διανοούμενος” παρά ένας “οργανωμένος αριστερός”.
Σε κάθε περίπτωση, η αυτοβιογραφία του Βασιλικού είναι ένα κείμενο το οποίο ενδιαφέρει όλους τους Έλληνες. Πρωτίστως, φυσικά, τους λογοτέχνες, τους ανθρώπους του θεάτρου και, γενικότερα, τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας μας για λόγους προφανείς. Επιπλέον τους πολιτικούς, καθώς ο Βασιλικός συγχρωτίστηκε με ανθρώπους όλων των πολιτικών παρατάξεων και γνώρισε από κοντά πολλούς σπουδαίους πολιτικούς τόσο από τον χώρο της Αριστερά όσο και της Δεξιάς. Και ακριβώς εξαιτίας αυτής της συναναστροφής και της εμπειρίας του οι κρίσεις και τα σχόλιά του, μπορούν να αποβούν ιδιαιτέρως χρήσιμα σε όλους τους σημερινούς ανθρώπους της εξουσίας. Ενδιαφέρει, επίσης, τους δημοσιογράφους, ως ομότεχνός τους επί πολλά χρόνια, αλλά και όλους τους εραστές της ανάγνωσης, αφού το βιβλίο του προσφέρει, πάνω απ’ όλα την αναγνωστική απόλαυση από έναν επιδέξιο χειριστή της ελληνικής γλώσσας.
_________________________
και εδώ την εκπομπή του Διονύση Μαρίνου στο amagi radio (29/12/2017) με καλεσμένο τον Βασίλη Βασιλικό.
_______________________
______________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου