- «Όλα», αποφάνθηκαν απερίφραστα δυο έφηβοι που κουβέντιαζαν ένα βράδυ του περασμένου αιώνα στο μαγαζάκι της γειτονιάς τους. Μετά δυο μέρες ο ένας φεύγει για σπουδές στο εξωτερικό. Εκεί, ως εν ενεργεία επιστήμονας, συνειδητοποιεί το σφάλμα της εφηβικής τους ετυμηγορίας. Οι επιστήμες, ναι, μπορούν να λύσουν σχεδόν κάθε πρόβλημα που αφορά φαινόμενα τα οποία ήδη υπάρχουν, βελτιώνοντας την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής με εφευρέσεις, όπως η νευροπροσθετική ή η τεχνητή νοημοσύνη. Δεν προσφέρουν, όμως, απαντήσεις για την αρχή των φαινομένων. Δεν απαντούν στο πώς γεννήθηκε η ζωή, ο κόσμος, η συνείδηση, και βέβαια, ούτε στο γιατί, που είναι, έτσι κι αλλιώς, μεταφυσικό ερώτημα. Επέμενε όμως να αναζητάει απαντήσεις και σε αυτά τα προβλήματα για να διαπιστώσει το ατελέσφορο της προσπάθειάς του: η αλήθεια καμιάς απάντησης σε αυτά δεν μπορεί να αποδειχθεί με την μέθοδο των θετικών επιστημών, αλλά και με καμιά άλλη μέθοδο. Επιστρέφοντας, μετά από χρόνια πολλά, ξαναπιάνει, μια νύχτα καλοκαιριού, την ίδια συζήτηση με τον παλιό του φίλο, στο ίδιο μαγαζάκι. Ανοίγεται έτσι ένα παράθυρο και γινόμαστε μάρτυρες της εσωτερικής του περιπέτειας, όπου η γοητεία της επίλυσης επιστημονικών και της ανάλυσης φιλοσοφικών προβλημάτων εναλλάσσεται με την ένταση του ατελέσφορου, Σισύφειου, αγώνα του. Και κατανοούμε πόσο ανέφικτο είναι να επιστρέψει στη θαλπωρή των εφηβικών του πεποιθήσεων και πόσο αναγκαίο να αποδεχθεί κάποιες, εμπειρικά αναπόδεικτες, αξίες, για να καθαρθεί από την κατάρα του Σίσυφου. (Από τον εκδότη)
Περιεχόμενα
Τα χρόνια της αθωότηταςΑνατροπές
Η αριθμητική τιμή των πεποιθήσεων
Γεννήσεις, γενέσεις και θεωρητικές ανεπάρκειες
Μεταφυσικές υποθέσεις
Δύο αδιέξοδα
Σχέδιο απόδρασης
Περί ψυχής και ευθύνης
Ο επιστημονισμός ως σισύφεια τιμωρία
1 μήνα πριν, κυκλοφόρησε το βιβλίο «Η κατάρα του Σίσυφου», ένα εξομολογητικό και ταυτοχρόνως καταγγελτικό κείμενο σχετικά με τα αδιέξοδα και τις σύγχρονες γνωστικές αυταπάτες που εκτρέφουν την καταστροφική επιστημονική αλαζονεία. «Οι επιστήμες μπορούν να λύσουν σχεδόν κάθε πρόβλημα που αφορά φαινόμενα τα οποία ήδη υπάρχουν, βελτιώνοντας την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής με εφευρέσεις, όπως η νευροπροσθετική ή η τεχνητή νοημοσύνη. Δεν προσφέρουν, όμως, απαντήσεις για την αρχή των φαινομένων. Δεν απαντούν στο πώς γεννήθηκε η ζωή, ο κόσμος, η συνείδηση και βέβαια ούτε στο γιατί, που είναι, έτσι κι αλλιώς, μεταφυσικό ερώτημα» γράφει στο νέο βιβλίο του ο διαπρεπής Ελληνας νευροεπιστήμονας Ανδρέας Κ. Παπανικολάου. Με αφορμή αυτό το πολύ προκλητικό κείμενο ζητήσαμε από τον συγγραφέα να μας διευκρινίσει τους στόχους που έθεσε γράφοντας για τη σύγχρονη εκδοχή της κατάρας του Σίσυφου.
Η προέλευση της ζωής και του ανθρώπινου νου αποτελούν μέχρι σήμερα ένα άλυτο πρόβλημα για την ανθρώπινη σκέψη (φυσική-επιστημονική και μεταφυσική-φιλοσοφική). Πάντως ο Ανδρέας Κ. Παπανικολάου στο νέο βιβλίο του «Η κατάρα του Σίσυφου», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδ. ΑΡΜΟΣ, παρουσιάζει -εν είδει ενός ετεροχρονισμένου πλατωνικού διαλόγου- τα συμπεράσματά του για τους κινδύνους της κυρίαρχης στις μέρες μας ιδεολογίας του επιστημονισμού. Συμπεράσματα που, ενώ βασίζονται στην πολυετή ενασχόλησή του με τη νευροπεπιστημονική έρευνα και διδασκαλία, αμφισβητούν και υπονομεύουν κάποια ευρέως διαδεδομένα επιστημονικά μυθεύματα.
Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στις «Μηχανές του Νου» ο Ανδρέας Κ. Παπανικολάου, διεθνούς φήμης νευροεπιστήμονας και συγγραφέας, μας αποκαλύπτει μερικές από τις απόψεις που υποστηρίζει στο τελευταίο του συγγραφικό πόνημα σχετικά με τις κυρίαρχες ψευδοεπιστημονικές δοξασίες (υλιστικές-μονιστικές και ιδεαλιστικές δυϊστικές).
Στο βιβλίο σας «Η κατάρα του Σίσυφου» ο κύριος ήρωας, ο «αφηγητής», προσπερνάει το δόγμα του δυϊσμού χωρίς καν να καταδεχτεί να το ελέγξει σε βάθος, ενώ, αντίθετα, επιχειρηματολογεί εκτεταμένα κατά του «επιστημονισμού» (δηλαδή του απλοϊκού επιστημονικού υλισμού ή φυσιοκρατικού μονισμού. Σε τι οφείλεται αυτή η μεροληπτική στάση του και τι ακριβώς εννοεί με τον όρο «επιστημονισμός»;
Σωστά το λέτε. Ο αφηγητής μεροληπτεί. Ξεκινάει την αναζήτηση απαντήσεων στα «μεγάλα», όπως τα ονομάζει, ερωτήματα για τα αίτια της γέννησης των φαινομένων από το εφαλτήριο του επιστημονικού υλισμού, τον οποίο έχει ενστερνιστεί, μετερχόμενος τη μέθοδο των θετικών επιστημών την οποία γνωρίζει καλά. Τον δυϊσμό τον απορρίπτει, διότι τον θεωρεί ως ένα σύνολο εικασιών που δεν επιδέχονται επιστημονική τεκμηρίωση. Ωστόσο ελέγχοντας επισταμένα τις βασικές υποθέσεις του επιστημονισμού συμπεραίνει πως και εκείνες παραμένουν ατεκμηρίωτες στο μέτρο που αφορούν τα αίτια της γέννησης των φυσικών φαινομένων.
Οσο για τον επιστημονισμό, συνίσταται σε μια συστοιχία τριών βασικών πεποιθήσεων. Πρώτον, ότι όλα τα φαινόμενα της φύσης εξηγούνται επαρκώς μόνο με τις μεθόδους των θετικών επιστημών, πρωτίστως της φυσικής, της χημείας και της βιολογίας, όπου με εξήγηση εννοούμε τα θεωρητικά πρότυπα για τη φύση των φαινομένων.
Δεύτερον, την πεποίθηση ότι η εγκυρότητα των εξηγήσεων εξαρτάται από την εμπειρική τους τεκμηρίωση, μια πεποίθηση που διαμορφώθηκε από τη περίφημο Κύκλο της Βιέννης και περιγράφεται συνήθως ως η μέθοδος του λογικού ή του εμπειρικού θετικισμού. Σύμφωνα με τον θετικισμό, καμία θεωρία ή υπόθεση δεν έχει νόημα εάν δεν μπορεί να ελεγχθεί εμπειρικά.
Τρίτον, ότι η φύση όλων των φαινομένων που απαρτίζουν το Σύμπαν, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της ζωής και της συνείδησης, είναι αμιγώς υλική, όπου με «ύλη» εννοούμε ό,τι είναι αισθητό ή δυνάμει αισθητό. Η πεποίθηση αυτή είναι γνωστή και ως υλιστικός μονισμός. Οι τρεις αυτές πεποιθήσεις συνιστούν τον επιστημονισμό, δηλαδή το φυσιοκρατικό δόγμα του επιστημονικού υλισμού όπως τον ονόμασε ο Βρετανός μαθηματικός και φιλόσοφος Whitehead, το οποίο κυριαρχεί στις επιστήμες.[.......................]ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου