Ο βασιλιάς της Ασίνης: Από το εμβληματικό Ποίημα του Σεφέρη στις ανασκαφικές αποκαλύψεις in situ

Γιώργος Σεφέρης, "Ο βασιλιάς της Ασίνης"

Πηγή: http://ebooks.edu.gr

 

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ανήκει στην ποιητική συλλογή του Γ. Σεφέρη Ημερολόγιο Καταστρώματος Α' και, όπως δηλώνεται στο τέλος, γράφτηκε μέσα στη διετία 1938-1940. Σχετίζεται με μια αόριστη μνεία της Ασίνης (πόλης της Αργολίδας) στο Β', 560 της Ιλιάδας (κατάλογος νεών*):

Ερμιόνην Ασίνην τε βαθύν κατά κόλπον εχούσας

(= την Ερμιόνη και την Ασίνη που βρίσκονται στο βαθύ κόλπο). Ο βασιλιάς της Ασίνης δένεται μέσα στο ποίημα με μια σειρά από εικόνες και σύμβολα που εκφράζουν την απουσία της ζωής και το αίσθημα του κενού.

Ασίνην τε...
ΙΛΙΑΔΑ

	Κοιτάξαμε όλο το πρωί γύρω γύρω το κάστρο1 αρχίζοντας από το μέρος του ίσκιου εκεί που η θάλασσα πράσινη και χωρίς αναλαμπή, το στήθος σκοτωμένου παγονιού2 μας δέχτηκε όπως ο καιρός χωρίς κανένα χάσμα.
5	Οι φλέβες του βράχου3 κατέβαιναν από ψηλά
	στριμμένα κλήματα γυμνά πολύκλωνα ζωντανεύοντας στ' άγγιγμα του νερού, καθώς το μάτι ακολουθώντας τις πάλευε να ξεφύγει το κουραστικό λίκνισμα χάνοντας δύναμη ολοένα.
10	Από το μέρος του ήλιου ένας μακρύς γιαλός ολάνοιχτος και το φως τρίβοντας διαμαντικά στα μεγάλα τείχη. Κανένα πλάσμα ζωντανό τ' αγριοπερίστερα φευγάτα κι ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε δυο χρόνια4 τώρα άγνωστος, λησμονημένος απ' όλους κι από τον Όμηρο
15	μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα κι εκείνη αβέβαιη5
	ριγμένη εδώ σαν την εντάφια χρυσή προσωπίδα.6 Την άγγιξες, θυμάσαι τον ήχο της; κούφιο μέσα στο φως σαν το στεγνό πιθάρι στο σκαμμένο χώμα· κι ο ίδιος ήχος μες στη θάλασσα με τα κουπιά μας.
20	Ο βασιλιάς της Ασίνης ένα κενό κάτω απ' την προσωπίδα παντού μαζί μας παντού μαζί μας, κάτω από ένα όνομα: «Ασίνην τε... Ασίνην τε...»
		και τα παιδιά του αγάλματα7
	κι οι πόθοι του φτερουγίσματα πουλιών κι ο αγέρας στα διαστήματα των στοχασμών του και τα καράβια του
25	αραγμένα σ' άφαντο λιμάνι·
	κάτω απ' την προσωπίδα ένα κενό.
	Πίσω από τα μεγάλα μάτια τα καμπύλα χείλια τους βοστρύχους ανάγλυφα στο μαλαματένιο σκέπασμα της ύπαρξής μας ένα σημείο σκοτεινό που ταξιδεύει σαν το ψάρι
30	μέσα στην αυγινή γαλήνη του πελάγου και το βλέπεις:
	ένα κενό παντού μαζί μας. Και το πουλί που πέταξε τον άλλο χειμώνα με σπασμένη φτερούγα σκήνωμα ζωής,
35	κι η νέα γυναίκα που έφυγε να παίξει
	με τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού8 κι η ψυχή που γύρεψε τσιρίζοντας9 τον κάτω κόσμο κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο που παρασέρνει
		ο χείμαρρος του ήλιου
	με τ' αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη.
40	Κι ο ποιητής αργοπορεί κοιτάζοντας τις πέτρες κι αναρωτιέται,
	υπάρχουν άραγε ανάμεσα στις χαλασμένες τούτες γραμμές τις ακμές τις
		αιχμές τα κοίλα και τις καμπύλες
	υπάρχουν άραγε εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής του αγέρα
		και της φθοράς
45	υπάρχουν, η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής εκείνων που λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες στη
		ζωή μας
	αυτών που απόμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί με την
		απεραντοσύνη του πελάγου
	ή μήπως όχι δεν απομένει τίποτε παρά μόνο το βάρος η νοσταλγία του βάρους μιας ύπαρξης ζωντανής
50	εκεί που μένουμε τώρα ανυπόστατοι λυγίζοντας
	σαν τα κλωνάρια της φριχτής ιτιάς10 σωριασμένα μέσα στη
		διάρκεια της απελπισίας
	ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά βούρλα ξεριζωμένα
		μες στο βούρκο
	εικόνα μορφής που μαρμάρωσε με την απόφαση μιας πί-
		κρας παντοτινής.
	Ο ποιητής ένα κενό.
55	Ασπιδοφόρος ο ήλιος ανέβαινε πολεμώντας
	κι από το βάθος της σπηλιάς μια νυχτερίδα τρομαγμένη χτύπησε πάνω στο φως σαν τη σαΐτα πάνω στο σκου-
		τάρι:
	«Ασίνην τε Ασίνην τε...». Να 'ταν αυτή ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε τόσο προσεχτικά σε τούτη την ακρό-
		πολη
60	γγίζοντας κάποτε με τα δάχτυλά μας την αφή του πάνω
		στις πέτρες.
			Ασίνη, καλοκαίρι '38 - Αθήνα, Γεν. '40

  

---

κατάλογος νεών: κατάλογος πλοίων (κατά πόλεις) που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.
1. εννοεί της Ασίνης. Τα ερείπιά του βρίσκονται κοντά στο Ναύπλιο. 
2. το στήθος σκοτωμένου παγονιού: παραθετικά στη λ. θάλασσα. Υπολανθάνει η παρομοίωση: σαν το στήθος σκοτωμένου παγονιού.
3. οι φλέβες του βράχου: τα σχήματα που γίνονται πάνω στο βράχο από τη διάβρωση, την υγρασία κτλ.
4. Βλ. εισαγωγικό σημείωμα.
5. αβέβαιη: επειδή βρίσκεται στον «κατάλογο των πλοίων», που η γνησιότητά του αμφισβητείται.
6. χρυσή προσωπίδα: πρόκειται για τις γνωστές μυκηναϊκές προσωπίδες. Εδώ η έλλειψη του προσώπου κάτω από το σχήμα της προσωπίδας παίρνει τη σημασία συμβόλου. Το ποίημα προχωρεί με μια σειρά από παρόμοια σύμβολα, που δηλώνουν την απουσία της ζωής (το στεγνό πιθάρι, τα αγάλματα, το πουλί που πέταξε κτλ.). 
7. αγάλματα: τα αγάλματα επανέρχονται συχνά στην ποίηση του Σεφέρη. Συνήθως συμβολίζουν τη μετάβαση σ' έναν άλλο κόσμο (του θανάτου ή της ανυπαρξίας ή της ζωής που απόμεινε χωρίς συνέχεια).
8. τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού: τα «κυνικά καύματα», οι ζέστες του καλοκαιριού που προκαλούνται από τον αστερισμό του Κυνός (σύμφωνα με παλιά αντίληψη). Η φράση συνοπτικά σημαίνει: η γυναίκα που έφυγε το καλοκαίρι.
9. τσιρίζοντας: η εικόνα παρμένη από τον Όμηρο:
τῇ ῥ᾿ ἄγε [Ἑρμῆς] κινήσας, ταὶ δὲ τρίζουσαι
ἕποντο,
ὡς δ᾿ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο
τρίζουσαι ποτέονται...
(Ομ. ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ω, 5-7)
Τους στίχους αυτούς έχει μεταφράσει ο ίδιος ο Σεφέρης:
«Έτσι πήρε να ξεκινήσει, κι αυτές τσιρίζοντας [οι ψυχές]
ακολουθούσαν. Όπως όταν νυχτερίδες
στα βάθη της
σπηλιάς... πεταρίζουν τσιρίζοντας...»
(Γ. Σεφέρη: Μεταγραφές, 1980, σελ. 15-16)
10. ιτιά: εννοεί το δέντρο «ιτιά κλαίουσα» που πήρε αυτό το όνομα από το σχήμα της· στην ποίηση είναι σύμβολο του πένθους.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής 

---

Από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου  : Κεφάλι πήλινου γυναικείου ειδωλίου (‘ο άρχοντας της Ασίνης’)

Χρονολογείται στα μυκηναϊκά χρόνια 

και πιο συγκεκριμένα στην ΥΕ ΙΙΙ Γ  περίοδο (12ος αι. π.Χ.)

Το πρόσωπο αποδίδεται μακρόστενο με προτεταμένο πηγούνι και έντονα, ολοστρόγγυλα μεγάλα μάτια, τονισμένα φρύδια, μύτη τριγωνική, που προεξέχει έντονα και έρχεται σε αντίθεση με το μικρό επίπεδο στόμα και τα στενά χείλη δηλωμένα με διπλή οριζόντια χάραξη. Το μέτωπο χαμηλό, το κρανίο σχεδόν επίπεδο με κεντρική οπή. Το κεφάλι καλύπτεται με πόλο, ενώ τα μαλλιά διαμορφώνονται σε πλαστικούς πλοκάμους, που πέφτουν πίσω. Τα αυτιά, αρκετά ψηλά στους κροτάφους, φέρουν οπές, που πιστεύεται ότι προορίζονταν για να εισακούονται οι προσευχές των πιστών. Το πρόσωπο διατηρεί ίχνη γραπτής διακόσμησης.

Το έργο, που αποδίδει μορφή με επίσημη και σοβαρή έκφραση, ανήκει στην ομάδα των μεγάλων, συνήθως τροχήλατων ειδώλων, που βρέθηκαν σε ιερά των μεγάλων μυκηναϊκών κέντρων του ηπειρωτικού και νησιωτικού χώρου (Μυκήνες, Τίρυνθα, Φυλακωπή) και παριστάνουν θεότητες. Το υπόστυλο δωμάτιο άλλωστε της οικίας G της Ασίνης, όπου βρέθηκε το κεφάλι, θεωρήθηκε ως οικιακό ιερό. 

Αν και δεν σώζεται το σώμα του ειδώλου, ο τύπος και τα χαρακτηριστικά του κεφαλιού της Ασίνης, συγκρινόμενα με τα παράλληλά του, αποδίδουν μάλλον γυναικεία μορφή μολονότι είναι γνωστό ως ‘Άρχοντας της Ασίνης’. Έχει επίσης υποστηριχθεί ότι το κεφάλι προέρχεται από ειδώλιο σφίγγας.

Επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου στην πλατεία Συντάγματος, στο ιστορικό κέντρο της πόλης του Ναυπλίου. Στεγάζεται σε τριώροφο κτήριο που οικοδομήθηκε το 1713, από τον Βενετσιάνο Προβλεπτή του Στόλου Αυγουστίνο Σαγρέδο, με σκοπό να χρησιμεύσει ως αποθήκη του στόλου.

Η #έκθεση του μουσείου διαρθρώνεται σε θεματικές ενότητες, οι οποίες παρουσιάζουν τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην Αργολίδα από την απώτατη προϊστορία έως και την ύστερη αρχαιότητα και περιλαμβάνει 2.000 περίπου εκθέματα, από ολόκληρη την Αργολίδα, με εξαίρεση το Άργος και τη γειτονική του Λέρνα, τις Μυκήνες και το ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο που παρουσιάζονται στα αντίστοιχα τοπικά μουσεία.

Ωράριο Λειτουργίας: Καθημερινά 8:30 - 15:30

1η Απριλίου - 31η Οκτωβρίου: Κανονικό εισιτήριο 6 ευρώ, μειωμένο εισιτήριο 3 ευρώ

1η Νοεμβρίου - 31 Μαρτίου:  Γενική είσοδος 3 ευρώ

Πληροφορίες: 27520 27502

https://www.argolisculture.gr/

Πηγή: ΥΠΠΟ