Γίγαντες του χρωστήρα

Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα (Piero della Francesca, Μπόργκο Σαν Σεπόλκρο, περ. 1420 – 1492). 

 Ιταλός ζωγράφος. Σπούδασε στη Φλωρεντία και επηρεάστηκε από το καλλιτεχνικό ρεύμα της πόλης, ενώ αποφασιστικά επέδρασαν στη ζωγραφική του τόσο η ρωμαλέα πλαστική αντίληψη του Μαζάτσιο όσο και τα φωτεινά και λιτά χρώματα του Ντομένικο Βενετσιάνο. Με τον τελευταίο, όπως αναφέρει έγγραφο του 1439, ο Π. συνεργάστηκε στις τοιχογραφίες του νοσοκομείου της Σάντα Μαρία Νουόβα στη Φλωρεντία. Τα ίδια στοιχεία βρίσκονται ενταγμένα σε μια βαθιά πρωτότυπη σύνθεση, στα πρώτα του έργα, όπως η Παναγία του Ελέους (Κοινοτική Πινακοθήκη Σαν Σεπόλκρο) και η Βάπτιση του Χριστού (National Gallery, Λονδίνο). Στην ίδια εποχή ανήκει και η λαμπρή Μαστίγωση του Χριστού (1450) της Εθνικής Πινακοθήκης του Ουρμπίνο, με την αυστηρή προοπτική και τα διαφανή χρώματα. Στην επόμενη περίοδο (1452-66) ανήκουν η νωπογραφία του ναού των Μαλατέστα στο Ρίμινι που παρουσιάζει τον Σιγισμόντο Παντόλφο Μαλατέστα και τον Άγιο Σιγισμόνδο (1451) και ο κύκλος του Μύθου του Τίμιου Ξύλου στον Χορό της εκκλησίας του Αγίου Φραγκίσκου στο Αρέτσο (φιλοτεχνημένος μεταξύ 1451 και 1466). Στις νωπογραφίες του Αρέτσο η τέχνη του Π. φτάνει στο αποκορύφωμά της, τόσο για το «ανεπανάληπτο χρώμα που είναι φως και το φως που είναι χρώμα» όσο και για την καινοτομία της προοπτικής σύνθεσης, στην οποία ο κεντρικός άξονας πλησιάζει και ταυτόχρονα χωρίζει τις στιγμές της αφήγησης.
Σύγχρονη με τις νωπογραφίες του Αγίου Φραγκίσκου είναι η θαυμάσια Ανάσταση (Κοινοτική Πινακοθήκη Σαν Σεπόλκρο), με τον επιβλητικό Χριστό στο βάθος ενός προοπτικά εκτελεσμένου τοπίου. Στα επόμενα έργα, το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη στράφηκε προς μια νέα σχέση φωτός-χρώματος, με σκοπό την προσεκτικότερη αναπαράσταση των λεπτομερειακών στοιχείων των πραγμάτων, όπως φαίνεται από το ωραιότατο δίπτυχο του Ουρμπίνο, με τις προσωπογραφίες του Φεντερίκο ντα Μοντεφέλτρο και της Μπατίστα Σφόρτσα (περ. 1465, Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία), από τον Ευαγγελισμό (Εθνική Πινακοθήκη, Περούτζια) και από την Παναγία της Σενιγκάλια (περ. 1475, Εθνική Πινακοθήκη, Ουρμπίνο). Εξέχουσα θέση κατέχει η επιβλητική Παναγία με τους Αγγέλους και Αγίους, με τον γονατιστό προσευχόμενο δούκα του Ουρμπίνο (Πινακοθήκη Μπρέρα, Μιλάνο), ίσως προγενέστερη του 1474. 
Εκτός από τη ζωγραφική του δραστηριότητα, ο Π. ασχολήθηκε με τη συγγραφή και εξέδωσε θεωρητικά έργα, όπως Η προοπτική στη ζωγραφική (De prospectiva pingendi), και Τα πέντε κανονικά σώματα (Libellus de quinque corporibous regolaribus). Το 1482 εγκαταστάθηκε στο Ρίμινι για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του επέστρεψε στο Σαν Σεπόλκρο, όπου και πέθανε τυφλός.
Ο Π. υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ζωγράφους της Αναγέννησης και ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες όλων των εποχών. Η επίδρασή του στην ιταλική τέχνη της δεύτερης πεντηκονταετίας του 15ου αι. ήταν τεράστια. Οι νωπογραφίες που δημιούργησε στον πύργο των Έστε και στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου στη Φεράρα (1449), οι οποίες δεν σώζονται σήμερα, είχαν αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη της σχολής της Φεράρα. Ο Π. επέδρασε ακόμα, μέσω του Αντονέλο ντα Μεσίνα, στον Τζοβάνι Μπελίνι και, μέσω του Περουτζίνο, στον Ραφαήλ. Τα διδάγματά του επηρέασαν βαθιά τον Φραντσέσκο Λαουράνα και τον Μπραμάντε, δύο από τους κυριότερους αναγεννησιακούς αρχιτέκτονες.