Φάκελος Οπενχάιμερ

ΦΑΚΕΛΟΣ ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ

1. Ο «πατέρας» της ατομικής βόμβας: Ποιος ήταν στ' αλήθεια ο Robert J. Oppenheimer

CNN Greece

cnn.gr 

7–9 λεπτά

---

Πολλά έχουν γραφτεί για τον φυσικό J. Robert Oppenheimer—την ουσία της ζωής του, τη διάνοιά του, τον αυταρχικό του τρόπο, την ηγεσία του στο Εθνικό Εργαστήριο του Los Alamos, τις πολιτικές του σχέσεις και τις μεταπολεμικές στρατιωτικές δεσμεύσεις και φυσικά τον πρόωρο θάνατό του από καρκίνο. Όλα αυτά αποτελούν μια άκρως συναρπαστική ιστορία.

Γεννημένος ως Julius Robert Oppenheimer στις 22 Απριλίου 1904, στη Νέα Υόρκη, ο Oppenheimer μεγάλωσε σε ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν στολισμένο με πίνακες του van Gogh, του Cézanne και του Gauguin. Ο πατέρας του, Julius Oppenheimer, ήταν Γερμανός μετανάστης που εργαζόταν στην επιχείρηση εισαγωγής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της οικογένειάς του. Η μητέρα του, Ella Friedman, ήταν ζωγράφος της οποίας η οικογένεια βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για γενιές. Ο μικρότερος αδελφός του, Frank, θα γινόταν επίσης φυσικός.

How the Atomic Bomb Destroyed the Life of its Creator

Το 1921, ο Oppenheimer αποφοίτησε από το Ethical Culture School της Νέας Υόρκης στην κορυφή της τάξης του. Στο Harvard, ο Oppenheimer σπούδασε μαθηματικά και επιστήμες, φιλοσοφία και ανατολική θρησκεία, γαλλική και αγγλική λογοτεχνία. Έγινε δεκτός στο τμήμα φυσικής στο πρώτο έτος ως προπτυχιακός με βάση τις ανεξάρτητες σπουδές. Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος για τη θερμοδυναμική που δίδαξε ο Percy Bridgman, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Higgins στο Harvard, ο Oppenheimer εισήχθη στην πειραματική φυσική, η οποία τράβηξε γρήγορα την προσοχή του. Αποφοίτησε με έπαινο το 1925 και στη συνέχεια πήγε στο Εργαστήριο Cavendish του Πανεπιστημίου του Campridge ως βοηθός ερευνητής του J. J. Thomson. Χωρίς να εμπνέεται από τη συνηθισμένη εργαστηριακή εργασία, πήγε στο Πανεπιστήμιο του Gottingen, στη Γερμανία, για να σπουδάσει κβαντική φυσική.

Oppenheimer: The Man Behind the Bomb | A "Countdown to Zero" Exclusive | TakePart

Ο Oppenheimer συναντήθηκε και μελέτησε με μερικές από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του καιρού του, συμπεριλαμβανομένων των Max Born και Niels Bohr. Το 1927, ο Oppenheimer έλαβε το διδακτορικό του και την ίδια χρονιά, εργάστηκε με τον Born για τη δομή των μορίων, παράγοντας την προσέγγιση Born-Oppenheimer. Στη συνέχεια, ταξίδεψε από το ένα εξέχον κέντρο της φυσικής στο άλλο: το Harvard, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια, το Laden και τη Ζυρίχη. Το 1929, έλαβε προτάσεις να διδάξει στο Caltech και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Berkeley. Αποδεχόμενος και τα δύο, μοίρασε το χρόνο του μεταξύ της Pasadena και του Berkeley, προσελκύοντας τον δικό του κύκλο λαμπρών νέων φοιτητών φυσικής.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε το έργο και τη ζωή των περισσότερων Αμερικανών φυσικών. Το 1942, ο Oppenheimer διορίστηκε στο Manhattan Project, κωδική ονομασία για το έργο που δημιουργήθηκε για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας. Photo/AP

«Οι διαλέξεις του ήταν μια μεγάλη εμπειρία, τόσο για πειραματικούς όσο και για θεωρητικούς φυσικούς», σχολίασε ο αείμνηστος φυσικός Hans Bethe (1906–2005), ο οποίος αργότερα θα συνεργαστεί με τον Oppenheimer στο Los Alamos. «Εκτός από ένα θαυμάσιο επιστημονικό ύφος, τους έφερε έναν βαθμό κουλτούρας στη φυσική που ήταν άγνωστος προηγουμένως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εδώ ήταν ένας άνθρωπος που καταλάβαινε προφανώς όλα τα βαθιά μυστικά της κβαντικής μηχανικής, και ωστόσο ξεκαθάρισε ότι τα πιο σημαντικά ερωτήματα ήταν αναπάντητα. Η σοβαρότητα και η βαθιά συμμετοχή του έδωσαν στους ερευνητές του την ίδια αίσθηση πρόκλησης. Ποτέ δεν έδωσε στους μαθητές του τις εύκολες και επιφανειακές απαντήσεις, αλλά τους εκπαίδευσε να εκτιμούν και να εργάζονται πάνω στα βαθιά προβλήματα».

Όταν ο Julius Oppenheimer πέθανε το 1937, ο Robert Oppenheimer έγινε πλούσιος μιας και κληρονόμησε μία τεράστια περιουσία. Το 1940, παντρεύτηκε την Katharine (Kitty) Puening Harrison, μια βιολόγο και προσφάτως διαζευγμένη γυναίκα, της οποίας ο δεύτερος σύζυγος είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Το ζευγάρι έκανε δύο παιδιά, τον Peter και την Katherine.

Atomic Bombings of Hiroshima and Nagasaki - August 6 and 9, 1945

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε το έργο και τη ζωή των περισσότερων Αμερικανών φυσικών. Το 1942, ο Oppenheimer διορίστηκε στο Manhattan Project, κωδική ονομασία για το έργο που δημιουργήθηκε για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας.

Το έργο αφορούσε πολλά εργαστήρια σε μυστικές τοποθεσίες σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένου του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Oak Ridge, Τενεσί; και Los Alamos, Νέο Μεξικό. Ο Oppenheimer επέβλεψε την κατασκευή του εργαστηρίου του Los Alamos, όπου συγκέντρωσε τα καλύτερα μυαλά στη φυσική για να εργαστεί στο πρόβλημα της δημιουργίας μιας ατομικής βόμβας. Λόγω της ηγεσίας του σε αυτό το έργο, αναφέρεται συχνά ως ο «πατέρας» της ατομικής βόμβας.

Στη δεκαετία του 1950, ενώ ο Oppenheimer ήταν Διευθυντής του Ινστιτούτου, η αντικομμουνιστική υστερία σάρωνε την Washington DC, photo/AP

Όταν τελείωσε ο πόλεμος, η κυβέρνηση δημιούργησε την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (AEC) για να αντικαταστήσει το έργο του Manhattan Project. Η AEC ήταν επιφορτισμένη με την επίβλεψη όλης της ατομικής έρευνας και ανάπτυξης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως Πρόεδρος της Γενικής Συμβουλευτικής Επιτροπής, ο Oppenheimer αντιτάχθηκε στην ανάπτυξη της βόμβας υδρογόνου. Γνωστή ως «Σούπερ Βόμβα», η βόμβα υδρογόνου ήταν χίλιες φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα. Στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση αγωνίστηκαν για την παγκόσμια εξουσία, η στάση του Oppenheimer ήταν αμφιλεγόμενη.

Στη δεκαετία του 1950, ενώ ο Oppenheimer ήταν Διευθυντής του Ινστιτούτου, η αντικομμουνιστική υστερία σάρωνε την Washington DC, με επικεφαλής τον συντηρητικό γερουσιαστή Joseph McCarthy του Wisconsin. Ο McCarthy και οι αντικομμουνιστές ζηλωτές αφοσιώθηκαν στην εξόντωση κομμουνιστών κατασκόπων από κάθε τομέα της αμερικανικής ζωής.

Ο Oppenheimer υποβλήθηκε σε έρευνα ασφαλείας που δίχασε την πνευματική και επιστημονική κοινότητα. Το 1953, του αρνήθηκαν την άδεια ασφαλείας και έχασε τη θέση του στην AEC. Οι πόρτες που του είχαν ανοίξει στο παρελθόν ήταν κλειστές. «Ο Oppenheimer πήρε το αποτέλεσμα της ακρόασης για την ασφάλεια πολύ σιωπηλά, αλλά ήταν πλέον ένα αλλαγμένο άτομο. Μεγάλο μέρος του προηγούμενου πνεύματος και της ζωντάνιας του τον είχε εγκαταλείψει», θυμάται η Bethe.

«Οι διαλέξεις του ήταν μια μεγάλη εμπειρία, τόσο για πειραματικούς όσο και για θεωρητικούς φυσικούς», σχολίασε ο αείμνηστος φυσικός Hans Bethe (1906–2005),photo/AP

Η ανησυχία του Oppenheimer για την έλλειψη επιστημονικής κατανόησης του ευρύτερου κοινού και τη δυσκολία μετάδοσης του περιεχομένου των επιστημονικών ανακαλύψεων καθώς και η έξαρση της πολιτικής και στρατιωτικής τρομοκρατίας και σε μορφωμένους ανθρώπους, οδήγησαν σε αρκετά δημοφιλή δοκίμια για την επιστήμη. Παρέδωσε τις Διαλέξεις του Reith στο BBC το 1953, και αυτές δημοσιεύτηκαν με τον τίτλο «Η Επιστήμη και η Κοινή Κατανόηση».

Τον Απρίλιο του 1962, η κυβέρνηση των ΗΠΑ προχώρησε σε επανόρθωση των σχέσεων της με τον Oppenheimer, όταν ο Πρόεδρος Kennedy τον προσκάλεσε σε δείπνο στον Λευκό Οίκο με τους νικητές του βραβείου Νόμπελ. Το 1963, ο Πρόεδρος Johnson απένειμε στον Oppenheimer την υψηλότερη τιμή που δόθηκε από την AEC, το Βραβείο Fermi.

Ο Oppenheimer πέθανε από καρκίνο στο λαιμό στις 18 Φεβρουαρίου 1967.

 

*************************

 

*************************

 

 2.Φάκελος Οπενχάιμερ  

Ραδιοφωνικό Θέατρο

 

(In Der Sache J Robert Oppenheimer) 

του Χάιναρ Κίπχαρντ (1922-1982)

Heinar Kipphardt - Wikipedia

.
Είδος: Πολιτικό Θέατρο, Θέατρο-Ντοκουμέντο, Ιστορία

Διανομή:

Λυκούργος Καλλέργης (1914-2011): Τζ. Ρόμπερτ Οπενχάιμερ

Χρήστος Πάρλας (1936-2012): Τόμας Μόργκαν

Νικήτας ΤσακίρογλοΥ (1938):Γουόρ Έβανς

Γιώργος Τσιτσόπουλος (1929-2006)

Κώστας Κοσμόπουλος (;)

Γιώργος Μεσσάλα (1942-2021)

Δημήτρης Τσούτσης
και άλλοι...


 Ο "Φάκελος Οπενχάιμερ" είναι ένα "θέατρο-ντοκουμέντο". Μα τι είναι αυτό πάλι; To θέατρο-ντοκουμέντο είναι κλάδος του πολιτικού θεάτρου, που παρουσιάστηκε στη δεκαετία του ’60 στη Γερμανία και βασιζόταν σε έργα που είχαν για θέμα τους ένα γεγονός από την πρόσφατη Ιστορία, και το επεξεργάζονταν χρησιμοποιώντας μόνο ιστορικά αποδεδειγμένο υλικό. Σημαίνει αυτό πως τα ιστορικά στοιχεία παρουσιάζονται με αντικειμενικότητα και ο θεατής αφήνεται να αποφασίσει πέρα από πολιτικές σκοπιμότητες; Ας μη ξεχνάμε πως ανάμεσα στον θεατή και στα ντοκουμέντα βρίσκεται ο συγγραφέας, ένα πρόσωπο με τη δική του ατζέντα και - στις 9,99/10 των περιπτώσεων - πολιτική-κομματική στράτευση.
 
Έτσι συχνότατα υπαρκτά γεγονότα αποκρύπτονται ενώ επινοούνται νέα που εξυπηρετούν μια μονόπλευρη θέαση των γεγονότων. Η αντίφαση ανάμεσα στην απόλυτη αξίωση για αυθεντικότητα - που δημιουργεί η ίδια η υιοθέτηση του όρου "Θέατρο-Ντοκουμέντο" - και η αναγκαστική(;) αλλοίωσή της από την υποκειμενική άποψη του συγγραφέα κατά την αισθητική επεξεργασία του αυθεντικού υλικού είχε γίνει ήδη φανερή από τις πρώτες αρχές της εμφάνισης του εν λόγω θεατρικού είδους.

 Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και ο "Φάκελος Οπενχάιμερ" του Γερμανού Χάιναρ Κίπχαρντ, που έδωσε πρώτος τον πιο καθαρό τύπο του είδους: τη θεατρική παρουσίαση μιας δίκης, ή ανακριτικής διαδικασίας γενικότερα, χρησιμοποιώντας ως υλικό τα πρακτικά της. Στο επίκεντρο του έργου βρίσκεται ένα πρόβλημα που απασχολούσε ζωηρά την κοινή γνώμη της εποχής, μετά από την εμπειρία της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, τη δοκιμαστική έκρηξη της βόμβας υδρογόνου στο Μπικίνι και τον ξέφρενο ανταγωνισμό των δύο υπερδυνάμεων σε πυρηνικό εξοπλισμό, που έκανε ορατή τη δυνατότητα της ολοκληρωτικής καταστροφής του κόσμου από τον άνθρωπο.
 
Την κύρια πηγή του έργου αποτέλεσαν τα πρακτικά της ανάκρισης του Οπενχάιμερ από την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ. Όπως μαρτυρά ο ίδιος, ο συγγραφέας πήρε αρκετές ελευθερίες στην "οργάνωση και αισθητική επεξεργασία" του υλικού. Οι 3.000 σελίδες των δημοσιευμένων πρακτικών περικόβονται σε 140, αντί για 40 μάρτυρες χρησιμοποιούνται μόνο 6, και, τέλος, έχουν προστεθεί μονόλογοι ανάμεσα στις σκηνές, που δεν έγιναν στην πραγματικότητα. Πλασματικός είναι επίσης και ο καταληκτικός μονόλογος του ίδιου του Οπενχάιμερ.
 
 Παρ’ όλη την προσοχή που επέδειξε ο συγγραφέας, κατονομάζοντας τα πλασματικά στοιχεία που έχει προσθέσει στο υλικό των ντοκουμέντων, δεν απέφυγε την κριτική, και μάλιστα από την πλευρά του ίδιου του ήρωά του, που διαμαρτυρήθηκε δημόσια, καθώς ούτε το αντικείμενο της ανάκρισης υπήρξε αυτό που παρουσιάζει ο Κίπχαρντ στο έργο του, ούτε ο ίδιος πρέσβευε τις απόψεις που του αποδόθηκαν. Πραγματικά, η ανάκριση είχε ως αντικείμενο την αξιοπιστία και νομιμοφροσύνη του Οπενχάιμερ απέναντι στο σύστημα των ΗΠΑ, με την κατηγορία ότι, από ιδεολογική συμπάθεια προς τον Κομμουνισμό, καθυστερούσε την κατασκευή της βόμβας υδρογόνου, ενώ ο Κίπχαρντ πραγματεύεται ένα άλλο τραγικό δίλημμα, την ενοχή του επιστήμονα όταν, υπακούοντας στις επιταγές της εξουσίας, εγκληματεί κατά της ανθρωπότητας.

 "Η όλη αναθεματισμένη ιστορία ήταν μια φάρσα, και αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν να τη παραστήσουν σαν τραγωδία", ήταν το σχόλιο του επιστήμονα. Στο γράμμα του στον συγγραφέα έγγραφε· "εσείς μπορεί κάλλιστα να ξεχάσατε την Γκουέρνικα, το Νταχάου, το Κόβεντρι, το Μπέλσεν, τη Βαρσοβία, τη Δρέσδη και το Τόκιο. Εγώ δεν τα ξέχασα". Ο κριτικός θεάτρου των "New York Times", Κλάιβ Μπαρνς, χαρακτήρισε το έργο ως "έργο θυμωμένο και στρατευμένο" ("an angry play and a partisan play").

Ρόμπερτ Οπενχάιμερ(1904-1967) - Βικιπαίδεια

*******************************

 

3. ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ  ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΝΟΛΑΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ Σ΄ΑΥΤΟ

 

Σε 4 μήνες ο (κινηματογραφικός) κόσμος αλλάζει. Έρχεται το νέο έπος του Κρίστοφερ Νόλαν.

Ο Κρίστοφερ Νόλαν υπογράφει το σενάριο της κινηματογραφικής ταινίας για τον Οπενχάιμερ που θα προβληθεί και στη χώρα μας τον Ιούλιο του 2023.

Στον ρόλο του Οπενχάιμερ ο Κίλιαν Μέρφι και δίπλα του η Έμιλι Μπλαντ, ο Ματ Ντέιμον, ο Ράμι Μάλεκ, ο Ρόμπερτ Ντάουνι,…

Η ταινία βασίζεται στο βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο «American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer» (Ελληνικός τίτλος: «Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ», εκδοτικός οίκος ΤΡΑΥΛΟΣ) των συγγραφέων Κάι Μπερντ και Μάρτιν Σέργουιν.

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν ένα αίνιγμα. Ένας θεωρητικός φυσικός με τις ιδιότητες ενός χαρισματικού ηγέτη, ένας εστέτ που χαρακτηριζόταν από την έντονη αμφισημία. Ήταν ο Προμηθέας της Αμερικής, ο «πατέρας της ατομικής βόμβας», που σε καιρό πολέμου βρήκε το μυστικό της αστείρευτης ενέργειας του Ήλιου, για χάρη της χώρας του. Όμως, όταν πάλεψε να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τους τρομερούς κινδύνους της βόμβας, το κατεστημένο στράφηκε αμέσως εναντίον του. Η οδύνη και ο εξευτελισμός που υπέστη ο Οπενχάιμερ το 1954 -κατηγορούμενος ως επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια των Η.Π.Α.- δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση την εποχή του μακαρθισμού.

Όμως, ο «Όπι» ως κατηγορούμενος ήταν ασύγκριτος. Γοητευτικός, μανιώδης καπνιστής, ψηλός και αδύνατος, γνώστης των αρχαίων ελληνικών, φίλος της γαλλικής και ρωσικής λογοτεχνίας, λάτρης της ποίησης και του γυναικείου φύλου: ένας εθνικός ήρωας, υπόδειγμα επιστήμονα-δημόσιου λειτουργού. Για τους φιλελεύθερους συμβόλιζε τον άνθρωπο που αποκάλυπτε το ανήθικο πρόσωπο της Δεξιάς. Για τους πολιτικούς του εχθρούς ήταν ένας κομουνιστής, ένας αποδεδειγμένος ψεύτης. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, προσιτός αλλά και απόμακρος, ευφυής αλλά και αφελής, παθιασμένος υποστηρικτής της κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και ακούραστος κυβερνητικός σύμβουλος. Ήταν ένας λαμπρός άνδρας που βίωσε τόσο τον θρίαμβο όσο και την τραγωδία.

Η ιστορία του Οπενχάιμερ υπενθυμίζει ότι η εθνική ταυτότητα των Η.Π.Α. παραμένει στενά συνδεδεμένη με τον πολιτισμό της πυρηνικής εποχής. Στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, αξίζει να θυμόμαστε ότι ο «πατέρας της ατομικής βόμβας» είχε προειδοποιήσει ότι επρόκειτο για ένα όπλο τρόμου δίχως διακρίσεις, που στα επόμενα χρόνια κατέστησε την Αμερική στόχο των πλέον ετερόκλητων επιθέσεων. Είναι ένα πολύτιμο έργο, τόσο για την κατανόηση του πρόσφατου παρελθόντος μας, όσο και για τις μελλοντικές επιλογές μας.

Η έρευνα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου διήρκεσε 25 χρόνια. Πέρα από τη μεγάλη λογοτεχνική αξία του, και τη μοναδικότητά του ως μια ολοκληρωμένη βιογραφία, αποκάλυψε πολλά νέα στοιχεία για την Αμερική της Οικονομικής Ύφεσης, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Απέσπασε επαινετικά σχόλια από τον διεθνή Τύπο, και τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ.

«Η απόλυτη βιογραφία… διασταυρωμένες αλήθειες για το έργο μιας κυβέρνησης σε μια εποχή φόβου… ένας λογοτεχνικός άθλος. Αξίζει -και με το παραπάνω- η κάθε ώρα δουλειάς από τα 25 χρόνια έρευνας για τη συγγραφή αυτού του υπέροχου βιβλίου.» –Newsweek

«Ένα συγκινητικό βιβλίο… η ζωή του Οπενχάιμερ με κάθε λεπτομέρεια, σε ένα ασυνήθιστα σαγηνευτικό ανάγνωσμα.» –Time

 

*******************************************

4.ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ  

Συνέντευξη του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ