Οι προτάσεις Τσίπρα και το κόμμα της Νέας Αριστεράς
Στις 12 Δεκεμβρίου δημοσιεύσαμε στον καλό αυτό ιστότοπο άρθρο με τίτλο «το Κόμμα της Νέας Αριστεράς» . Tο άρθρο συμπυκνώνει αναλύσεις στην Εφημερίδα των Συντακτών, το TVXS και αλλού που ξεκίνησαν το 2015 όταν εκλέχτηκα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Η εμπειρία μου από την κομματική λειτουργία ήταν αρνητική και θα οδηγούσε φοβόμουνα σε ιδεολογική υποχώρηση και πολιτική ήττα. Οι οργανώσεις υπολειτουργούσαν και τα μέλη αγνοούσαν σημαντικές πολιτικές και αποφάσεις.
Οι σχέσεις κόμματος, βουλευτών και κυβέρνησης ήταν υποτονικές. Η θεωρητική ανάλυση και σχεδιασμός σχεδόν ανύπαρκτες. Αυτό μας έκανε να ιδρύσουμε το «Εργαστήρι Ιδεών» στην Βουλή. Στα πολλά που συζητήσαμε ήταν το πως θα έβγαινε το κόμμα από την υπολειτουργία του. Σχετικές μελέτες πήγαν σε ηγετικά στελέχη. Η αντίδραση ήταν φιλική αλλά αρνητική.
Η άποψη περί μεικτής - φυσικής και ψηφιακής - λειτουργίας του κόμματος, εκδημοκρατισμού με διαβουλεύσεις και εσωτερικά δημοψηφίσματα, άνοιγμα σε κύκλους φίλων ήταν «μεταμοντέρνα» και «λικβινταριστική». Πολλοί ζητούσαν με επιμονή και δικαιολογημένα αξιολόγηση της κυβερνητικής εμπειρίας αλλά άφηναν το κόμμα απ’ έξω, ως εάν όλα να ήταν καλά. Άλλοι θεωρούσαν την άμεση δημοκρατία στην κοινωνία και στο κόμμα «λαϊκισμό». Ενώ ενισχύσαμε την λογική των δημοψηφισμάτων στο Σύνταγμα δεν την ήθελαν στο κόμμα. Ο φόβος των λαθεμένων αποφάσεων του λαού είχε γίνει φόβος των κομματικών μελών.
Οι δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα και το non-paper για την εκδημοκρατισμό του κόμματος ήταν επομένως μια ευχάριστη και αναπάντεχη έκπληξη. Έλειπε βέβαια η θεωρητική και ιστορική θεμελίωση της κρίσης των παραδοσιακών κομμάτων που θα εξηγούσε την αδήριτη ανάγκη της μεταρρύθμισης. Έτσι το συμπέρασμα πολλών κακόβουλων αλλά και κάποιων «φιλικών» σχολιαστών είναι ότι οι αλλαγές έγιναν γιατί ο Τσίπρας φοβάται τη δημοσκοπική στασιμότητα και την άνοδο του «Ανδρουλάκειου» ΚΙΝΑΛ.
Δεν μπορεί να αποκλειστεί και αυτή η παράμετρος. Αλλά οι αλλαγές έχουν πολύ γενικότερη σημασία και υπερβαίνουν την πίεση της πολιτικής συγκυρίας. Δημιουργείται ένας νέος τρόπος οργάνωσης, λειτουργίας και εσωκομματικής δημοκρατίας πρωτοφανής για τα Ελληνικά αλλά και Ευρωπαϊκά δεδομένα. Αυτή είναι η μεγάλη προσφορά του νέου ΣΥΡΙΖΑ στη δημοκρατία.
Ας υπενθυμίσω λοιπόν την κοινωνική και πολιτική ανάλυση που οδηγούσε αναγκαστικά στη δημιουργία ενός κόμματος διαφορετικού από αυτό της κλασικής πολιτικής επιστήμης. Ποιος ήταν ο ρόλος του παραδοσιακού κόμματος; Αντιγράφω από το άρθρο του Δεκέμβρη:
«Οι πολιτικές μορφές και θεσμοί αναδύονται σε συγκεκριμένες συγκυρίες και απαντούν στις κοινωνικές ανάγκες. Η σημερινή κομματική μορφή ανάγεται στην περίοδο της παραγωγικής και πολιτικής διαδικασίας των αρχών του 20ου αιώνα. Τα σοσιαλδημοκρατικά και κομμουνιστικά ήταν δημιουργήματα της βιομηχανικής επανάστασης και πολιτική έκφραση της επέκτασης της δημοκρατίας..
..Ο συγκεντρωτικός και κυκλικός τους χαρακτήρας αντιστοιχούσε στην οργάνωση της εργασίας σε μεγάλους χώρους (εργοστάσια, εργοτάξια, μεγάλες αγροτικές μονάδες και πλοία) και της πολιτικής στη Βουλή, την κυβέρνηση, τα συνδικάτα, τα κομματικά γραφεία και την τοπική αυτοδιοίκηση. Έργο των αριστερών κομμάτων ήταν να προωθούν τα συμφέροντα των εργαζομένων, να απομυθοποιούν την κυρίαρχη ιδεολογία και να προετοιμάζουν τη ριζική αλλαγή».
Το μαζικό κόμμα είναι το πολιτικό ισοδύναμο του εργοστασίου της φορντικής παραγωγής. Έχει πυραμιδωτή οργάνωση με μια πλατιά βάση μελών και σταδιακά μικρότερα όργανα μέχρι την κεντρική επιτροπή και την ηγεσία. Η ηγεσία αποφασίζει την «γραμμή», τα μεσαία στελέχη τη διαχέουν στις κομματικές οργανώσεις και αυτές αναλαμβάνουν να τη διαδώσουν στην κοινωνία.
Η πολιτική και ιδεολογική δουλειά ακολουθούσε τα κριτήρια αποτελεσματικότητας και εξορθολογισμού του βιομηχανικού Τειλορισμού. Αυτό το μοντέλο οργάνωσης έχει ξεπεραστεί όμως από τις συνθήκες εργασίας και επικοινωνίας του ύστερου καπιταλισμού. Έτσι οι συνελεύσεις των οργανώσεων γίνονται αγγαρεία, τα μέλη γνωρίζουν περισσότερα από την καθοδήγηση, ο μέσος όρος ηλικίας πλησιάζει το όριο συνταξιοδότησης. Μόνο η αριστερή συνείδηση, η καρτερία και η προσωπική ιστορία οδηγούσε πολλούς στην συμμετοχή.
Αλλαγή εργασιακού μοντέλου
Όλα αυτά ήταν αναμενόμενο αποτέλεσμα της αλλαγής στην εργασιακή και κοινωνική οργάνωση τα τελευταία τριάντα χρόνια. Αντιγράφω: «Προχωρούμε σταδιακά στην άυλη παραγωγή που στηρίζεται σε δικτυώσεις μεταξύ αγνώστων, σε οριζόντιες συνεργασίες, πολύπλοκες δικτυώσεις, σε πλαστικές και συνεχείς επικοινωνίες. Η ψηφιακή οικονομία, η επικοινωνία, η παιδεία και επιμόρφωση, τα logistics και οι μεταφορές, η εστίαση, η συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη ευάλωτων προσώπων έγιναν καίριοι χώροι οικονομικής δραστηριότητας..
..Η πολιτική αποκεντρώνεται και ασκείται στη δουλειά, τη γειτονιά, τις κοινωνικές και πολιτισμικές δραστηριότητες, στις ψηφιακές επικοινωνίες. Έχουμε νέες θεματικές και ευέλικτες μορφές λαϊκών κινητοποιήσεων και πολιτικής δράσης, δίκτυα αλληλεγγύης, οργανώσεις για πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, κινήματα ταυτοτήτων και πολιτισμού, πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας, ποικίλες μονοθεματικές καμπάνιες».
Όσα κόμματα δεν προσαρμόστηκαν στο νέο τρόπο εργασίας και κοινωνικής δικτύωσης παράκμασαν. «Η κλασική κομματική μορφή βρίσκεται λοιπόν σε αναντιστοιχία με την κοινωνική αναπαραγωγή και υποχωρεί παντού. Μόνο 4% όσων ψηφίζουν στη Δυτική Ευρώπη είναι κομματικά μέλη. Το κυβερνών Συντηρητικό κόμμα στη Βρετανία έχει 170.000 μέλη, ενώ μόνο 140.00 μέλη ψήφισαν στις πρόσφατες προκριματικές εκλογές του ιστορικού κεντροδεξιού κόμματος της Γαλλίας..
..Τα κόμματα χάνουν μέλη και μεταμορφώνονται σε επιχειρήσεις με δημόσιες σχέσεις, επικοινωνιολόγους και λομπίστες. Έγιναν χώροι υψηλής έντασης κεφαλαίου όχι εργασίας, οι εθελοντές αφισοκολλητές εξαφανίστηκαν. Πρέπει επομένως να αυξήσουν τα έσοδα τους.
Προσφορότερος τρόπος είναι η πώληση πολιτικής επιρροής. Έτσι έγιναν τα κόμματα ένας από του πιο βασικούς μηχανισμούς διαφθοράς, διαπλοκής και μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μεγάλοι ηγέτες, ο Κράξι, ο Κολ, ο Σιρακ, ο Σαρκοζί, ο Κουρτς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον δημόσιο βίο καταδικασμένοι ή απαξιωμένοι για υποθέσεις διαφθοράς και δωροδοκίας προς όφελος των κομμάτων τους. Σε μας, στελέχη του ΠΑΣΟΚ καταδικάστηκαν για μίζες, τα δάνεια των κομμάτων, πλην ΣΥΡΙΖΑ, είναι τεράστια.»
Πως θα φτιάξουμε το κόμμα της Νέας Αριστεράς
Η Αριστερά ούτε θέλει ούτε μπορεί να γίνει τηλεοπτικό κόμμα σαν την Νέα Δημοκρατία με μονόδρομο λειτουργίας και πληροφόρησης από τα πάνω προς τα κάτω. Αλλά δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τις παλιές πρακτικές που αποδείχτηκαν ατελέσφορες. Πρέπει να μεταφέρουμε στην πολιτική τις δεξιότητες και πρακτικές που μαθαίνουμε για τη δουλειά μας και να εκδημοκρατίσουμε όλες τις λειτουργίες. Αντιγράφω:
«Το κόμμα πρέπει να εγκαταλείψει την κομματική ασφάλεια της επετηρίδας, να έχει εύπλαστη μορφή, πορώδεις παρυφές και διαφανείς διαδικασίες που επιτρέπουν τη συνεχή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Αφήνοντας την ασφάλεια της ρουτίνας, να γίνει εργαστήρι δομών, ιδεών, μεθόδων, ενεργής παρέμβασης στα τοπικά και τα εθνικά θέματα. Οι κλασικές οργανώσεις μελών παραμένουν βασική δομή αλλά αποκτούν υβριδική μορφή.
..Η χρήση ψηφιακών μέσων δεν είναι αναπόδραστο αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης ούτε κάποια μονομανία των τεχνολογικά εγγράμματων. Αποτελεί αλλαγή της γνωσιακής οργάνωσης».
Οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν στο κόμμα να συγκεντρώνει και να επεξεργάζεται ένα μεγάλο αριθμό πληροφοριών, απόψεων και προτάσεων για τις ανάγκες των πολιτών.
Η Δεξιά οργανώνει focus groups, η Αριστερά οργανώνει την κοινωνία. Οι ψηφιακές πλατφόρμες επιτρέπουν την οργάνωση θεματικών συζητήσεων είτε με γενικά αντικείμενα - το περιβάλλον, την παραγωγική ανασυγκρότηση, την εργασία και την προστασία της - είτε πιο εξειδικευμένα και τοπικά –το λιμάνι του Πειραιά ή η πανεπιστημιακή αστυνομία. Οι πλατφόρμες είναι ανοικτές σε γνώστες των θεμάτων που δεν είναι μέλη του κόμματος. Έτσι ο διάλογος υπερβαίνει τα στενά κομματικά πλαίσια, πλουτίζεται από τη γνώση και σοφία της κοινωνίας αλλά ταυτόχρονα δίνει λόγο στους πολίτες.
Τα πορίσματα και οι προτάσεις της διαβούλευσης προωθούνται για υιοθέτηση και εφαρμογή. Μια άλλη πρωτοβουλία συμπληρώνει τις οργανώσεις μελών με φυσικούς ή ηλεκτρονικούς «κύκλους φίλων». Στους κύκλους συμμετέχουν λόγω γνώσης ή ενδιαφέροντος πολίτες που δεν θέλουν να είναι κομματικά μέλη. Οι προτάσεις τους μπαίνουν σε γενικότερη διαβούλευση και προωθούνται στο κόμμα.
Έτσι η «κυριαρχία των μελών» γίνεται αξιακό θεμέλιο και εκφράζεται με την αμεσοδημοκρατική λήψη των σημαντικών αποφάσεων. Το κόμμα γίνεται «συλλογικός διανοούμενος», οι οργανώσεις το κόμμα στον χώρο τους, περιορίζεται η εξουσία της κομματικής επετηρίδας και των τάσεων που γίνονται χώροι ιδεών παρά οργανωμένης εξουσίας. Συνεχίζει το άρθρο:
«Η πρωτοβουλία του iSYRIZA ήταν στη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν άνοιξε το κόμμα σε διαβούλευση με τα μέλη και τους πολίτες. Υπάρχουν ακόμη πολιτικές και θεωρητικές αντιρρήσεις στην εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας στο κόμμα. Πολιτικά, γιατί κάτι τέτοιο θα περιόριζε την κυριαρχία των τάσεων και βαρονιών στις κομματικές διαδικασίες..
..Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε η ημερομηνία του συνεδρίου, οι κομματικές λειτουργίες επικεντρώθηκαν στην καταγραφή της δύναμης των τάσεων, κάτι που εμφανίστηκε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο στην σύνθεση των επιτροπών προετοιμασίας του συνεδρίου».
Η κριτική θεωρία έχει ανανεώσει βασικές θέσεις του ορθόδοξου Μαρξισμού́ αλλά και της πολιτικής επιστήμης. Η οριζόντια κοινωνική οργάνωση εξασθενίζει την κάθετη λογική της αντιπροσώπευσης. Οι πολίτες του 21ου αιώνα δεν θέλουν να αντιπροσωπεύονται αλλά να «προσωπεύονται», να είναι παρόντες στη λήψη αποφάσεων για θέματα που τους αφορούν.
Οι προτάσεις Τσίπρα
Η οργάνωση του κόμματος συντονίζεται λοιπόν με την νέα οργάνωση της εργασίας, τις πολύπλοκες κοινωνικές διαδικασίες και την «κοινωνική ευφυία» των πολιτών στον ύστερο καπιταλισμό. Οι περισσότερες αλλαγές στην πρόταση Τσίπρα πηγαίνουν σ’ αυτή την κατεύθυνση. Να αναφέρω μερικές:
Η συμμετοχή των μελών στην ψηφιακή διαβούλευση, η δυνατότητα ψηφοφορίας για σημαντικές αποφάσεις και η δημιουργία δικτύων γύρω από συγκεκριμένα θέματα. Το ανώτερο όριο θητείας είναι θετικό αλλά θα έπρεπε να είναι μικρότερο από δώδεκα χρόνια. Η ισότιμη αντιπροσώπευση ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα του κόμματος είναι η πιο συμβολική μεταρρύθμιση για μια κοινωνία που φαίνεται να ξαφνιάζεται ακόμη και να ξενίζεται από την αποκάλυψη της συστηματικής βίας κατά των γυναικών.
Τα θέματα που έχουν μονοπωλήσει τον δημόσιο διάλογο είναι η απλοποίηση της εγγραφής μελών και η άμεση εκλογή της ηγεσίας. Αν υπάρχει πρόβλημα με την διεύρυνση δεν είναι ο «εισοδισμός» ανθρώπων που επιβουλεύονται την αριστερή ταυτότητα. Αν οι οργανώσεις γίνουν ζωντανές και δημοκρατικές θα κτίσουν τον αριστερό και συντροφικό χαρακτήρα των μελών – παλιών και νέων.
Αν πιστεύουμε στις ιδέες μας μπορούμε να καλοδεχτούμε και να πείσουμε τα νέα μέλη. Η «αριστεροσύνη» δεν εξαρτάται από πραγματικές ή φανταστικές ταμπέλες αλλά από την κομματική δουλειά και την συμμετοχή στην πάλη των ιδεών. Πρέπει να μεγαλώσει το κόμμα, να διευρυνθεί το ακροατήριο των ιδεών, να διαμορφωθεί ένα ελκυστικό και αριστερό σχέδιο για το μέλλον πέρα από τις επόμενες εκλογές. Η διεύρυνση δεν είναι αντίθετη με τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα. Το αντίθετο: η ταλαιπωρημένη κοινωνία μας χρειάζεται ένα μεγάλο ριζοσπαστικά αριστερό κόμμα.
Η εκλογή της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής και άλλων επιτροπών από τα μέλη του κόμματος που συμμετέχουν στο Συνέδριο είναι πρωτότυπη ιδέα. Θα επιτρέψει την ανάδειξη νέων στελεχών ηλικιακά, πολιτισμικά και γνωσιολογικά. Η επετηρίδα έφτασε στο όριο της για πολλούς και είναι ώρα να παραμεριστεί.
Ο φόβος να εκλεγούν «τηλεπερσόνες» είναι ασήμαντος όταν πρόκειται για 250 μέλη της ΚΠΕ όχι για λίγους ευρωβουλευτές. Η άμεση εκλογή του προέδρου από τα μέλη είναι πιο προβληματική. Όχι μόνο γιατί δεν είναι αριστερή πρακτική. Κυρίως γιατί δημιουργεί μια πανίσχυρη και μονοπρόσωπη ηγεσία που τυπικά δεν λογοδοτεί ούτε ελέγχεται. Δίνει την εντύπωση μιας περιστασιακής απόφασης και ενός αρχηγοκεντρικού κόμματος τα μέλη του οποίου έχουν συμβολική συμμετοχή.
Η αδιαμεσολάβητη σχέση ηγέτη και μελών αντιφάσκει με τον γενικότερο εκδημοκρατισμό. Είναι σε αντίθετη κατεύθυνση με την καταστατική θεμελίωση της κομματικής συλλογικότητας και συντροφικότητας που εντείνεται από την διάχυση γνώσης και ικανοτήτων και από τις δικτυώσεις των μελών. Καλύτερη λύση θα ήταν να εκλέγεται η ΚΠΕ από τα μέλη και αυτή να εκλέγει την Πολιτική Επιτροπή και τον Πρόεδρο.
Αν το ψηφιακό συμπλήρωμα του κόμματος και η ενεργή συμμετοχή των μελών οδηγήσουν στην ενδυνάμωση και εμβάθυνση της δημοκρατικής του λειτουργίας, η μεταρρύθμιση θα οδηγήσει σε ένα πραγματικό κόμμα της Αριστεράς του 21ου αιώνα. Η λειτουργία του θα γίνει πρότυπο και προϊδεασμός του κοινωνικού μετασχηματισμού που ευαγγελίζεται η Aριστερά.
Το διακύβευμα της επομένης περιόδου είναι ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας της ταυτότητας του κόμματος και η εφαρμογή της δημοκρατίας στην λειτουργία του. Εδώ βρίσκεται η πάλη των ιδεών και η αριστερή προοπτική, όχι στην διατήρηση παραδόσεων και προνομίων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου