Ημερολόγιον βαλκανικών πολέμων 1912-13
- Συγγραφέας : Στέφανος Κ. Τζάνος
- Εκδότης: Σταμούλης Αντ.
- Σειρά: Κείμενα και Μελέτες
- Μορφή: Μαλακό εξώφυλλο
- Έτος έκδοσης: 2016
- Αριθμός σελίδων: 304
- Κωδικός ISBN: 6185161281
- Διαστάσεις: 24×17
…Τετάρτη 19 Ιουνίου 1913– Καλοκαιρία
Μάχη πέραν του Καρά – Μπουρνάρ (Μαυρονέρι)
Την 6 ½ ώραν π.μ. άπασα η V Μεραρχία συγκεντρώθηκε επί των υψωμάτων του Γκιόρδινο (σημ. Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης). Μετ’ ολίγον εδόθη η διαταγή προελάσεως. Ήρχισεν λοιπόν η Μεραρχία αφού κατήλθε την οδόν την εκ του Γκιόρδινο προς σιδηρ. Γραμμήν άγουσαν να προελεύνει με μέτωπον εκτεινόμενον από της ανατολικής πλευράς της λίμνης Ατζί – Γκιόλ μέχρι της σιδηρογραμμής και με διεύθυνσιν προς την υψηλοτέραν κορυφήν (ή το ύψωμα) και προς βορράν του χωριού Καρά – Μπουρνάρ και τας προς τα δεξιά τούτο καθώς πορευόμεθα θέσεις.
Πρώτον εβάδισε κατά του εχθρού το 23ο Πεζικόν Σύνταγμα μου παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν εν αρχή προχωρών και τέλος εγκαταλείψαν αυτήν διευθύνθη κατά των υψωμάτων των κειμένων άνωθεν και Β.Α. του χωριού Καρά – Μπουρνάρ μέχρι λόφου τινός ανατολικά σχεδόν του χωρίου και εις αρκετήν απ’ αυτού απόστασιν, και όστις ήτο οχυρωμένος δια πολυβόλων προς το χωρίον Γιαγτζιλάρ (Ξηροκερατιά Κιλκίς). Δεύτερον εβάδισε το 16ον Πεζ. Σύνταγμα εκ της ανατολικής πλευράς της λίμνης παρ’ αυτήν και ουχί εις το αυτό ύψος με το 23ον Πεζικό Σύνταγμα αλλά αρκετά πίσω αυτού πλέον των 800 μέτρων και αριστερά αυτού εναντίον των οχυρωμάτων των ένθεν και ένθεν του υψώματος της κορυφής ένθα τα πυροβολεία του εχθρού. Δυτικώς της λίμνης εβάδισε μόνον το Τάγμα του Γραβάνη. Ως εφεδρεία δε ακολούθησε το 22ον Πεζικό Σύνταγμα απέχον του 16ου πλέον 2000 μέτρων. Ομού μετά τούτου προχωρούσε και το πυροβολικόν της Μεραρχίας.
Είναι ώρα 7 και 55’ ότε ηχεί το πρώτον τηλεβόλον του εχθρού. Πάντα τα Συντάγματα πριν βληθώσι υπό πυροβόλου εκ προϋπολογισμού είχον λάβει τον σχηματισμόν διμοιριών κατά τετράδας και μετά κατά δεκάδας εις παράταξιν με αρκετά ευρέα διαστήματα και με ουχί εις το αυτό ύψος της διμοιρίας. Και το μεν 23ον Πεζ ως προέλασαν με περισσότερα ευρέα διαστήματα και με μεγίστην ταχύτητα παρ’ ότι τα επόμενα Συντάγματα δεν έσχεν απωλείας σπουδαίας εκ των οβίδων του εχθρού. Σπουδαίως όμως απησχολήθησαν τα δύο λοιπά συντάγματα και το πυροβολικόν της Μεραρχίας τα κατόπιν ερχόμενα εκ του πυρός των πυροβολικόν της Μεραρχίας, τα κατόπιν ερχόμενα, εκ του πυρός των πυροβόλων του εχθρού κατά πολύ εν τέλει επαυξηθέντος. (Αν και οι πάντες γνωρίζωμεν «ότι οι εκ του πυροβολικού απώλειαι εις τοιούτου είδους προελάσεις είναι πάντοτε μηδαμιναί παρ’ όλην την αγριότητα και φρικαλεότητα των αποτελεσμάτων ενίοτε των οβίδων του). Η ρύθμισις των οβίδων του εχθρού αρκετά καλή αν όχι αρίστη…"
Απώλειαι του 4ου Λόχου μου. Νεκροί 2 τραυματίαι 35
«…Μάχη παρά Σιδηροδρομικήν Γραμμήν ένθεν και ένθεν Σιδηρ. Σταθμού Σαρί – Γκιόλ"
Πέμπτη 20 καλοκαιρία έγερσις άμα τη εω 4 γαλάται και τυρός κασέρ ως τροφή. Μετά προχώρησις πάλι εν εν τάξει μάχης. Και εκ του δεξιού μεν βαδίζει το 16ον Π.Σ. εκ του αριστερού δε μέρους το 22ον σχεδόν εις το αυτό ύψος, αν και το 16ου προηγείται ολίγον
Και το μεν 16ου διευθύνεται κατά των υψηλότερων οχυρωματικών θέσεων του εχθρού εν ώ το 22ον προς οχυρώματα του εχθρού προς τα δεξιά και πέραν του Σιδ. Σταθμού ακριβώς απέναντι και ολίγον δεξιά του χωριού Σαρί – Γκιολ (Κρηστώνη). Τέλος το 23ον ακολουθεί τα προηγηθέντα δύο συντάγματα σε απόστασιν δύο χιλιομέτρων. Η ώρα είναι 8η και ημίσεια ότε τα πυροβόλα του εχθρού αρχίζουν τα πρώτα πυρά εναντίον των φαλάγγων ημών. Με ηθικόν πλέον ακμαιότερον και περισσοτέραν φρόνησιν τα δύο προηγούμενα Συντάγματα ποιούμενα χρήσιν καταλληλότατην του εδάφους πλησιάζουσι προς τα οχυρώματα του εχθρού και συμπλέκονται προς αυτόν… Η επίθεσις της όλης Μεραρχίας είχε διεύθυνσιν προς την πόλιν Κιλκίς. Η απόστασις ήτις εχώριζεν ημάς από τους εχθρούς εκυμαίνετο μεταξύ των 600 – 800 μέτρων, ουδέποτε δε κατήλθεν των 300 μέτρων και κατά την αλματικήν, μετά την παράταξιν μας προς μάχην, επίθεσιν της επομένης… «…Κατά την ημέραν ταύτην οι τρεις λόχοι του 1ου Συντάγματος και εις του 2ου περιορίσθησαν εις την κατάληψιν όσον ούπω ασφαλών βάσεων από του Σιδηροδρομικού Σταθμού δια της άνω συνοικίας του χωριού και εκείθεν πέραν της κάτω συνοικίας αυτού. Φοβερόν υπήρξε και κατά την ημέραν ταύτην το πυρ του εχθρού, έσχωμεν δε σοβαράς απωλείας ώστε ήρχισεν να γίνεται πλέον καταφανές το κενόν των σωμάτων μας. Εκείνο όμως όπερ και τους πλέον γενναίους όμως ταράσσει είναι ο αιφνιδιασμός της νυκτός. Ουδέν τούτου μεγαλειώδες εν τη τρομακτικότητα αυτού. Η μάχη ήρχισεν εις τα 8 ½ π.μ. ενετάθη δε από της 10 π.μ. και πέραν περί δε τας 1 και 2 καθώς και 4 μ.μ. έφθασε εις το κατακόρυφον. Τέλος δε κατέπαυσε οπότε επήλθε τελείως σκότος
Παρασκευή 21 Ιουνίου
Εξακολούθησις της μάχης και τροπή εχθρού εις φυγών
… «Συγχρόνως με το πρώτον φως της ημέρας ήρχισε και το πυρ πεισματοδέστατον παρά ποτέ, 3 ½ π.μ. περίπου. Τώρα πλέον η μάχη εντείνεται, αι εφεδρείαι καταφθάνουσιν η μία κατόπιν της άλλης. Η μάχη πλέον φαίνεται ότι θέλει κριθεί σήμερον και μάλιστα υπέρ ημών. Είναι ώρα 5 και 45’ – 6 π.μ. ότε άνωθεν ημών διέρχεται αεροπλάνον προς κατόπτευσιν εννοείται των μεγάλων συγκεντρώσεων καθότι ήτο εις αρκετόν ύψος. Οι Βούλγαροι βλέποντες ότι πλέον διεκινδυνεύουν την θέσιν των απεφάσισαν να προβώσι εις το τελευταίον εγχείρημα των…».
«Αγριότατη πράγματι υπήρξεν η κατάληψις των οχυρωμάτων και τούτο διότι απέμειναν εις μεν τα προχώματα της περιζωσθείσης κορυφής αρκετοί άνδρες. Οι εχθροί ούτοι πράγματι υπήρξαν ανδρείοι καθότι εν επιγνώσει πλέον της αναμενούσης αυτούς τύχης ηγωνίζονται τον έσχατον αγώνα όπως δώσωσι εις τους πολλούς να απομακρυνθώσι, αδιαφορούντες δε δια τους ιδίους. Η υποχώρησις ή μάλλον η αρχή αυτής εγένετο την 9 π.μ. ακριβώς, την δε 10 / ½ εισήλθον αι πρωτοπορείαι μας εις την πόλιν Κιλκίς. Το τάγμα μου εισήλθε την 11 π.μ. αν και πρώτον όλων εβάδιζε και τούτο διότι όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του παρέμεινε υπό εστεγασμένην στάνη προβάτων. Εισελθόντες εντός της πόλεως και παραμείναντες εντός αυτής συγκεντρωθέντες παρά την πλατείαν της ένθα και σχολείον καλογραιών. Εξήλθομεν προς καταδίωξιν του εχθρού όστις ήρξατο να βάλλει και εντός έτι αυτής της πόλεως. Την 1 /1/2 μ.μ. ήρξατο η πόλις να καίηται. Το πυρ αναμφισβητήτως ετέθη υφ’ υμών και τούτο διότι ήτο εστία επί τουρκοκρατίας των κομιτατζήδων. Τα μίση των λαών εξέσπασαν κατά των αψύχων οικιών της πόλεως. Οία αγριότης.
Απώλειαι λόχου μου ελάχισται καθότι ήτο εφεδρεία. Ώστε εν όλω αι απώλειαι του λόχου ήσαν 44 άνδρες. Ο λόχος δεν είναι ο μόνος όστις έσχε τόσας ολίγας απωλείας εν ω αι απώλειαι των λοιπών εκυμαίνοντο μεταξύ των 80-140.
Κατά τας τρεις ημέρας της μάχης του Κιλκίς εδόθησαν υπό τον λόχον προς το Σύνταγμα ως τεθέντος εγνωσμένως εκτός μάχης περί τους 900 στρατιώτες εκτός των αγνοουμένων καθώς δε τινές έμαθον εκ του γραφείου 969. Η μάχη διεξήχθη κυρίως από αποστάσεως 500-600 μέτρων, εις τινά δε μέρη και εξ αποστάσεως 900, κατά δε την προέλασιν μας το έλαττον από 300 – 350 μέτρων…»
Σάββατο 22 Ιουνίου
«.. 4 ½ έγερσις και αναχώρησις με κατεύθυνση ακριβώς προς βορράν και δη προς τα υψώματα του Ακίντζλαλι (Μουριές) δεξιά της λίμνης Δοϊράνης. Αφιξις εις απόστασιν 8 χιλ. από της λίμνης και εγκατάστασις προφυλακών. Επιστολή προς οίκον…»
Πηγή; kathimerini.gr
Μάχη πέραν του Καρά – Μπουρνάρ (Μαυρονέρι)
Την 6 ½ ώραν π.μ. άπασα η V Μεραρχία συγκεντρώθηκε επί των υψωμάτων του Γκιόρδινο (σημ. Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης). Μετ’ ολίγον εδόθη η διαταγή προελάσεως. Ήρχισεν λοιπόν η Μεραρχία αφού κατήλθε την οδόν την εκ του Γκιόρδινο προς σιδηρ. Γραμμήν άγουσαν να προελεύνει με μέτωπον εκτεινόμενον από της ανατολικής πλευράς της λίμνης Ατζί – Γκιόλ μέχρι της σιδηρογραμμής και με διεύθυνσιν προς την υψηλοτέραν κορυφήν (ή το ύψωμα) και προς βορράν του χωριού Καρά – Μπουρνάρ και τας προς τα δεξιά τούτο καθώς πορευόμεθα θέσεις.
Πρώτον εβάδισε κατά του εχθρού το 23ο Πεζικόν Σύνταγμα μου παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν εν αρχή προχωρών και τέλος εγκαταλείψαν αυτήν διευθύνθη κατά των υψωμάτων των κειμένων άνωθεν και Β.Α. του χωριού Καρά – Μπουρνάρ μέχρι λόφου τινός ανατολικά σχεδόν του χωρίου και εις αρκετήν απ’ αυτού απόστασιν, και όστις ήτο οχυρωμένος δια πολυβόλων προς το χωρίον Γιαγτζιλάρ (Ξηροκερατιά Κιλκίς). Δεύτερον εβάδισε το 16ον Πεζ. Σύνταγμα εκ της ανατολικής πλευράς της λίμνης παρ’ αυτήν και ουχί εις το αυτό ύψος με το 23ον Πεζικό Σύνταγμα αλλά αρκετά πίσω αυτού πλέον των 800 μέτρων και αριστερά αυτού εναντίον των οχυρωμάτων των ένθεν και ένθεν του υψώματος της κορυφής ένθα τα πυροβολεία του εχθρού. Δυτικώς της λίμνης εβάδισε μόνον το Τάγμα του Γραβάνη. Ως εφεδρεία δε ακολούθησε το 22ον Πεζικό Σύνταγμα απέχον του 16ου πλέον 2000 μέτρων. Ομού μετά τούτου προχωρούσε και το πυροβολικόν της Μεραρχίας.
Είναι ώρα 7 και 55’ ότε ηχεί το πρώτον τηλεβόλον του εχθρού. Πάντα τα Συντάγματα πριν βληθώσι υπό πυροβόλου εκ προϋπολογισμού είχον λάβει τον σχηματισμόν διμοιριών κατά τετράδας και μετά κατά δεκάδας εις παράταξιν με αρκετά ευρέα διαστήματα και με ουχί εις το αυτό ύψος της διμοιρίας. Και το μεν 23ον Πεζ ως προέλασαν με περισσότερα ευρέα διαστήματα και με μεγίστην ταχύτητα παρ’ ότι τα επόμενα Συντάγματα δεν έσχεν απωλείας σπουδαίας εκ των οβίδων του εχθρού. Σπουδαίως όμως απησχολήθησαν τα δύο λοιπά συντάγματα και το πυροβολικόν της Μεραρχίας τα κατόπιν ερχόμενα εκ του πυρός των πυροβολικόν της Μεραρχίας, τα κατόπιν ερχόμενα, εκ του πυρός των πυροβόλων του εχθρού κατά πολύ εν τέλει επαυξηθέντος. (Αν και οι πάντες γνωρίζωμεν «ότι οι εκ του πυροβολικού απώλειαι εις τοιούτου είδους προελάσεις είναι πάντοτε μηδαμιναί παρ’ όλην την αγριότητα και φρικαλεότητα των αποτελεσμάτων ενίοτε των οβίδων του). Η ρύθμισις των οβίδων του εχθρού αρκετά καλή αν όχι αρίστη…"
Απώλειαι του 4ου Λόχου μου. Νεκροί 2 τραυματίαι 35
«…Μάχη παρά Σιδηροδρομικήν Γραμμήν ένθεν και ένθεν Σιδηρ. Σταθμού Σαρί – Γκιόλ"
Πέμπτη 20 καλοκαιρία έγερσις άμα τη εω 4 γαλάται και τυρός κασέρ ως τροφή. Μετά προχώρησις πάλι εν εν τάξει μάχης. Και εκ του δεξιού μεν βαδίζει το 16ον Π.Σ. εκ του αριστερού δε μέρους το 22ον σχεδόν εις το αυτό ύψος, αν και το 16ου προηγείται ολίγον
Και το μεν 16ου διευθύνεται κατά των υψηλότερων οχυρωματικών θέσεων του εχθρού εν ώ το 22ον προς οχυρώματα του εχθρού προς τα δεξιά και πέραν του Σιδ. Σταθμού ακριβώς απέναντι και ολίγον δεξιά του χωριού Σαρί – Γκιολ (Κρηστώνη). Τέλος το 23ον ακολουθεί τα προηγηθέντα δύο συντάγματα σε απόστασιν δύο χιλιομέτρων. Η ώρα είναι 8η και ημίσεια ότε τα πυροβόλα του εχθρού αρχίζουν τα πρώτα πυρά εναντίον των φαλάγγων ημών. Με ηθικόν πλέον ακμαιότερον και περισσοτέραν φρόνησιν τα δύο προηγούμενα Συντάγματα ποιούμενα χρήσιν καταλληλότατην του εδάφους πλησιάζουσι προς τα οχυρώματα του εχθρού και συμπλέκονται προς αυτόν… Η επίθεσις της όλης Μεραρχίας είχε διεύθυνσιν προς την πόλιν Κιλκίς. Η απόστασις ήτις εχώριζεν ημάς από τους εχθρούς εκυμαίνετο μεταξύ των 600 – 800 μέτρων, ουδέποτε δε κατήλθεν των 300 μέτρων και κατά την αλματικήν, μετά την παράταξιν μας προς μάχην, επίθεσιν της επομένης… «…Κατά την ημέραν ταύτην οι τρεις λόχοι του 1ου Συντάγματος και εις του 2ου περιορίσθησαν εις την κατάληψιν όσον ούπω ασφαλών βάσεων από του Σιδηροδρομικού Σταθμού δια της άνω συνοικίας του χωριού και εκείθεν πέραν της κάτω συνοικίας αυτού. Φοβερόν υπήρξε και κατά την ημέραν ταύτην το πυρ του εχθρού, έσχωμεν δε σοβαράς απωλείας ώστε ήρχισεν να γίνεται πλέον καταφανές το κενόν των σωμάτων μας. Εκείνο όμως όπερ και τους πλέον γενναίους όμως ταράσσει είναι ο αιφνιδιασμός της νυκτός. Ουδέν τούτου μεγαλειώδες εν τη τρομακτικότητα αυτού. Η μάχη ήρχισεν εις τα 8 ½ π.μ. ενετάθη δε από της 10 π.μ. και πέραν περί δε τας 1 και 2 καθώς και 4 μ.μ. έφθασε εις το κατακόρυφον. Τέλος δε κατέπαυσε οπότε επήλθε τελείως σκότος
Παρασκευή 21 Ιουνίου
Εξακολούθησις της μάχης και τροπή εχθρού εις φυγών
… «Συγχρόνως με το πρώτον φως της ημέρας ήρχισε και το πυρ πεισματοδέστατον παρά ποτέ, 3 ½ π.μ. περίπου. Τώρα πλέον η μάχη εντείνεται, αι εφεδρείαι καταφθάνουσιν η μία κατόπιν της άλλης. Η μάχη πλέον φαίνεται ότι θέλει κριθεί σήμερον και μάλιστα υπέρ ημών. Είναι ώρα 5 και 45’ – 6 π.μ. ότε άνωθεν ημών διέρχεται αεροπλάνον προς κατόπτευσιν εννοείται των μεγάλων συγκεντρώσεων καθότι ήτο εις αρκετόν ύψος. Οι Βούλγαροι βλέποντες ότι πλέον διεκινδυνεύουν την θέσιν των απεφάσισαν να προβώσι εις το τελευταίον εγχείρημα των…».
«Αγριότατη πράγματι υπήρξεν η κατάληψις των οχυρωμάτων και τούτο διότι απέμειναν εις μεν τα προχώματα της περιζωσθείσης κορυφής αρκετοί άνδρες. Οι εχθροί ούτοι πράγματι υπήρξαν ανδρείοι καθότι εν επιγνώσει πλέον της αναμενούσης αυτούς τύχης ηγωνίζονται τον έσχατον αγώνα όπως δώσωσι εις τους πολλούς να απομακρυνθώσι, αδιαφορούντες δε δια τους ιδίους. Η υποχώρησις ή μάλλον η αρχή αυτής εγένετο την 9 π.μ. ακριβώς, την δε 10 / ½ εισήλθον αι πρωτοπορείαι μας εις την πόλιν Κιλκίς. Το τάγμα μου εισήλθε την 11 π.μ. αν και πρώτον όλων εβάδιζε και τούτο διότι όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του παρέμεινε υπό εστεγασμένην στάνη προβάτων. Εισελθόντες εντός της πόλεως και παραμείναντες εντός αυτής συγκεντρωθέντες παρά την πλατείαν της ένθα και σχολείον καλογραιών. Εξήλθομεν προς καταδίωξιν του εχθρού όστις ήρξατο να βάλλει και εντός έτι αυτής της πόλεως. Την 1 /1/2 μ.μ. ήρξατο η πόλις να καίηται. Το πυρ αναμφισβητήτως ετέθη υφ’ υμών και τούτο διότι ήτο εστία επί τουρκοκρατίας των κομιτατζήδων. Τα μίση των λαών εξέσπασαν κατά των αψύχων οικιών της πόλεως. Οία αγριότης.
Απώλειαι λόχου μου ελάχισται καθότι ήτο εφεδρεία. Ώστε εν όλω αι απώλειαι του λόχου ήσαν 44 άνδρες. Ο λόχος δεν είναι ο μόνος όστις έσχε τόσας ολίγας απωλείας εν ω αι απώλειαι των λοιπών εκυμαίνοντο μεταξύ των 80-140.
Κατά τας τρεις ημέρας της μάχης του Κιλκίς εδόθησαν υπό τον λόχον προς το Σύνταγμα ως τεθέντος εγνωσμένως εκτός μάχης περί τους 900 στρατιώτες εκτός των αγνοουμένων καθώς δε τινές έμαθον εκ του γραφείου 969. Η μάχη διεξήχθη κυρίως από αποστάσεως 500-600 μέτρων, εις τινά δε μέρη και εξ αποστάσεως 900, κατά δε την προέλασιν μας το έλαττον από 300 – 350 μέτρων…»
Σάββατο 22 Ιουνίου
«.. 4 ½ έγερσις και αναχώρησις με κατεύθυνση ακριβώς προς βορράν και δη προς τα υψώματα του Ακίντζλαλι (Μουριές) δεξιά της λίμνης Δοϊράνης. Αφιξις εις απόστασιν 8 χιλ. από της λίμνης και εγκατάστασις προφυλακών. Επιστολή προς οίκον…»
Μικρή απόσταση από τη ζωή στον θάνατο...
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Β ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΗΣ*Πηγή; kathimerini.gr
Ο Ελληνικός Στρατός προελαύνει κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Από το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.
Η Φ(ιλολογική) Ι(στορική) Λ(αογραφική)
Ε(ταιρεία) Θ(εσσαλίας) εγκαινίασε μόλις πρόσφατα τη νέα επιστημονική
σειρά της «Κείμενα και Μελέτες», προβαίνοντας στην έκδοση του
«Ημερολογίου Βαλκανικών Πολέμων 1912-13» του Βολιώτη δεκανέα Στέφανου
Τζάνου, το οποίο μέχρι σήμερα παρέμεινε αδημοσίευτο, εκτός από ορισμένα
αποσπάσματά του δημοσιευμένα σε συνέχειες στην εφημερίδα «Η Θεσσαλία»
του Βόλου από 5 έως 20 Ιουλίου 1972.
Το πολύτιμο, για την έρευνα και τη μελέτη της Ιστορίας των Βαλκανικών Πολέμων, «Ημερολόγιο» το ανέσυρε από την αφάνεια και το εμπιστεύθηκε στους Θ. Νημά και Π. Μπέσπαρη η ανεψιά του Τζάνου, κ. Αριστέα Τζάνου-Baud-Bovy. Οι Νημάς-Μπέσπαρης φρόντισαν για την άρτια έκδοση του ανέκδοτου, μέχρι σήμερα κειμένου: για τη φιλολογική επιμέλεια, τα σχόλια και για μια κατατοπιστική εισαγωγή.
Ο Στέφανος Τζάνος (1889/1891-1919) γεννήθηκε στον Ανω Βόλο και απεβίωσε εκ τραύματος στη Σεβαστούπολη υπηρετώντας στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα που είχε σταλεί το 1919 στην Ουκρανία από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ο Τζάνος υπηρετούσε στην V Μεραρχία, η οποία, ενώ γνώρισε στιγμές δόξας απελευθερώνοντας την Πτολεμαΐδα και το Αμύνταιο (15 και 18 Οκτωβρίου 1912), λίγες μέρες αργότερα, στις 24 Οκτωβρίου, αιφνιδιάστηκε από τον τουρκικό στρατό με αποτέλεσμα κάποιες από τις μονάδες της να διαλυθούν και οι απώλειές της να είναι μεγάλες. Η περιγραφή των γεγονότων από τον Τζάνο είναι συγκλονιστική και η καταγραφή τους πολύτιμη για το ξαναγράψιμο του κεφαλαίου αυτού της Στρατιωτικής Ιστορίας, όπως επισημαίνουν οι επιμελητές της έκδοσης.
Εξίσου σπουδαία είναι και η περιγραφή των προ Κιλκίς μαχών κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά και η εξιστόρηση της πορείας από Κιλκίς προς Δοϊράνη, Στρώμνιτσα, Πετρίτσι, Στενά Κρέσνας. Ζει τα πολεμικά γεγονότα και έχει αντιληφθεί εκ του σύνεγγυς τη μικρή απόσταση που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο στο μέτωπο· στη μάχη κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή του Σαρί-Γκιόλ (σημ. Κρηστώνη Κιλκίς) θα βιώσει έντονα τι σημαίνει «ο θάνατός σου η ζωή μου»: «ανήλθον μόνος κατά παραγγελίαν ανωτέραν προς επισκόπησιν του εδάφους … και προχωρήσας ολίγα βήματα άνω του χωρίου και δη της κατωτέρας συνοικίας του ότε τον μέγιστον κίνδυνον διέτρεξα ανακόψας την πορείαν μου εκ τυφεκισμού εξ εγγυτάτης αποστάσεως ριφθέντος.
Πράγματι διπλοσκοπός (ίσως) Βούλγαρος αποσυρόμενος προέβη εις τούτο, η δε σφαίρα διήλθεν ολίγα εκατοστά εκ του αριστερού μέρους της κεφαλής μου. Εάν βεβαίως είχον απέναντί μου καλόν και ψύχραιμον σκοπευτήν έπρεπε το ολίγον να είχον βαρέως τραυματισθή. Αλλά με τον πυροβολισμόν ως εξ ενστίκτου έπεσα κατά γης ως βληθείς πράγματι όπερ εξηπάτησε τον εχθρόν όστις εκινήθη διά μέσου μικρών δενδρυλλίων και θάμνων, οπότε χωρίς να χάσω στιγμήν και αρκετήν δόσιν ετοιμότητος του ρίπτω την πρώτην και τελευταίαν του.»
Καταγράφει, τέλος, ο Τζάνος με κάθε λεπτομέρεια την καθημερινή ζωή του στρατού (ώρες εγερτηρίου και γευμάτων, συνθήκες καταυλισμού κ. ά.), τις διαδρομές που διέγραψε ο ίδιος και η μεραρχία του, ενώ ιδιαίτερα εύστοχες και ενδιαφέρουσες είναι οι κρίσεις του για πρόσωπα και καταστάσεις.
Η έκδοση κλείνει με ένα ενδιαφέρον Παράρτημα, το οποίο περιλαμβάνει και αδημοσίευτες φωτογραφίες από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη δράση της V Μεραρχίας.
* Ο κ. Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης είναι φιλόλογος στα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Ν. Μπακογιάννη - δρ Βυζαντινής Φιλολογίας ΑΠΘ.
________________________________________
Το πολύτιμο, για την έρευνα και τη μελέτη της Ιστορίας των Βαλκανικών Πολέμων, «Ημερολόγιο» το ανέσυρε από την αφάνεια και το εμπιστεύθηκε στους Θ. Νημά και Π. Μπέσπαρη η ανεψιά του Τζάνου, κ. Αριστέα Τζάνου-Baud-Bovy. Οι Νημάς-Μπέσπαρης φρόντισαν για την άρτια έκδοση του ανέκδοτου, μέχρι σήμερα κειμένου: για τη φιλολογική επιμέλεια, τα σχόλια και για μια κατατοπιστική εισαγωγή.
Ο Στέφανος Τζάνος (1889/1891-1919) γεννήθηκε στον Ανω Βόλο και απεβίωσε εκ τραύματος στη Σεβαστούπολη υπηρετώντας στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα που είχε σταλεί το 1919 στην Ουκρανία από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ο Τζάνος υπηρετούσε στην V Μεραρχία, η οποία, ενώ γνώρισε στιγμές δόξας απελευθερώνοντας την Πτολεμαΐδα και το Αμύνταιο (15 και 18 Οκτωβρίου 1912), λίγες μέρες αργότερα, στις 24 Οκτωβρίου, αιφνιδιάστηκε από τον τουρκικό στρατό με αποτέλεσμα κάποιες από τις μονάδες της να διαλυθούν και οι απώλειές της να είναι μεγάλες. Η περιγραφή των γεγονότων από τον Τζάνο είναι συγκλονιστική και η καταγραφή τους πολύτιμη για το ξαναγράψιμο του κεφαλαίου αυτού της Στρατιωτικής Ιστορίας, όπως επισημαίνουν οι επιμελητές της έκδοσης.
Εξίσου σπουδαία είναι και η περιγραφή των προ Κιλκίς μαχών κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά και η εξιστόρηση της πορείας από Κιλκίς προς Δοϊράνη, Στρώμνιτσα, Πετρίτσι, Στενά Κρέσνας. Ζει τα πολεμικά γεγονότα και έχει αντιληφθεί εκ του σύνεγγυς τη μικρή απόσταση που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο στο μέτωπο· στη μάχη κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή του Σαρί-Γκιόλ (σημ. Κρηστώνη Κιλκίς) θα βιώσει έντονα τι σημαίνει «ο θάνατός σου η ζωή μου»: «ανήλθον μόνος κατά παραγγελίαν ανωτέραν προς επισκόπησιν του εδάφους … και προχωρήσας ολίγα βήματα άνω του χωρίου και δη της κατωτέρας συνοικίας του ότε τον μέγιστον κίνδυνον διέτρεξα ανακόψας την πορείαν μου εκ τυφεκισμού εξ εγγυτάτης αποστάσεως ριφθέντος.
Πράγματι διπλοσκοπός (ίσως) Βούλγαρος αποσυρόμενος προέβη εις τούτο, η δε σφαίρα διήλθεν ολίγα εκατοστά εκ του αριστερού μέρους της κεφαλής μου. Εάν βεβαίως είχον απέναντί μου καλόν και ψύχραιμον σκοπευτήν έπρεπε το ολίγον να είχον βαρέως τραυματισθή. Αλλά με τον πυροβολισμόν ως εξ ενστίκτου έπεσα κατά γης ως βληθείς πράγματι όπερ εξηπάτησε τον εχθρόν όστις εκινήθη διά μέσου μικρών δενδρυλλίων και θάμνων, οπότε χωρίς να χάσω στιγμήν και αρκετήν δόσιν ετοιμότητος του ρίπτω την πρώτην και τελευταίαν του.»
Καταγράφει, τέλος, ο Τζάνος με κάθε λεπτομέρεια την καθημερινή ζωή του στρατού (ώρες εγερτηρίου και γευμάτων, συνθήκες καταυλισμού κ. ά.), τις διαδρομές που διέγραψε ο ίδιος και η μεραρχία του, ενώ ιδιαίτερα εύστοχες και ενδιαφέρουσες είναι οι κρίσεις του για πρόσωπα και καταστάσεις.
Η έκδοση κλείνει με ένα ενδιαφέρον Παράρτημα, το οποίο περιλαμβάνει και αδημοσίευτες φωτογραφίες από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη δράση της V Μεραρχίας.
* Ο κ. Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης είναι φιλόλογος στα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Ν. Μπακογιάννη - δρ Βυζαντινής Φιλολογίας ΑΠΘ.
________________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου