Πάουλα Ρέγκο: Από το οικείο ανακαλώντας το πολιτικό
|Η Εποχή
epohi.gr
Περισσότερα από 100 έργα, από τα χαρακτικά της δεκαετίας του ’50, τα κολάζ της δεκαετίας του ’60, τα σχέδια με μολύβι και μελάνι, τους πίνακες μεγάλης κλίμακας με τις «Γυναίκες Σκυλιά» και τη «θυμωμένη» απάντησή της στην αποτυχία της νομιμοποίησης της άμβλωσης το 1998 στην Πορτογαλία με τη συγκλονιστική συλλογή της «Abortion Pastels», έως τις πιο πρόσφατες «σκηνοθετημένες» σκηνές της, του 2000.
«Πάντα χρειάζομαι μια ιστορία», είπε η Πάουλα Ρέγκο, σε πρόσφατη συνέντευξή της στον Guardian,
με αφορμή την αναδρομική έκθεσή της. «Μπορεί στην πορεία αυτή ν’
αλλάξει, αλλά πάντα αναζητώ καινούριες ιστορίες. Οι παραδοσιακοί μύθοι
της Πορτογαλίας είναι οι πιο οικείοι, είναι η προέλευσή μου.
Αντιλαμβάνομαι τη βαναυσότητα, τη διαστροφή, αποτελούν τη ρίζα πολλών
πραγμάτων. Όλες οι ιστορίες μου προέρχονται από τη δυτική παράδοση.
Καμιά φορά φίλοι μού δίνουν βιβλία ανατολίτικων μύθων αλλά δεν μπορώ να
συνδεθώ μ’ αυτούς».
Η Πάουλα Ρέγκο γεννήθηκε το 1935 στη Λισαβόνα, στην Πορτογαλία, και έγινε γνωστή για τα έργα της που εμπνέονται από τα ιστορικά βιβλία, ενώ για πολλά από αυτά, της πρόσφατης περιόδου, προτιμά να χρησιμοποιεί κραγιόνια παστέλ αντί για λάδι. Μεγαλωμένη υπό τη δικτατορία του Σαλαζάρ, ήταν επιθυμία των γονιών της να φύγει από τη χώρα κι έτσι σε ηλικία 16 ετών, τη δεκαετία του ’50, εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, σπουδάζοντας στο Slade School of Fine Art. Στη δικτατορία αναφέρεται συχνά και ένα από τα πλέον διάσημα και πιο πολεμικά έργα της είναι το «Salazar a Vomitar a Pátria» (Ο Σαλαζάρ κάνει εμετό πάνω στην πατρίδα). Έργο που προκάλεσε αμηχανία.
Ο Victor Musgrave, ιδρυτής της εμβληματικής γκαλερί One, στο Λονδίνο παρότι ενθουσιώδης υποστηρικτής του έργου της Ρέγκο, είχε αρνηθεί να εκθέσει το Salazar Vomitar a Pátria επειδή, κατά τη γνώμη του, στο έργο αναπαριστώνται «πάρα πολλοί φαλλοί». Στη Λισαβόνα, η Galeria de S. Mamede την είχε συμπεριλάβει στον κατάλογο της έκθεσης 10 Καλλιτέχνες της Galeria S. Mamede, που είχε πραγματοποιηθεί τον Μάιο του 1972, αλλά παραλείποντας το όνομα του δικτάτορα ενώ είχε αντικαταστήσει το «vomitar» με την αγγλική μετάφραση «vomiting».
«Salazar Vomitar a Pátria»
«Θα τολμήσω, αναρωτιόμουν με επιμονή, τολμώ να ζωγραφίσω τον Σαλαζάρ που κάνει εμετό πάνω στην πατρίδα; Διότι στην πραγματικότητα έπρεπε η Πατρίδα να ξερνάει στον Σαλαζάρ», θυμάται η Πάουλα Ρέγκο σε συνομιλία με τον Marco Livingstone, επίτροπο της αναδρομικής έκθεσης που πραγματοποιήθηκε το 2007στο Museo Nacional Reina Sofía, στη Μαδρίτη. Με σαρδόνιο χιούμορ και εξπρεσιονιστικό ύφος, δικαίωσε τις φιλελεύθερες ιδέες που της είχε εμφυσήσει ο αγγλόφιλος πατέρας της. Εάν η ανάγνωση των ερωτικών έργων του Χένρι Μίλερ, στα νεανικά της χρόνια, ήταν απελευθερωτική γι’ αυτήν, η ανακάλυψη της ωμής τέχνης (art brut) ή του περιθωρίου, με τη σύμπραξη των «παιδικών» σχεδίων του Jean Dubuffet, αλλά και η αγάπη της για τη ζωγραφική του συνομήλικου της Ντέιβιντ Χόκνεϊ, αργότερα, την ενθάρρυναν να αναζητήσει την προσωπική της πορεία ως καλλιτέχνιδα, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε να αρνηθεί τη «σοβαρή, ενήλικη» ζωγραφική, που είχε διδαχθεί στο Slade School, αναταράσσοντας έτσι την καθιερωμένη ηθική.
Επαναερμηνεύοντας τους μύθους
Από τη δεκαετία του ’80, η τέχνη της γίνεται πιο παραστατική, η Ρέγκο ενδιαφέρεται περισσότερο για το σχέδιο: είναι τότε που ο άντρας της Victor Willing διαγιγνώσκεται με σκλήρυνση κατά πλάκας. Σ’ αυτήν την περίοδο ανήκουν τα έργα της με τις γυναίκες/σκυλιά που γαβγίζουν ή κουλουριάζονται φοβισμένα, έκφραση της αγωνίας για την εξέλιξη της αρρώστιας του συντρόφου της, οδύνης και πένθους για το θάνατό του.
Η ζωή των γυναικών είναι το θέμα της Πάουλα Ρέγκο. Αν η πολιτικοποιημένη «στρατευμένη» ματιά της καθόρισε πολλές νεανικές καλλιτεχνικές αποφάσεις της, είναι η ειλικρινής ενδοσκόπηση, η αντιμετώπιση της οδύνης ή μιας καταστροφής στη ζωή των γυναικών το έναυσμα για τη δημιουργία των σπουδαίων έργων της. Η Μαρίνα Γουόρνερ, πολυγραφότατη συγγραφέας, καθηγήτρια αγγλικής λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής, παραβάλλει τη Ρέγκο με την Άντζελα Κάρτερ, σημαντικότατη συγγραφέα, μεταξύ άλλων, της Ματωμένης Κάμαρας που απεβίωσε το 1992, για τον διαυγή τρόπο με τον οποίο επαναερμηνεύουν τους μύθους. Η πορτογαλίδα εικαστικός μέσα από τα λαϊκά παραμύθια, τους θρύλους, την επικαιρότητα, αλλά και διάσημα έργα όπως οι Δούλες του Ζαν Ζενέ ή η Τζέιν Έιρ της Σάρλοτ Μπροντέ, δημιουργεί σύγχρονες και σκοτεινές ιστορίες που σχηματίζονται στο ασυνείδητο, και έχουν ως θέματα την αγάπη και τη μετάνοια, τη σεξουαλικότητα, τη βία, την ανέχεια, την πολιτική τυραννία, τη διάκριση φύλου, την άμβλωση. Στα έργα της οι γυναίκες είναι μεγάλες και στιβαρές, «μεγαλύτερες από τη ζωή». Με αφορμή την αποτυχία να ψηφιστεί ο νόμος για την άμβλωση το 1998, στην Πορτογαλία, η Ρέγκο, εν θερμώ, δημιούργησε μια συγκλονιστική συλλογή οκτώ χαρακτικών στα οποία απεικονίζονται νεαρά κορίτσια αντιμέτωπα με τον πόνο, τον κίνδυνο, την εξουθενωτική σκληρότητα της παράνομης άμβλωσης. Δέκα χρόνια αργότερα αυτά τα χαρακτικά θα αποτελέσουν ισχυρό «επιχείρημα» υπέρ της ψήφισης τελικά του νόμου.
«Abortion», τρίπτυχο
Το σπίτι, σκηνή για σχέσεις εξουσίας
To πολύπτυχο των επτά έργων «Possession» είναι εμπνευσμένο από φωτογραφίες γυναικών, του 19ου αιώνα, του γάλλου νευρολόγου Ζαν Μαρτέν Σαρκό, από τη μελέτη του για τη γυναικεία υστερία. Σε κάθε καρέ παρουσιάζεται η ίδια γυναίκα «με πανομοιότυπη παθητικότητα και κάποιο προκλητικό ερωτισμό, που φαίνεται να παίζει ένα παραδοσιακό ρόλο […] και που έχει “κατασκευαστεί” ως θέαμα και σύμπτωμα μαζί», όπως έχει επισημάνει η συγγραφέας και μελετήτρια της Ρέγκο, Ruth Rosengarten, ένα προσωπικό έργο το οποίο η καλλιτέχνις έστησε ως μια οικεία χορογραφία ενός και μοναδικού σώματος. Στο τελευταίο καρέ, ωστόσο, η γυναίκα εγκαταλείπει την παθητικότητά της και αντιμετωπίζει το φακό, το βλέμμα, δηλαδή, αυτού που την κοιτάζει. Το πολύπτυχο «Possession» κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στο έργο της Ρέγκο καθώς αυτό και η συλλογή των χαρακτικών για τις αμβλώσεις, το 1998, αποτελούν τα πιο άμεσα πολιτικά της έργα.
«Possession»
Όμως, για την εικαστικό, το σπίτι είναι η σκηνή πάνω στην οποία δοκιμάζονται οι σχέσεις εξουσίας, εκεί η απαγόρευση ανακόπτει τις προσπάθειες αυτονόμησης, εκεί γεννιούνται η επιθυμία και η προσκόλληση, εκεί με «ασφάλεια» αναπτύσσεται η πιο αθέατη βία. Από τους πιο σημαντικούς πίνακες της με αναφορά στο σπίτι/οικογένεια, μεταξύ άλλων: «The Policeman’s Daughter» (1987), «Τhe family» (1988), το τρίπτυχο «After "Marriage a la Mode"» (1999), μια παραλλαγή του σατυρικού κύκλου του Ουίλιαμ Χόγκαρθ «Marriage a la Mode» στον οποίο η Ρέγκο παραλλάσσει και αναδιανέμει ρόλους και φύλα, το εξαιρετικό και σκληρό «Celestina’s House» (2000).
«Celestina’s House»
Η Ρέγκο έχει δηλώσει επανειλημμένα την πίστη της στην καλλιτεχνική δουλειά που οδηγεί στην αυτογνωσία, όταν φιλοτεχνώντας έναν πίνακα σού αποκαλύπτονται μυστικά που κρύβεις από τον εαυτό σου. Ενώ, όπως έχουν επισημάνει οι μελετητές της, η διαρκής συνομιλία της ίδιας με την Ιστορία, με το παρελθόν και το παρόν, με το προσωπικό και το δημόσιο, δικαιώνει απόλυτα το φεμινιστικό σύνθημα ότι «το προσωπικό είναι πολιτικό».
Info: www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/exhibition/paula-rego
Έργα
The family: www.artbasel.com/catalog/artwork/82453/Paula-Rego-The-Family
After "Marriage a la Mode": www.tate.org.uk/art/artworks/rego-the-betrothal-lessons-the-shipwreck-after-marriage-a-la-mode-by-hogarth-t07919
*******************************
Η
Μαρία Πάουλα Φιγκεϊρόα Ρέγκο ήταν Πορτογαλίδα οπτικοακουστική
καλλιτέχνης, περισσότερο γνωστή για τους πίνακες και τις εκτυπώσεις της
τα οποία βασίζονται σε παιδικές ιστορίες. Βικιπαίδεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου