«Τhis that keeps on - a personal archaeology» | photo Julian Mommert
Δημήτρης Παπαϊωάννου
Σμιλεύοντας με την «προσωπική του αρχαιολογία» ένα μαγικό παρόν
Δημήτρης Παπαϊωάννου
Ο αλχημιστής της κινησιολογίας, των εικόνων, των συνειρμών και των τεχνών, που παρουσίασε το Σάββατο στο Ηρώδειο την παράσταση «Τhis that keeps on - a personal archaeology», με αφορμή τα 40ά γενέθλια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για έργα υποδομής, εξαρχής δεν χαρίστηκε σε όσους κοσμικούς αντιμετωπίζουν ένα τέτοιο μουσείο ως χώρο υποδοχής δεξιώσεων.
Αυτό το μαγικό εικαστικό σύμπαν που μας παραδίδει κάθε φορά επί σκηνής ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι συνυφασμένο με τις Κυκλάδες. Τι άλλο είναι αυτά τα εξαίσια, σμιλεμένα λες, γυμνά σώματα, η λιτότητα, η γεωμετρική αρχιτεκτονική των κόσμων που κατασκευάζει, οι θάλασσες που αποκαλύπτονται σχεδόν σε όλα τα τελευταία έργα του; Αλλωστε στο big bang του, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, κυκλαδική ήταν η κεφαλή γιγαντιαίων διαστάσεων που διαλύθηκε σε κομμάτια τα οποία δεν ήταν απλώς θραύσματα αλλά αποσπάσματα από ολόκληρες εποχές τέχνης, αγάλματα και στοιχεία πολιτισμού. Κι εκείνη ήταν μια μορφή-ιστορικό ορόσημο του δυτικού πολιτισμού, η οποία πλέον έχει περάσει στο παγκόσμιο συλλογικό ασυνείδητο καθώς ταξίδεψε ως εικόνα στην υφήλιο, γνωρίζοντάς της τα κομμάτια του πολιτισμού που γεννήθηκαν εδώ: εξ ου και η ονομασία Birthplace που είχε τότε η Τελετή Εναρξης.
Κυκλάδες,
τα νησιά που στεφανώνουν τον ιερό τόπο. Οχι μόνο παγκόσμιο αλλά και
προσωπικό σημείο αναφοράς: ο πρώτος έρωτας, το θερινό καταφύγιο του
δημιουργού, τα σκίτσα του. Μέσα στα χρόνια που μεγαλώνουμε μαζί του
έχουμε μάθει αυτά που ο ίδιος μας έχει γενναιόδωρα κεράσει μέσα από τα
δημιουργήματά του. Οπότε ήταν μάλλον επόμενο να είναι αυτός ο
καλλιτέχνης στον οποίο απευθύνθηκε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για
αυτήν την (προχθεσινή) επετειακή εκδήλωση στο Ηρώδειο για τα 40 του
χρόνια, η οποία ταυτόχρονα στόχευε στη συγκέντρωση χρημάτων για τη
μεταμόρφωσή του - γι’ αυτό και τα πανάκριβα εισιτήρια (750-2.000 ευρώ),
ενώ πρόσφερε και έναν σημαντικό αριθμό δωρεάν εισιτηρίων στο άνω
διάζωμα, σε φοιτητές που έδωσαν στο τέλος της παράστασης ένα ρυθμικό
«Λευτεριά στην Παλαιστίνη» προς έκπληξιν των θεατών του κάτω διαζώματος.
Και τι τέλος! Εκεί που ο άντρας και η γυναίκα, γυμνοί κι αγκαλιασμένοι,
στέκονται στη σκηνή που έχει μετατραπεί σε θάλασσα με διάσπαρτους
βράχους και παρακολουθούν το ηλιοβασίλεμα: ο ήλιος (η λάμπα που άναψε
στην αρχή της παράστασης) δύει πίσω από έναν βράχο. Η σκιά του νερού που
πάλλεται αντικατοπτρίζεται στο άσπρο σκηνικό δημιουργώντας την
ψευδαίσθηση ότι πράγματι βρίσκεσαι στην παραλία, ενώ τη σκηνή σιγοντάρει
γλυκά η τρυφερή φωνή του Τζιμ Μόρισον που τραγουδά το Indian Summer με
τον πολλαπλό συμβολισμό του: «I love you, the best...».
Η παράσταση «Τhis that keeps on - a personal archaeology» («Αυτό που συνεχίζει - μια προσωπική αρχαιολογία») ήταν ακριβώς αυτό: ένα μαγικό ταξίδι στον εικαστικό και πλαστικό κόσμο του Παπαϊωάννου, σε εικόνες από τα υβριδικά του πλάσματα και τα αλλόκοτα αγάλματα που η επινοητικότητά του σμιλεύει και συνυφαίνει με συνειρμούς, συμβολισμούς, αρχαιολογία και Ιστορία, ένα απροσδόκητο σύμπαν όπου κατοικούν αναπάντεχα όντα σε μια αέναη συνομιλία της δημιουργικότητάς του με την ιστορία της τέχνης και της αχαλίνωτης επινοητικότητάς του με τις δυνατότητες του ανθρώπινου σώματος.
Στοιχεία από προηγούμενα έργα του, σώματα και υλικά, μνήμη και ανασκαφή, ευθραυστότητα και ερωτισμός, ψευδαισθήσεις συνένωσης και ανθρώπινων σχέσεων, η χαρά της ζωής στην επαφή με τη θάλασσα. Η μυθολογία, με την Αφροδίτη του να βγαίνει αυτή τη φορά από ένα γιγαντιαίο όστρακο ναυτίλο και να της φοράνε κομμάτι κομμάτι μια πανοπλία. Τα μεγάλα στεφάνια από ανθρώπους, είτε μόνους είτε σε ζευγάρια, να ισορροπούν σε φανταστικές τροχιές, με τις σκιές τους να βάφονται από το φως κόκκινες, δίνοντας μια ξεχωριστή ένταση, κόκκινες σκιές που πέφτουν στο λευκό φόντο του σκηνικού και από τις σκαλωσιές, προσδίδοντας φευγαλέα κάτι από ρωσικό κονστρουκτιβισμό στο πανί. Ανθρωποι με κοστούμια σε αναζήτηση ο ένας του άλλου, που όμως συσπειρώνονται γύρω από τις γυναίκες όταν κάνουν την εμφάνισή τους, πολιορκώντας τες. Αυτά τα αλλόκοτα πλάσματα που λες και ζωντανεύουν τον «Κήπο των Επίγειων Απολαύσεων» του Ιερώνυμου Μπος, οι σκυφτές φιγούρες με τους μακριούς σωλήνες για χέρια ή ο γυμνός τύπος με τους κοθόρνους και τα κουδουνάκια που τριγυρίζει τη σκηνή λες και είναι βγαλμένος από διονυσιακή γιορτή.
Συντονισμός
Η σαν χολιγουντιανή αναπαράσταση-εικόνα όταν τα μαύρα σώματα χάνονται λες και είναι σκιές και φωτίζονται μόνο δύο οριζόντιες σειρές από χέρια που αγγίζουν έναν άνθρωπο και με απίστευτο συντονισμό, σαν να κινούνται δυο μακριά φίδια, καταφέρνουν αγγίζοντάς τον να τον απαλλάξουν από τα ρούχα του, σε μια ιδιότυπη, ποιητική «ταχυδακτυλουργία».
Οι αρχετυπικές μεταμορφώσεις και τα θραύσματα από τα αγαπημένα του έργα καταφέρνουν, με την αλχημιστική δύναμη του «μεγάλου δαμαστή», να συνθέσουν μια νέα ατόφια μαγεία, με φόντο το τοπίο των Κυκλάδων.
Το ύφος, η φόρμα, η πειθαρχία που καταφέρνει να δίνει αβίαστα κινήσεις για τις οποίες δεν το πιστεύεις ότι είναι πραγματοποιήσιμες, το πολυεπίπεδο σκηνικό που χρησιμοποιείται πολυδιάστατα, τα λιτά μέσα κρατούν το δρώμενο μακριά από ό,τι θα μπορούσε να θεωρηθεί κοσμική υπερπαραγωγή: εδώ η ακρίβεια και το μεστό περιεχόμενο είναι ο ανεκτίμητος πλούτος επί σκηνής.
Το έργο είχε ξεκινήσει με έναν άνθρωπο που κάνει ανασκαφή για να βρει ένα ζωντανό άγαλμα, γυμνό, που το φορτώνει μαζί με τις πέτρες της ανασκαφής του. Και μετά συγκεντρώνονται κι άλλοι πολλοί άνθρωποι με κοστούμια. Και μια Καρυάτιδα που κουβαλάει στο κεφάλι της έναν δίσκο με ψηλά ποτήρια σαμπάνιας, σαν αυτά που προσφέρθηκαν ως welcome drink πριν αρχίσει η παράσταση. Κι αφού οι κοστουμαρισμένοι κύριοι πάρουν από ένα ποτήρι, η γυναίκα μεταφέρεται, σαν άδειο σακί, πίσω στα παρασκήνια. Και το ανασκαφέν άγαλμα οπισθοχωρεί. Και οι κουστουμαρισμένοι καταλαμβάνουν τη σκηνή. Πόσο ωραίο σχόλιο-εύστοχη αλληγορία ήδη από την αρχή της παράστασης. Τα λόγια, φτωχά. Χώρο στις φωτογραφίες για μια γεύση από τη μαγεία που αυτός ο αλχημιστής των τεχνών μάς κέρασε...
*********************
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου