Ένα πλούσιο μικρό βιβλίο για το Εικοσιένα
Χρήστος Λούκος «Μια σύντομη ιστορία της ελληνικής επανάστασης», εκδόσεις Θεμέλιο (σειρά: Ιστορική Βιβλιοθήκη), 2022
Το τελευταίο βιβλίο του Χρήστου Λούκου, η σύντομη ιστορία της ελληνικής επανάστασης, αφενός λειτουργεί, τρόπον τινά, ως καταστάλαγμα της μεγάλης εκδοτικής άνθησης για το Εικοσιένα που έλαβε χώρα με αφορμή την πρόσφατη επέτειο των διακοσίων χρόνων. Aφετέρου έρχεται ως απόσταγμα μιας μακράς διανοητικής πορείας του συγγραφέα γύρω από την επανάσταση του 1821, μιας πορείας που κινήθηκε σε πολλές θεματικές: πολιτική, κοινωνική και δημογραφική ιστορία, βιογραφία, ιστορία των αντιλήψεων και των πρακτικών. Η ιστορία του Εικοσιένα του Χρ. Λούκου αποτελεί το συνδυαστικό αποτέλεσμα της πλούσιας και πολυσχιδούς ερευνητικής του δραστηριότητας, της μακράς διδακτικής του εμπειρίας και της ευρύτατης εποπτείας που έχει της βιβλιογραφίας γύρω από την Επανάσταση. Συνιστά ουσιαστικά μια κριτική συμπύκνωση της διαθέσιμης ιστορικής γνώσης, αξιοποιώντας δημιουργικά πολλές από τις πλέον πρόσφατες σχετικές μελέτες.
Η μικρή έκταση του βιβλίου (145 σελίδες κειμένου) το καθιστά ένα εγχειρίδιο, μια εισαγωγή στη μελέτη του Εικοσιένα. Παρά το μικρό του μέγεθος, το βιβλίο θίγει πλειάδα ζητημάτων γύρω από την Επανάσταση. Αναφέρω ενδεικτικά: εθνικοί μύθοι, θεωρητικά ζητήματα για τον χαρακτήρα του γεγονότος και για τα χρονικά του όρια, παράγοντες που οδήγησαν στην εξέγερση, οι κοινωνικές ομάδες που μετείχαν στον Αγώνα, οι πολεμικές επιχειρήσεις, οι πολιτικές εξελίξεις, η διεθνής θέση της Επανάστασης, η στάση των ευρωπαϊκών δυνάμεων και ο τρόπος που οι επαναστάτες διαχειρίστηκαν το εγχείρημα τους στο διεθνές πλαίσιο, η οικονομία και η συσχέτισή της με την πολιτική και τον πόλεμο, η καποδιστριακή διακυβέρνηση, οι παράγοντες που οδήγησαν στην επιτυχία της επανάστασης, ρήξεις και τομές που επέφερε. Ασχολείται επίσης με θέματα που συνήθως δεν περιλαμβάνονται στην ύλη ενός εγχειριδίου, όπως: η καθημερινότητα του πολέμου για τους ενόπλους και τους χωρικούς, οι δημογραφικές εξελίξεις, οι σχέσεις των φύλων, η ιδιαίτερη θέση των παιδιών, η θρησκευτικότητα, ακόμη και τα εξωτερικά φυσικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων της εποχής. Περιλαμβάνει επίσης ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο για την εξέλιξη της νεοελληνικής ιδεολογίας και της ιστοριογραφίας του Εικοσιένα.
Ο Λούκος, όμως, δεν αρκείται μόνο στη θεώρηση των παραπάνω ζητημάτων, αλλά διαπιστώνει τις ελλείψεις της έρευνας και προτείνει κατευθύνσεις για περαιτέρω έρευνα και πηγές προς αξιοποίηση, όπως επισήμανε και ο Βαγγέλης Σαράφης («Μια πανοραμική σύνοψη του ’21», Η Αυγή της Κυριακής, 25/3/2023). Το κείμενο συμπληρώνεται από ένα αρκετά εκτεταμένο (32 σελίδων), αναλυτικό χρονολόγιο της Επανάστασης, εξαιρετικά χρήσιμο όχι μόνο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό αλλά και στον ερευνητή.
Ισορροπία
Το κύριο χαρακτηριστικό του βιβλίου συμπυκνώνεται στη λέξη ισορροπία. Πρόκειται καταρχάς για αφηγηματική ισορροπία μεταξύ πολεμικών και πολιτικών γεγονότων, πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, παλαιών και νέων θεματικών. Αλλά σημαντικότερο στοιχείο είναι οι ισορροπημένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις του συγγραφέα απέναντι σε λιγότερο ή περισσότερο μονομερείς θεωρήσεις της παλαιότερης ή και της πιο πρόσφατης ελληνικής ιστοριογραφίας. Αναφέρω ορισμένα παραδείγματα:
Επαναφέρει στην ανάλυση τους οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι για μεγάλο διάστημα είχαν παραμεριστεί προς όφελος της ιδεολογίας και της κουλτούρας. Έτσι, συνδυάζει αρμονικά τους ιδεολογικούς και τους οικονομικούς λόγους που οδήγησαν στην επανάσταση, περιλαμβάνοντας τον παράγοντα της προεπαναστατικής οικονομικής κρίσης που έπαιξε ρόλο στον καθορισμό του χρόνου εκδήλωσης της εξέγερσης[..................................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου