Ο Γιάννης Καζάζης (1947-2021)

Περιοδικό ΧΑΡΤΗΣ 32 {ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2021}

του Τάκη Γραμμένου

6-7 λεπτά

---

Τον βρή­κα­νε, λέ­ει, κρε­μα­σμέ­νο στο υπό­γειο του Κέ­ντρου Ελ­λη­νι­κής Γλώσ­σας, Τρί­τη και 13 Ιου­λί­ου του 2021, εντε­λώς τυ­χαία, σε ση­μείο που σπά­νια κα­τε­βαί­νει κα­νείς.
Ήμα­σταν φί­λοι στο δη­μο­τι­κό, στο τό­τε γυ­μνά­σιο, και στη Φι­λο­σο­φι­κή του ΑΠΘ, εκεί­νος από το δεύ­τε­ρο έτος στο κλα­σι­κό, εγώ στο αρ­χαιο­λο­γι­κό. Στο δη­μο­τι­κό και στο γυ­μνά­σιο δεν πο­λυ­κά­να­με πα­ρέα, αν και γεί­το­νες -- εκεί­νος σε ένα «τούρ­κι­κο» σπί­τι, στην Αμα­ζό­νων 5, εγώ λί­γο πιο πά­νω από τους Δώ­δε­κα Απο­στό­λους, στην Κα­πε­τάν Άγρα, πά­λι σε «τούρ­κι­κο», αλ­λά όχι με σα­χνι­σί και τέ­τοια. Όμως από το γυ­μνά­σιο θυ­μά­μαι φω­το­γρα­φία του να χο­ρεύ­ει στο κα­τά­στρω­μα του οχη­μα­τα­γω­γού «Ικα­ρία» που το εί­χαν φου­λά­ρει με μα­θη­τές γυ­μνα­σί­ου για να μας κά­νουν επί­δει­ξη της ναυ­τι­κής ζω­ής. Κα­τό­πιν, ύστε­ρα από τα­ξί­δι σα­ρά­ντα ωρών, μας εί­χαν αδειά­σει στη μο­νή Βα­το­πε­δί­ου για να δού­με και τη ζωή των μο­να­χών. Στο με­τα­ξύ μού άνοι­ξε τα μά­τια πώς να δα­νεί­ζο­μαι βι­βλία από τη Δη­μο­τι­κή Βι­βλιο­θή­κη στη ΧΑΝΘ – τα δια­βά­ζα­με κρυ­φά πολ­λές φο­ρές για­τί μας μά­λω­ναν οι πα­τε­ρά­δες μας ότι αυ­τά δε θα μας δώ­σουν ψω­μί να φά­με και θα μας κά­νουν φα­ντα­σιό­πλη­κτους. Στις μο­νο­ή­με­ρες εκ­δρο­μές στο Σέιχ Σου μού δί­δα­ξε ελ­λη­νι­κή με­τρι­κή από εγ­χει­ρί­διο της Δη­μο­τι­κής Βι­βλιο­θή­κης, ενώ ο ίδιος, από τό­τε, εί­χε προ­χω­ρή­σει και στην αρ­χαία. Με έπει­σε μπρο­στά στο Διοι­κη­τή­ριο, στα μάρ­μα­ρα, να δώ­σω στη Φι­λο­σο­φι­κή και όχι στην Ια­τρι­κή. Σε βόλ­τες μας στην πα­ρα­λία μου έλε­γε με με­γά­λες λε­πτο­μέ­ρειες την υπό­θε­ση από τε­ρά­στια μυ­θι­στο­ρή­μα­τα που εί­χε δια­βά­σει τις προη­γού­με­νες μέ­ρες (Μα­γε­μέ­νες Ψυ­χές και Ζαν Κρι­στόφ του Ρο­μαίν Ρο­λάν, Οι Άθλιοι του Βί­κτω­ρος Ου­γκώ και άλ­λα – εί­χε μα­νία με την πε­ζο­γρα­φία). Ήταν πε­ρή­φα­νος για την προ­σφυ­γι­κή του κα­τα­γω­γή. Διά­βα­ζε με πά­θος για την ιστο­ρία των χρό­νων του Βε­νι­ζέ­λου και για τον υπουρ­γό του τον Μι­χα­λα­κό­που­λο τον οποίο θαύ­μα­ζε, δια­βά­ζα­με μα­ζί τη με­τά­φρα­ση του Φά­ουστ του Αρι­στο­μέ­νη Προ­βε­λέγ­γιου («Ει­κό­νες ομι­χλο­γε­νείς...»). Εί­χε στα­θεί όμως αδύ­να­το να τον πεί­σω να πά­με μα­ζί στο Γλά­ρο του Τσέ­χωφ και στο Πε­ρι­μέ­νο­ντας το Γκο­ντό του Μπέ­κετ (ΚΘ­ΒΕ). Πη­γαί­να­με σε όλες τις συ­γκε­ντρώ­σεις του Γε­ωρ­γί­ου Πα­παν­δρέ­ου στην Αρι­στο­τέ­λους. Και τό­τε με τα Ιου­λια­νά. Δια­βά­σα­με μα­ζί για το «Ακα­δη­μαϊ­κό» απο­λυ­τή­ριο σε κεί­νο το «τούρ­κι­κο» σπί­τι, προ­σέ­χο­ντας η λά­μπα από το πορ­τα­τίφ να έχει λί­γα «κε­ριά »για να μη καί­με πο­λύ ρεύ­μα. Μας μα­λώ­να­νε και γι΄ αυ­τό.
Βοη­θού­σα­με τους πα­τε­ρά­δες μας, εγώ στο μα­γα­ζί αυ­τός καρ­φώ­νο­ντας κα­σά­κια για φρού­τα στη μι­κρή οι­κο­γε­νεια­κή επι­χεί­ρη­ση, ή που­λώ­ντας λα­μπά­δες τη Με­γά­λη Εβδο­μά­δα. Στο Πα­νε­πι­στή­μιο βρι­σκό­μα­σταν αραιό­τε­ρα. Θαυ­μά­ζα­με αυ­τός το Μα­ρω­νί­τη, εγώ πιο πο­λύ τον Αν­δρό­νι­κο. Πη­γαί­νο­ντας για φα­ντά­ρος μου εί­χε εμπι­στευ­τεί τις Δο­κι­μές του Σε­φέ­ρη –μάλ­λον του τις εί­χε δώ­σει ο Μα­ρω­νί­της. Εμέ­να με πή­ραν τρεις μή­νες αρ­γό­τε­ρα.

Έφυ­γε για την Αμε­ρι­κή ξαφ­νι­κά για το λε­ξι­κό του Γε­ωρ­γα­κά στη Βό­ρεια Ντα­κό­τα. Η λε­ξι­κο­γρα­φία ήταν η βα­σι­κή του επι­στη­μο­νι­κή ει­δι­κό­τη­τα. Άλ­λες λε­πτο­μέ­ρειες από την ακα­δη­μαϊ­κή του ζωή εκεί δεν θυ­μά­μαι, θα πρέ­πει πά­ντως να εί­χε κα­τα­πλή­ξει τους πά­ντες. Μου εί­χε πει όμως ότι η δια­τρι­βή του, επη­ρε­α­σμέ­νος πά­ντα από τον Μα­ρω­νί­τη, ήταν για τον Ηρό­δο­το και ότι για πρώ­τη φο­ρά τό­τε (μέ­σα δε­κα­ε­τί­ας του ’70) εξέ­τα­σε τους μύ­θους των Ιστο­ριών του με βά­ση τον στρου­κτου­ρα­λι­σμό του Λε­βί-Στρος. Εγώ δεν την έχω δει. Μα­κά­ρι κά­που να πε­τά­ει στο ηλε­κτρο­νι­κό σύ­μπαν, αν ψη­φιο­ποι­ή­θη­κε πο­τέ.
Γύ­ρι­σε από την Αμε­ρι­κή προς τα τέ­λη της δε­κα­ε­τί­ας του ’70 μα­ζί με τον κολ­λη­τό του Σπύ­ρο Ρά­ση (θε­ω­ρη­τι­κό και ιστο­ρι­κό της εκ­παί­δευ­σης), αυ­τός με μέ­ρος της βι­βλιο­θή­κης του, ο Σπύ­ρος με το σύ­νο­λο. Θυ­μά­μαι εί­χε γε­μί­σει ως το τα­βά­νι το μι­κρό δια­μέ­ρι­σμα του Σπύ­ρου στις ερ­γα­τι­κές κα­τοι­κί­ες του Φοί­νι­κα. Άδεια­ζαν τα κο­ντέι­νερς και τε­λειω­μό δεν εί­χαν… Έγι­ναν και οι δύο κα­θη­γη­τά­δες. Όταν πέ­θα­νε ο Ρά­σης, ο Κ. μου εί­χε αφή­σει μή­νυ­μα στον τη­λε­φω­νη­τή κλαί­γο­ντας σπα­ρα­χτι­κά για ώρα. Δεν έχω ξα­να­κού­σει άν­θρω­πο να κλαί­ει έτσι.
Γύ­ρι­σε πα­ντρε­μέ­νος με την Ντέ­μπο­ρα, κλα­σι­κή αρ­χαιο­λό­γο, που δί­δα­ξε στο Κο­λέ­γιο Ανα­τό­λια και έγι­νε γνω­στή στους αρ­χαιο­λο­γι­κούς κύ­κλους κυ­ρί­ως για τις έγκυ­ρες με­τα­φρά­σεις της ποι­κί­λων αρ­χαιο­λο­γι­κών κει­μέ­νων στα αγ­γλι­κά.
Για το έρ­γο του στο Πα­νε­πι­στή­μιο και στο Κέ­ντρο Ελ­λη­νι­κής Γλώσ­σας, για την επι­στη­μο­νι­κή του συ­γκρό­τη­ση και προ­σφο­ρά, ας μι­λή­σουν άλ­λοι αρ­μο­διό­τε­ροι. Εμέ­να με βο­ή­θη­σε πο­λύ με τους οδη­γούς τού Αρ­χαιο­λο­γι­κού Μου­σεί­ου Θεσ­σα­λο­νί­κης. Και έβα­λε να με­τα­φρά­σουν στα γε­ωρ­για­νά το κεί­με­νο που εί­χα γρά­ψει για τη Μά­κα που έφυ­γε ξαφ­νι­κά, να το δια­βά­σει ο σύ­ζυ­γος και οι συγ­γε­νείς της. Να ευ­χη­θού­με όμως όλοι να τε­λειώ­σει το λε­γό­με­νο «λε­ξι­κό του Κρια­ρά», μία από τις ση­μα­ντι­κό­τε­ρες δη­μιουρ­γί­ες του στο Κέ­ντρο Ελ­λη­νι­κής Γλώσ­σας. Τις με­γα­λο­στο­μί­ες τις απο­φεύ­γω όπως ο διά­ο­λος το λι­βά­νι, αλ­λά εί­ναι θέ­μα εθνι­κής εμ­βέ­λειας.
Τις Δο­κι­μές του Σε­φέ­ρη, για να πω την αμαρ­τία μου, δεν του τις επέ­στρε­ψα, αλ­λά εί­χε την κα­λο­σύ­νη και να μη μου τις ξα­να­ζη­τή­σει· δύο βι­βλία του μου εί­χε χα­ρί­σει: Αρ­χαιο­ελ­λη­νι­κός πε­ζός λό­γος (Ζή­της 1992) και Λυ­ρι­κή Ποί­η­ση, ο αρ­χαιο­ελ­λη­νι­κός λυ­ρι­σμός ως μου­σι­κή παι­δεία, τό­μος Α΄ (Βά­νιας 2000). Α ναι, και τα Αυ­τό­γρα­φα του Διο­νυ­σί­ου Σο­λω­μού, του Λί­νου Πο­λί­τη.
Πριν μία βδο­μά­δα σχε­δόν, του εί­χα στεί­λει mail να μου πει για ένα δύο πο­λύ συ­γκε­κρι­μέ­να ερω­τή­μα­τα για την αρ­χαία τρα­γω­δία… Απο­ρού­σα για­τί αρ­γεί αυ­τός ο τό­σο συ­νε­πής...