Τζόζεφ Στίγκλιτς */ Democracia Siempre, το διεθνές κίνημα για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας
Η άνοδος αυταρχικών ηγετών όπως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δείχνει ότι πάρα πολλοί από εμάς θεωρήσαμε λαθεμένα τη δημοκρατία –και την ευημερία που αυτή γεννά– δεδομένη. Τώρα, ένα αυξανόμενο κίνημα δημοκρατικών χωρών συσπειρώνεται για να αντισταθεί στην επικίνδυνη τάση που εκπροσωπεί ο Τραμπ.
Στις 24 Σεπτεμβρίου, 20 δημοκρατικές χώρες από τον Παγκόσμιο Βορρά και Νότο –συμπεριλαμβανομένων της Βραζιλίας, της Χιλής, της Νορβηγίας και της Ισπανίας– συναντήθηκαν στα Ηνωμένα Έθνη, όχι απλώς για να επαναβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους στη δημοκρατία, αλλά για να αναπτύξουν μια ατζέντα που θα τη συντηρήσει και θα την εμπλουτίσει.
Οι συμμετοχές σε αυτήν την ομάδα, Democracia Siempre (Δημοκρατία Πάντα), έχουν αυξηθεί πολύ από τότε που συνεδρίασε για πρώτη φορά πριν από έναν χρόνο. Η ανάπτυξή της αντανακλά την αναγνώριση των μελών της ότι η δημοκρατική οπισθοδρόμηση επιταχύνεται σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη χώρα που συχνά ισχυριζόταν ότι είναι η παλαιότερη και ισχυρότερη δημοκρατία: Τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο Ντ. Τραμπ έχει εξαπολύσει μια συνεχή επίθεση κατά της συνταγματικής τάξης από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο.
Τόσο εντός των χωρών όσο και διεθνώς, το κράτος δικαίου ποδοπατείται, οδηγώντας σε ανεξέλεγκτη διαφθορά, παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων και δίκαιης δίκης, καθώς και σε συστηματική αποδόμηση των θεσμών. Μακροχρόνιες ασφαλιστικές δικλίδες για τις ελευθερίες και την ευημερία μας ξηλώνονται μπροστά στα μάτια μας, ενώ η ακαδημαϊκή ελευθερία, η ελευθερία του Τύπου και άλλες ελευθερίες βάλλονται.
Μέσα σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, η Democracia Siempre είναι μια αχτίδα ελπίδας. Τα μέλη της παραμένουν προσηλωμένα στην υπεράσπιση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, αποτελώντας παράδειγμα για όσους έχουν εκφοβιστεί από τον τραμπικό αυταρχισμό. Έχουν καταστήσει σαφές ότι η εθνική κυριαρχία και η δημοκρατία δεν είναι αντικείμενα συναλλαγής. Αρνούνται να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ησαύ, που πούλησε τα πρωτοτόκια του για ένα πινάκιο φακής.
Ως οικονομολόγος που έχει μελετήσει γιατί έχουμε σήμερα πολύ υψηλότερα επίπεδα διαβίωσης και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε σύγκριση με πριν από 250 χρόνια, κατανοώ τη σημασία των αξιών του Διαφωτισμού και τον ρόλο της επιστήμης στο να μας επιτρέπει να κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας. Η πρωτοφανής υλική πρόοδος της σύγχρονης εποχής πηγάζει από τη δέσμευσή μας στη λογική και την ελευθερία.
Οι στοχαστές του Διαφωτισμού μάς δίδαξαν ότι μπορούμε να σχεδιάζουμε θεσμούς για να συντονίζουμε ατομικές ενέργειες, να διευκολύνουμε τη συνεργασία και να κάνουμε τις κοινωνίες μας να λειτουργούν καλύτερα. Αυτό έχει σημασία, επειδή οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα. Πάντα μπορούσαμε να πετυχαίνουμε περισσότερα δουλεύοντας μαζί παρά μόνοι μας, και στη σημερινή υπερ-αστικοποιημένη, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συνεργαστούμε. Μεταξύ των κρίσιμων θεσμών που κληρονομήσαμε από τον Διαφωτισμό είναι και εκείνοι που μας επιτρέπουν να διακριβώνουμε και να αξιολογούμε την αλήθεια, χωρίς την οποία ούτε η οικονομία ούτε η δημοκρατία μπορούν να λειτουργήσουν σωστά.
Η δημοκρατία και το κράτος δικαίου αποτελούν ουσιαστικό ανάχωμα κατά της κατάχρησης εξουσίας και είναι θεμελιώδη για τη διατήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ιστορία δείχνει τι συμβαίνει όταν εγκαταλείπονται ή ξηλώνονται.
Ο ίδιος ο ΟΗΕ δημιουργήθηκε για να διασφαλίσει την ειρήνη στον πλανήτη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Καθώς μοιραζόμαστε έναν κόσμο, η ειρήνη, η σταθερότητα και η κοινή ευημερία απαιτούν έναν παγκόσμιο οργανισμό, διεθνές δίκαιο και πολυμερή συνεργασία. Το καλοκαίρι, ενόψει της δεύτερης παγκόσμιας συνάντησης της Democracia Siempre, 43 Νομπελίστες από ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων υπέγραψαν επιστολή υποστήριξης, τόσο για την πρωτοβουλία όσο και για την ατζέντα της.
Η ατζέντα αυτή περιλαμβάνει την ενίσχυση των θεσμών, την αντιμετώπιση των εισοδηματικών ανισοτήτων και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Καίριο σημείο της επιστολής ήταν η δέσμευση των υπογραφόντων στη λογική. Οι κοσμοθεωρίες τους μπορεί να διαφέρουν, αλλά όλοι συμφωνούν ότι τα γεγονότα δεν μπορούν και δεν πρέπει να παραχαράσσονται. Όλοι γνωρίζουν ότι η προσήλωση στις αξίες του Διαφωτισμού οδήγησε στις δικές τους βραβευμένες με Νόμπελ ανακαλύψεις.
Η σκέψη μας για τον κόσμο πρέπει να βασίζεται σε γεγονότα, τα οποία προκύπτουν από την επιστημονική έρευνα και την αντικειμενική δημοσιογραφία. Η ποιοτική ενημέρωση και η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι αναγκαίες για να πληροφορείται το κοινό, να ενισχύεται η πολιτική συμμετοχή και να προστατεύεται η δημοκρατία. Η ελευθερία της έκφρασης είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ανθρώπινο δικαίωμα. Όπως και η ακαδημαϊκή ελευθερία, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της λογοδοσίας της εξουσίας και στην αποτροπή της συσσώρευσης δύναμης που υπονομεύει τη δημοκρατία.
Ωστόσο, ενέργειες κυβερνήσεων σε πολλές χώρες έχουν προκαλέσει αποτρεπτικά αποτελέσματα σε αυτές τις ελευθερίες. Οι ισχυροί έχουν χρησιμοποιήσει αγωγές δυσφήμησης και άλλες μεθόδους για να φιμώσουν δημοσιογράφους, ενώ τεχνολογικοί κολοσσοί επιτρέπουν στις πλατφόρμες τους να ενισχύουν την παραπληροφόρηση, μολύνοντας το οικοσύστημα της πληροφορίας. Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη απειλεί να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση, καθώς τα μοντέλα της εκπαιδεύονται κλέβοντας περιεχόμενο που παρήγαγαν τα παραδοσιακά ΜΜΕ και άλλοι, χωρίς οι ίδιες να έχουν κίνητρο να παράγουν ποιοτική πληροφορία.
Μια βασική αρχή της δημοκρατίας είναι ότι η ψήφος κάθε πολίτη μετράει – «ένας άνθρωπος, μία ψήφος». Αυτό όμως δεν μπορεί να ισχύει όταν λίγοι δισεκατομμυριούχοι ελέγχουν την παγκόσμια «πλατεία της πόλης». Οι θεσμικές ισορροπίες αναπόφευκτα καταρρέουν μπροστά σε τεράστιες οικονομικές ανισότητες, καθώς η πολιτική ανισότητα ακολουθεί, με τα ολιγαρχικά συμφέροντα να λυγίζουν τους κανόνες προς όφελός τους.
Η αντιμετώπιση της ανισότητας είναι κρίσιμη και για έναν ακόμη λόγο: για να λειτουργούν σωστά οι δημοκρατίες, το κοινωνικό σώμα πρέπει να διατηρεί έστω έναν ελάχιστο βαθμό αλληλεγγύης. Σήμερα όμως, οι ακραίες ανισότητες, σε συνδυασμό με ένα υπερ-πολωτικό μιντιακό οικοσύστημα, έχουν αποσαθρώσει την κοινωνική συνοχή.
Για πολύ καιρό, πολλοί θεωρούσαν δεδομένα τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τώρα γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν λάθος. Η διατήρηση και η βελτίωση αυτών των θεσμών απαιτεί συνεχή προσπάθεια. Το κίνημα Democracia Siempre προσφέρει ελπίδα ότι αυτό εξακολουθεί να είναι εφικτό.
Οι ακόλουθοι, βραβευμένοι με Νόμπελ, υπέγραψαν την επιστολή υποστήριξης για την Democracia Siempre:
Maria A. Ressa, Nobel laureate, Peace, 2021; Klaus von Klitzing, Nobel laureate, Physics, 1985; Wole Soyinka, Nobel laureate, Literature, 1986; Óscar Arias, Nobel laureate, Peace, 1987; Elias J. Corey, Nobel laureate, Chemistry, 1990; Richard J. Roberts, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 1993; José Ramos-Horta, Nobel laureate, Peace, 1996; William D. Phillips, Nobel laureate, Physics, 1997; Jody Williams, Nobel laureate, Peace, 1997; Louis J. Ignarro, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 1998; Anthony J. Leggett, Nobel laureate, Physics, 2003; J. M. Coetzee, Nobel laureate, Literature, 2003; Shirin Ebadi, Nobel laureate, Peace, 2003; Aaron Ciechanover, Nobel laureate, Chemistry, 2004; Barry J. Marshall, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2005; John C. Mather, Nobel laureate, Physics, 2006; Edmund “Ned” Phelps, Nobel laureate, Economics, 2006; Andrew Z. Fire, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2006; Roger D. Kornberg, Nobel laureate, Chemistry, 2006; Orhan Pamuk, Nobel laureate, Literature, 2006; Eric S. Maskin, Nobel laureate, Economics, 2007; Mario R. Capecchi, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2007; Martin Chalfie, Nobel laureate, Chemistry, 2008; Jack W. Szostak, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2009; Leymah Gbowee, Nobel laureate, Peace, 2011; Tawakkol Karman, Nobel laureate, Peace, 2011; May-Britt Moser, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2014; Edvard I. Moser, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2014; Joachim Frank, Nobel laureate, Chemistry, 2017; Richard Henderson, Nobel laureate, Chemistry, 2017; Michel Mayor, Nobel laureate, Physics, 2019; Gregg L. Semenza, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2019; Sir Peter J. Ratcliffe, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2019; Roger Penrose, Nobel laureate, Physics, 2020; Guido W. Imbens, Nobel laureate, Economics, 2021; Annie Ernaux, Nobel laureate, Literature, 2022; Narges Mohammadi, Nobel laureate, Peace, 2023; Geoffrey Hinton, Nobel laureate, Physics, 2024; Daron Acemoglu, Nobel laureate, Economics, 2024; Gary Ruvkun, Nobel laureate, Physiology or Medicine, 2024; Oleksandra Matviichuk, Center for Civil Liberties, Peace 2022; His Holiness the Dalai Lama, Nobel laureate, Peace, 1989;
- *Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς είναι Αμερικανός οικονομολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Το 2001 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών για την έρευνα του στην ανάλυση των αγορών που χαρακτηρίζονται από ασύμμετρη πληροφόρηση. Βικιπαίδεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου