Αν νοσταλγω

 

Ποίηση: Κώστας Ουράνης
Μουσική: Δημήτρης Μητσοτάκης
Ερμηνεία: Ενδελέχεια

Αν νοσταλγώ - δεν είναι εσάς, αγάπες περασμένες
Και τις στιγμές τις ευτυχείς μαζί σας που έχω ζήσει!
- Τα ρόδα σας τα μάρανα στα χέρια μου και τώρα
Μέσα στης μνήμης το παλιό βιβλίο
Τα' χω κλείσει.

Μα είναι κάποιες άγνωστες, περαστικές γυναίκες
Που μια στιγμή σταυρώνανε το βλέμμα τους μαζί μου!
- Τέτοιες, που μείναν ο γλυκύς κι ανέφικτος μου πόθος,
ενώ - ποιος ξέρει! - θ' άλλαζαν για πάντα τη ζωή μου! ...

κι είδα - μακρυά - τα φώτα τους τ' άπειρα να χορεύουν
[που ήταν σαν να με φώναζαν, που ήταν σαν να μου γνεύουν!]
και που το πλοίο προσπέρασε, πλέοντας στο σκοτάδι

 

Ο Ουράνης της επικαιρότητας

Ο Κλέαρχος Νιάρχου ή Νεάρχου ή Κώστας Ουράνης και η Ελένη Νεγρεπόντη ή Ουράνη ή Αλκης Θρύλος

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 20.03.2016

Συντάκτης: 

Δημήτρης Γκιώνης

 

Ηταν ο Κώστας και η Ελένη Ουράνη, ένα ζευγάρι λογίων, που δέσποζε στην πνευματική ζωή του τόπου στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Εκείνος, ως ποιητής (μνήμες από τα μαθητικά μας χρόνια, ή τα κατοπινά, όπως αυτό της αγάπης: «αν είναι να ’ρθει, θε να ’ρθει – αλλιώς θα προσπεράσει»…), πεζογράφος και εφημεριδογράφος.
Εκείνη, κυρίως, ως κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου. Ο Κώστας (γεννημένος το 1890) έφυγε από τη ζωή το 1953 σε ηλικία 63 ετών, και η Ελένη (γεννημένη το 1896) το 1971 στα 75 της, αφήνοντας, ο καθένας στον τομέα του, σημαντικό έργο.
Εκ Τουρκίας
Με ψευδώνυμο και οι δυο: Κλέαρχος Νιάρχου ή Νεάρχου το πραγματικό του Κώστα, Ελένη Νεγρεπόντη της συζύγου του, που, εκτός του Ουράνη, επέλεξε το αρσενικό ψευδώνυμο Αλκης Θρύλος.
Γνωστοί στους νεότερους με τα λογοτεχνικά βραβεία Κώστα και Ελένης Ουράνη, που απονέμονται στο τέλος κάθε χρόνου, μέσω της Ακαδημίας Αθηνών, καθώς και το εκδοτικό έργο του Ιδρύματος που φέρει τ’ όνομά τους και εδρεύει επίσης στην Ακαδημία Αθηνών, της οποίας η (ο) Αλκης Θρύλος υπήρξε μέλος – η πρώτη Ελληνίδα ακαδημαϊκός,
Γιατί τώρα αυτή η –ίσως πληκτική– μνεία; Επειδή έφτασε στα χέρια μου ένα ενδιαφέρον βιβλίο, οι «Αποχρώσεις», με κείμενα του Κώστα Ουράνη, δημοσιευμένα σε διάφορες εφημερίδες. Μια δίγλωσση, στα τουρκικά και τα ελληνικά, έκδοση, που κυκλοφόρησε μέσω του δραστήριου Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών.
Τη μετάφραση στα τουρκικά έκαναν η Εσίν Οζάνσοϊ, αναπλ. καθηγήτρια του τμήματος Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Πόλης και η Ειρήνη Σαρίογλου, επίκουρη καθηγήτρια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Και γιατί στα τουρκικά; Επειδή ο Κώστας Ουράνης γεννήθηκε στην Πόλη, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του.
«Επιλέξαμε κείμενα που κατά τη γνώμη μας παραμένουν πάντα επίκαιρα, έστω κι αν έχουν γραφεί χρόνια πριν, που σε κάνουν να γελάς, να μελαγχολείς, να προβληματίζεσαι», γράφουν προλογίζοντας οι μεταφράστριες. «Η γνωριμία του τουρκικού κοινού μέσω των Αποχρώσεων του Ουράνη αποτελεί για μας, τις μεταφράστριες του έργου, το έναυσμα για την περαιτέρω εντρύφηση του έργου του», προσθέτουν.
Ενδεικτικά, δυο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τα κείμενα αυτά του Ουράνη:
Τι Τσάρος…
*Από το κεφάλαιο «Ημερολόγια μοναρχών»: «Διάβασα το προσωπικό ημερολόγιο του Τσάρου που δημοσιεύθηκε τελευταία. Δεν έχω διαβάσει τίποτε πληκτικότερο.
Ο άνθρωπος αυτός ο οποίος υπήρξε απόλυτος μονάρχης εκατό εκατομμυρίων ανθρώπων και ο οποίος σαρώθηκε ύστερ’ από τη μεγαλύτερη επανάσταση της ανθρώπινης ιστορίας, όταν ήταν αιχμάλωτος των μπολσεβίκων στο Αικατερίνεσπμπουργκ, δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να γράψει στο ημερολόγιό του άλλο από φράσεις και γεγονότα όπως αυτά: “1 Μαρτίου. – Σήμερα το κρύο κατέβηκε δέκα βαθμούς κάτω από το μηδέν.
Επερπάτησα δυο ώρες. Ή: “13 Μαρτίου. Στις ένδεκα ακούσαμε τη θεία λειτουργία. Υστερα πριόνισα ξύλα στην αυλή. Το απόγευμα πήραμε τσάι”. Τόση ηλιθιότητα σε αφήνει εμβρόντητο. Δεν υπάρχει στο ημερολόγιο αυτό τίποτα που να μας ενθυμίζει ότι εκείνος που γράφει ήταν ο Τσάρος πασών των Ρωσιών ή τουλάχιστον, ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, που έχει συναίσθηση της θέσης του».
*Από το «Ειλικρίνεια και ποίηση»: «Λαβαίνω πότε – πότε από άγνωστους νέους χειρόγραφα ποιητικά με την παράκληση να τα διαβάσω και να τους πω τη γνώμη μου. Στα γράμματά τους οι νέοι αυτοί δεν παραλείπουν να μου τονίσουν την ειλικρίνεια που υπαγόρεψε και που διέπει τα ποιήματά τους […]
Πρέπει, αλήθεια να ’χει κανένας πολύ ρηχή ιδέα για την Ποίηση, κ’ ελάχιστες απαιτήσεις απ’ αυτήν για να θεωρεί την ειλικρίνεια προτέρημα ικανό μάλιστα να εξουδετερώσει τυχόν αδυναμίες μορφής και κοινοτοπίες περιεχομένου – ή έστω και να μας κάνει επιεικείς γι’ αυτές […]
Η Ποίηση, ακόμα και γι’ αυτούς που έχουν ταλέντο, είναι υπόθεση μεγάλης πνευματικής καλλιέργειας, βαθιάς εσωτερικής ζωής και επιπλέον, μια πολύ δύσκολη αλχημεία και μια μακριά, συστηματική κ’ υπομονητική εξερεύνηση των μυστηριωδών περιοχών της φαντασίας και του ονείρου – μια εξερεύνηση όμοια με των χρυσοθήρων, για τους οποίους η ανακάλυψη μιας φλέβας χρυσού – τι λέω; έστω κ’ ενός σβώλου χρυσού – δεν είναι, μόνο ζήτημα μακριών μόχθων, αλλά και τύχης, σπάνιας κ’ εξαίσιας τύχης…».
Στο πλαίσιο
…«Μα το ταξίδι ήταν μακρύ κ’ η χειμωνιά μας βρήκε!... / Οι φανταχτερές κι ανάλαφρες παντιέρες μουσκευτήκαν, / τα χρώματα ξεβάψανε και τ’ άνθη μαραθήκαν / και κάπου από τους άξενους τους ουρανούς, το πλοίο / απόμεινε ακυβέρνητο στο κύμα τ’ αφρισμένο / με το φτωχό μας Ονειρο στην πρύμνη πεθαμένο». Από το «Ταξίδι στα Κύθηρα», του φιλοξενούμενου παραδίπλα Κώστα Ουράνη, που ταιριάζει νομίζω στην περίσταση…
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης μεθαύριο Δευτέρα 21 Μαρτίου – και θα τιμηθεί ευρέως διεθνώς με εκδηλώσεις σε 28 πόλεις και νησιά της Ελλάδας και σε 30 χώρες. Στην Αθήνα προγραμματίζεται, για την ίδια ημέρα, ώρα 7 μ.μ. από τον Κύκλο Ποιητών πολυεκδήλωση στη Στοά του Βιβλίου (οδός Πανεπιστημίου), με απαγγελίες ποιημάτων, μουσική και έκθεση φωτογραφίας.
«Ενα ποίημα για τους πρόσφυγες», ο τίτλος της πολυεκδήλωσης, αφιερωμένης στους ανθρώπους που χάνουν την πατρίδα τους. Τριάντα έξι ποιητές, χωρισμένοι σε τρεις ομάδες, θα διαβάσουν από ένα ποίημα για τους πρόσφυγες. Θα παίξουν οι μουσικοί Γ. Γενναίος, Ειρήνη Τεννέ, Ορφέας Γεωργακόπουλος, Γιώτης Κύτταρης, Ελσα Μαμέλη. Απαγγελία ποιημάτων Δήμητρα Χατούπη, παρουσίαση προγράμματος Γιώργος – Ικαρος Μπαμπασάκης, καλλιτεχνική διεύθυνση Μηνάς Βιντιάδης.
Η έκθεση φωτογραφίας είναι των Αχιλλέα Ζαβαλλή, Γιώργου Κυβερνήτη και Χρήστου Τόλη, που συνεργάζονται με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Στον χώρο της εκδήλωσης θα συγκεντρώνονται για τα παιδιά των προσφύγων, που φιλοξενούνται στο λιμάνι του Πειραιά, βρεφικό γάλα και τροφές σε βαζάκια (λαχανικά, φρούτα μόνο). Να πάμε.
ΚΑΙ… «Πού πας καραβάκι, με τέτοιο καιρό»…
*****************
 ΠΕΡΑΣΤΙΚΕΣ

 του Δημήτρη Παπαδημητρίου
σε ποίηση Κώστα Ουράνη

με τον Αργύρη Μπακιρτζή

cd: Δημήτρης Παπαδημητρίου, Βίος Ελληνικός (2008)

 Γυναίκες, που σας είδα σ' ένα τραίνο
τη στιγμή που κινούσε γι άλλα μέρη'
γυναίκες, που σας είδα σ' άλλου χέρι
με γέλιο να περνάτε ευτυχισμένο'

γυναίκες, σε μπαλκόνια να κοιτάτε
το κενό, μ' ένα βλέμμα ξεχασμένο,
ή από ένα πλοίο σαλπαρισμένο
μ' ένα μαντήλι αργά να χαιρετάτε.

Να ξέρατε με πόση νοσταλγία,
τα δειλινά τα βροχερά και κρύα,
σας ξαναφέρνω στην ανάμνησή μου,

γυναίκες, που περάσατε μιαν ώρα
απ' τη ζωή μου μέσα, και που τώρα
κρατάτε μου στα ξένα την ψυχή μου!