Αμαντέους (1984): η αλησμόνητη ταινία του Φόρμαν για τον "εκλεκτό του Θεού"

 

«Αμαντέους» , το  κινηματογραφικό αριστούργημα  του Μίλος Φόρμαν για τον Μότσαρτ

Από τον Πάνο Γκένα

cinemagazine.gr

«Ό,τι κι αν έχετε ακούσει, είναι αληθινό».

Αυτή είναι η ατάκα που συνόδευε το «Αμαντέους» όταν κυκλοφόρησε το 1984 και μέσα στην αμετροεπή της διάθεση ήταν πέρα για πέρα αληθινή. Γιατί στην ιστορία του σινεμά (όπως και των Όσκαρ) το αριστούργημα του Μίλος Φόρμαν θα έχει περίοπτη θέση ως μία από τις πιο ανατρεπτικές κινηματογραφικές βιογραφίες διάσημου προσώπου - ίσως του πιο ροκ κλασικού συνθέτη -  όλων των εποχών.

Με πηγή το σαρδόνιο θεατρικό έργο του Πίτερ Σάφερ (ο ίδιος ήταν υπεύθυνος και για την απολαυστική «Μαύρη Κωμωδία») και βασικό πρωταγωνιστή τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, ο Μίλος Φόρμαν ολοκληρώνει τη μουσική τριλογία που ξεκίνησε άτυπα με το «Hair» (1979) και συνέχισε με το «Ragtime» (1981), με έναν αριστοκρατικό, μεγαλεπίβολο θρίαμβο. Αδιαφορώντας για οποιαδήποτε προβλέψιμη σύμβαση του είδους, εμμένει στην εντελώς προσωπική του «ανάγνωση» και σατιρίζει πολιτικά και κοινωνικά στερεότυπα διαρθρώνοντας μία τραγωδία σαιξπηρικής ταύτισης και παράλληλα μία κωμωδία πιραντελικής υφής.

Διόλου τυχαία, ο ανέκαθεν αντικαθεστωτικός Φόρμαν, ο πατέρας του οποίου συνελήφθη κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής επειδή διένειμε απαγορευμένα βιβλία ενώ η μητέρα του πέθανε στο Άουσβιτς το 1943, ήταν ένας δημιουργός που διοχέτευε σατιρικά δαιμόνια σε κάθε ταινία του. Μην ξεχνάμε πως η αναγνώριση στην Αμερική ήρθε το 1975 με το βραβευμένο με 5 Όσκαρ «Στη Φωλιά του Κούκου», ταινία που κατακεραύνωσε τον ψυχιατρικό εγκλεισμό και τα μηδαμινά όρια ανεκτικότητας των δυτικών κοινωνιών.

Με έναν βασικό χαρακτήρα - αιώνιο σταρ, το πνευματώδες σενάριο του Σάφερ, ταλαντούχους ηθοποιούς στο καστ (αξεπέραστες οι ερμηνείες των Τομ Χαλς - Μότσαρτ και Φ. Μάρεϊ Άμπραχαμ - Σαλιέρι, αμφότεροι υποψήφιοι για Όσκαρ Α' Αντρικου με κερδισμένο τον Άμπραχαμ), φόντο μια εξαιρετικά αναπαριστάμενη Βιέννη του 18ου αιώνα και μία μυστηριώδη αφίσα - ικανή να υποβάλει τρόμο και δέος - το «Αμαντέους» έγραψε τη δική του ιστορία στα Όσκαρ με 11 υποψηφιότητες και 8 βραβεία: Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Διασκευασμένου Σεναρίου, Α' Αντρικού, Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, Κοστουμιών, Ήχου και Μακιγιάζ.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει το «Αμαντέους» διαχρονικό πέρα από τις κινηματογραφικές βραβεύσεις;

Προσπερνώντας την παραδοσιακή βιογραφία, η ταινία αναπτύσσει κινηματογραφικά μία αγωνιώδη διαλεκτική: την προσπάθεια του ανθρώπου να ξεπεράσει την μετριότητα, να αγγίξει την ιδιοφυΐα, να φτάσει στη θέωση. Ο Φόρμαν «συνθέτει» στα 160 λεπτά της ταινίας μία κινηματογραφική παρτιτούρα με παιγνιώδες σκέρτσο, που χαλαρώνει σε κωμικά ημιτόνια, υψώνει τόνους με δραματικά κλειδιά και παραθέτει μία άψογη αφηγηματική, μελωδική γραμμή.

Η μυθοπλασία (το μίσος του Σαλιέρι για τον Μότσαρτ) σιγοντάρει τις ιστορικές λεπτομέρειες και το «Αμαντέους» σταδιακά χωρά μέσα στις τεράστιες διαστάσεις του τις αέναες και μοναχικές συγκρούσεις του πνεύματος. Ο Μότσαρτ στην ταινία είναι ένα σύμβολο, μερικές φορές χυδαίο, άλλοτε εκνευριστικό, σίγουρα όμως χαρισματικό. Ο «εκλεκτός του Θεού» (το Amadeus σε ελεύθερη μετάφραση) είναι ο ευφυής μουσικός που δεν επέλεξε το θείο δώρο, αλλά έχει την ευθύνη της διαχείρισής του. Από την άλλη ο Σαλιέρι είναι ο καταδικασμένος, αδιάφορος, κοινός άνθρωπος.

Με απαρχές τη βαριά κληρονομία της μουσικής του Μότσαρτ, την παγκόσμια απήχηση και τα 8 Όσκαρ της Ακαδημίας, το «Αμαντέους» του Φόρμαν, μία από τις σημαντικότερες ταινίες της δεκαετίας του ΄80, παραμένει 39 χρόνια μετά ένας αθάνατος, συναρπαστικός στοχασμός. Σε πλήρη «συμφωνία» με τον εμπνευστή του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ=>Αμαντέους