No Pasarán! – Επιστροφή στον ισπανικό εμφύλιο
Στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας, δυστυχώς έχουμε αναγκαστεί να φωνάξουμε πολλές φορές «No Pasarán!», δηλαδή «δεν θα περάσουν». Το εμβληματικό σύνθημα προέρχεται, φυσικά, από τον ισπανικό εμφύλιο, όταν οι αντιφασίστες Ισπανοί και οι διεθνείς συναγωνιστές τους αντιστάθηκαν ηρωικά στην επέλαση των φασιστών του Φράνκο στη χώρα. Σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και με διαφορετικές συνθήκες, η εκλογική άνοδος της Χρυσής Αυγής και η εμφάνιση των ταγμάτων εφόδου της στους δρόμους της χώρας, συσπείρωσαν το αντιφασιστικό κίνημα, το οποίο φώναξε το δικό του ηχηρό No Pasarán! με εμβληματικότερη στιγμή την παλλαϊκή αντιφασιστική συγκέντρωση στους δρόμους γύρω από το Εφετείο Αθηνών, την ημέρα που καταδικάστηκε η ηγεσία της ως εγκληματική οργάνωση. Ακόμα και σήμερα όμως, ο φασιστικός κίνδυνος δεν έχει ηττηθεί ολοκληρωτικά, παρόλο που έχει οπισθοχωρήσει αισθητά. Και γι’ αυτό οι αφηγήσεις για το παρελθόν του, για τον ισπανικό εμφύλιο, για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα κλπ παραμένουν επίκαιρες.
Στον ισπανικό εμφύλιο τοποθετεί ο Vittorio Giardino τον εμβληματικό πρωταγωνιστή του, τον Μαξ Φρίντμαν, έναν ήρωα με ρόλο κατασκόπου – ντετέκτιβ που οι παλιότεροι αναγνώστες και οι παλιότερες αναγνώστριες γνώρισαν στο κλασσικό του έργο, την Ουγγρική Ραψωδία, η οποία είχε μεταφραστεί στα 90’s από τις εκδόσεις της θρυλικής Βαβέλ. Ο Φρίντμαν είχε πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο στις γραμμές των Δημοκρατικών και δεν σχεδίαζε να επιστρέψει στο πολεμικό μέτωπο, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που πληροφορήθηκε ότι έχουν εξαφανιστεί τα ίχνη του φίλου και συμπολεμιστή του Γκουίντο, ο οποίος είχε στείλει ένα αινιγματικό γράμμα στη σύζυγό του Άντα, το οποίο έλεγε:
«Υπάρχει κάτι που δεν μου αρέσει τριγύρω. Δεν ξέρω να σου πω περί τίνος πρόκειται ακριβώς, αλλά το νιώθω. Αν ήμουν προληπτικός, θα το θεωρούσα κακό προαίσθημα»
Θορυβημένος από το τελευταίο αυτό γράμμα του φίλου του και από την μετέπειτα εξαφάνισή του, ο Φρίντμαν αποφασίζει να επιστρέψει στο πολεμικό μέτωπο προκειμένου να τον αναζητήσει. Φυσικά το να επιστρέφει κανείς σε μία εμπόλεμη χώρα δεν είναι απλή υπόθεση κι αυτό το ξέρει καλά ο Φρίντμαν, ο οποίος θα χρειαστεί να αξιοποιήσει παλιές και νέες φιλίες προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες και να πραγματοποιήσει την έρευνά του.
Το No Pasarán! αποτελεί το πρώτο μέρος μίας τριλογίας, η οποία ξεκίνησε την εκδοτική της πορεία το 1999 και ολοκληρώθηκε με το τελευταίο της τεύχος το 2008. Αρκετά χρόνια αργότερα -όμως σε διάστημα λιγότερο από δύο έτη- οι εκδόσεις Jemma Press κυκλοφόρησαν (σε τρία τεύχη) ολόκληρη την τριλογία στα ελληνικά σε μετάφραση του Γαβριήλ Τομπαλίδη, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο ένα σημαντικό κενό στην ελληνική αγορά κόμικς, στην οποία μέχρι πολύ πρόσφατα το μόνο κόμικ του κλασσικού Ιταλού δημιουργού που είχε κυκλοφορήσει ήταν η Ουγγρική Ραψωδία. Κι από τότε μάλιστα έχουν περάσει πλέον τρεις δεκαετίες! Η ιδιαίτερη αξία της κυκλοφορίας αυτής αναγνωρίστηκε μάλιστα και από την Ελληνική Ακαδημία Κόμικς, η οποία στα πρόσφατα βραβεία του έτους 2023 απένειμε το βραβείο Καλύτερης Μεταφρασμένης Έκδοσης στο No Pasaran! σε μία χρονιά μάλιστα με πολύ υψηλό ανταγωνισμό στην κατηγορία (Sandman, Ψηφίδες Τρόμου κ.α.).
Η ιστορία του No Pasarán! κινείται μεταξύ αστυνομικού και κατασκοπευτικού κόμικ, αξιοποιώντας επιδράσεις και αφηγηματικά μοτίβα και από τα δύο είδη. Ο Φρίντμαν βρίσκεται διαρκώς σε κίνδυνο αναζητώντας τον αγνοούμενο φίλο του Γκουίντο, σαν ένας ντετέκτιβ που διερευνά ένα έγκλημα. Παράλληλα, η αφήγηση του Giardino εισβάλλει στο στρατηγείο των Δημοκρατικών, προκειμένου να καταδείξει τον γραφειοκρατικό μηχανισμό του κομμουνιστικού κόμματος της εποχής, την καχυποψία, τις τριβές και τις πολιτικές τους συγκρούσεις, επηρεασμένη εμφανώς από τις συμβάσεις της κατασκοπευτικής λογοτεχνίας. Εύστοχα ο Γιάννης Μιχαηλίδης στον επίλογο της έκδοσης παρατηρεί ότι με την εμφάνιση του Μαξ Φρίντμαν στην Ούγγρικη Ραψωδία «σημειώνεται μία μεταστροφή στη θεματολογία του Τζαρντίνο από το αστυνομικό προς το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα», η οποία βεβαίως ακολουθείται και στο No Pasaran!.
Η ροή της αφήγησης του No Pasarán! είναι σχετικά αργή, θυμίζοντας κατασκοπευτική ταινία στην οποία τοποθετούνται μεθοδικά όλα τα πιόνια προκειμένου να εξελιχθεί η πλοκή. Όμως ο αργός ρυθμός δεν κουράζει τον/την υπομονετικό/-η αναγνώστη/-τρια που απολαμβάνει το χτίσιμο των χαρακτήρων και την μη βεβιασμένη σύνθεση της ιστορίας. Η διερεύνηση του ψυχο-συναισθηματικού κόσμου των πρωταγωνιστών, η επιμονή στους διαλόγους, οι αναφορές στις πολιτικές συνθήκες της εποχής, οι σεναριακές ανατροπές και οι αναπάντεχες εξελίξεις είναι μερικές από τις αρετές της γραφής του Giardino που γίνονται αισθητές στο No Pasarán!. Ίσως, όμως, όσον αφορά την πλοκή του κόμικ, η εποχή στην οποία γράφτηκε -μόλις μία δεκαετία από την κατάρρευση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού- να μην ήταν η ιδανική συνθήκη προκειμένου να αποτιμηθεί νηφάλια από τον συγγραφέα ο ρόλος του κομμουνιστικού κόμματος στον ισπανικό εμφύλιο (για τον οποίο βεβαίως έχουν χυθεί τόνοι μελανιού από όλες τις πολιτικές πλευρές). Έτσι λοιπόν, ο Giardino κατά το μέρος που αφορά την αφήγηση των εσωτερικών διεργασιών στους Δημοκρατικούς και ιδίως στο κομμουνιστικό κόμμα, μάλλον αναπαράγει τη γενική αίσθηση που εμφανίζεται σε αμερικανικές κατασκοπευτικές ταινίες ψυχροπολεμικού χαρακτήρα (πχ. Bridge of Spies) στις οποίες παρακολουθούμε τους σοβιετικούς ως ανάλγητες γραφειοκρατικές φιγούρες, καρικατούρες στην πραγματικότητα της υπαρκτής γραφειοκρατικής τάσης του σοβιετικού μαρξισμού.
Για το σχέδιο του Giardino δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά. Ο θρυλικός Ιταλός κομίστας αποτελεί έναν απ’ τους σπουδαιότερους της σχολής της ligne claire (καθαρής γραμμής) στα ευρωπαϊκά κόμικς, επηρεασμένος φυσικά απ’ τον Herge, δημιουργό του Τεν Τεν, ο οποίος και εδραίωσε αυτό το στυλ στην Ευρώπη. Το χαρακτηριστικό σχεδιαστικό στυλ του Giardino αναπτύσσει όλες τις αρετές του και στο No Pasasaran! με την ρεαλιστική απόδοση των πρωταγωνιστών του και την υποβλητική ατμόσφαιρα του τοπίου στον οποίο διεξάγεται ένας πόλεμος, ο οποίος παραμένει αισθητός ακόμα κι αν η πλοκή εκτυλίσσεται ακόμη στα μετώπισθεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου