Χριστιανισμός και αντισημιτισμός

Θανάσης Γιαλκέτσης

efsyn.gr/ΝΗΣΙΔΕΣ 

---

Στην ελληνική Ορθοδοξία εξακολουθεί να διαδίδεται, να κυριαρχεί και να θεριεύει ένας θεολογικά ακατέργαστος, χοντροκομμένος, λαϊκός, στερεοτυπικός και συνωμοσιολογικός αντισημιτισμός.

Μπορεί ένας άνθρωπος της πίστης να είναι ταυτόχρονα και κριτικός διανοούμενος, που υπηρετεί την αλήθεια και τον ορθό λόγο με αυτονομία σκέψης ανεπηρέαστη από κάθε είδους θρησκευτικό δογματισμό; Η περίπτωση του Σταύρου Ζουμπουλάκη επιβεβαιώνει ότι αυτός ο σπάνιος, εξαιρετικά απαιτητικός και δύσκολος συνδυασμός είναι εφικτός. Το διαπιστώνουμε γι’ άλλη μια φορά διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Ασπονδοι αδελφοί. Εβραίοι, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι» (Εκδόσεις Πατάκη 2019).

Ο Ζουμπουλάκης εξετάζει εδώ τη θρησκευτική μισαλλοδοξία που χαρακτηρίζει τις σχέσεις ανάμεσα στους τρεις μονοθεϊσμούς και αφιερώνει πολλές σελίδες στον χριστιανικό αντιιουδαϊσμό και αντισημιτισμό. Φωτίζει έτσι το γεγονός ότι ο χριστιανισμός αποτέλεσε ιστορικά τη βαθύτερη και αστείρευτη πηγή του αντιεβραϊκού μίσους. Επισημαίνει μάλιστα τη στενή σχέση που συνδέει τον θρησκευτικό αντιιουδαϊσμό με τον ναζιστικό φυλετικό αντισημιτισμό. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι το Ολοκαύτωμα ήταν η μοιραία και αναπόφευκτη κατάληξη της διαιώνιας χριστιανικής εχθρότητας προς τον ιουδαϊσμό.

Υπάρχουν άλλωστε πρόδηλες και ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα στον παραδοσιακό χριστιανικό αντιιουδαϊσμό, που εμπνέεται από θεολογικά κίνητρα και αποβλέπει στον προσηλυτισμό των Εβραίων, και στον ναζιστικό φυλετικό αντισημιτισμό, που εκδηλώνεται ως ρατσιστική ιδεολογία, βασιζόμενη σε ψευτοεπιστημονικές βιολογικές αντιλήψεις και επιδιώκει τελικά τη φυσική εξόντωση και εκμηδένιση του εβραϊκού στοιχείου. Ο πρώτος αναφέρεται στη θρησκεία και την πίστη. Ο δεύτερος, στη φυλή και στο αίμα. Στον ναζισμό εξάλλου επικρατούσαν ιδέες παγανιστικής προέλευσης, ιδέες αντιχριστιανικές.

Γεγονός παραμένει ωστόσο ότι ο χριστιανικός αντιιδουαϊσμός ευθύνεται για τη συκοφάντηση και τη δαιμονοποίηση των Εβραίων, οι οποίοι κατηγορήθηκαν κατά καιρούς όχι μόνο για όλες τις μάστιγες που έπλητταν τη χριστιανοσύνη, όπως ήταν π.χ. οι επιδημίες πανούκλας και χολέρας, αλλά και για φρικαλέες ιεροσυλίες, για θυσίες παιδιών των χριστιανών κατά το εβραϊκό Πάσχα, για βεβήλωση της Μετάληψης κ.ο.κ.

Η θεολογική απόρριψη του θεοκτόνου λαού συνοδεύτηκε από τον στιγματισμό, την απομόνωση, την περιθωριοποίηση και την γκετοποίησή του, αλλά και από φοβερούς διωγμούς και σφαγές των Εβραίων. Ορθά επομένως ο Ζουμπουλάκης σημειώνει: «Οσο και αν ο θρησκευτικός αντιιδουαϊσμός και ο αντισημιτισμός είναι διακριτά φαινόμενα, σχετίζονται ωστόσο στενά μεταξύ τους. Ο πρώτος έθρεψε τον δεύτερο, γι’ αυτό άλλωστε και η μετακίνηση από τον έναν στον άλλον είναι εύκολη».

Ετσι εξηγείται και το γεγονός ότι υπήρξαν πολλοί θεολόγοι, κληρικοί και απλοί πιστοί που στήριξαν τον ναζισμό και τον φασισμό στη Γερμανία, την Ιταλία και αλλού. Ερμηνεύοντας τη στήριξη που παρείχαν στον ναζισμό σπουδαίοι Γερμανοί θεολόγοι, προτεστάντες και καθολικοί, ο Ζουμπουλάκης εντοπίζει την αιτία στη «βαθιά αντινεωτερική στάση τους». Σημειώνει χαρακτηριστικά: «Θεωρούν όλοι τους τη νεωτερικότητα και τον πνευματικό πυρήνα της, τον Διαφωτισμό, πηγή του υλισμού, του αθεϊσμού, της εκκοσμίκευσης». Αυτή η φοβική και συνολική απόρριψη της νεωτερικότητας, σε συνδυασμό με τον εθνικισμό τους, θα τους οδηγήσει στην αποτρόπαιη επιλογή της ενεργού υποστήριξης του ναζισμού.

Αξίζει ίσως να προσθέσουμε ότι αυτή η στάση, που ερμηνεύει τη νεωτερικότητα ως μεγάλο εχθρό της χριστιανοσύνης, απλώνει τις ρίζες της στον 18ο αιώνα. Μετά το 1789, ορισμένοι τομείς του χριστιανικού κόσμου βιώνουν την ανατροπή της παραδοσιακής κοινωνίας σαν μια διατάραξη της τάξης του κόσμου που συντελείται από τις δυνάμεις του κακού, σαν μια γιγάντια αντιχριστιανική συνωμοσία οργανωμένη από τους Εβραίους. Επικρατεί μια θεολογικού χαρακτήρα συνωμοσιολογική ερμηνεία της νεωτερικότητας, που αντανακλάται έπειτα στα «Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών» και στη συνέχεια στη ρητορική του ναζισμού.

Οι Εβραίοι, οι οποίοι υποτίθεται ότι κινούν πάντοτε τα νήματα από το παρασκήνιο, κατηγορούνται ότι είναι οι κύριοι αρχιτέκτονες ή, σε κάθε περίπτωση, οι περισσότερο ωφελημένοι της αστικής επανάστασης. Και στο εξής υποδεικνύονται ως οι κρυφοί εμπνευστές και υποκινητές των μασονικών συνωμοσιών, των «αντιχριστιανικών» πολιτικών των φιλελεύθερων κυβερνήσεων ή ακόμη και των βίαιων προλεταριακών διαμαρτυριών που οργάνωναν οι σοσιαλιστές.

Ο Ζουμπουλάκης ανιχνεύει τις ρίζες του χριστιανικού αντιιδουαϊσμού και τις εντοπίζει στον ίδιο τον πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας, στην Καινή Διαθήκη. Το ιδρυτικό κείμενο του χριστιανισμού καταδικάζει τους Εβραίους ως θεοκτόνους. Τους αποδίδει δηλαδή την ευθύνη για το φοβερότερο έγκλημα, γεγονός που θέτει ένα κρίσιμο θεολογικό ερώτημα, ένα ερώτημα που δύσκολα μπορεί να απαντηθεί, και από ορισμένους πιστούς, όπως ο συγγραφέας μας, χαρακτηρίζεται «τραγικό».

Στα Ευαγγέλια και στις Επιστολές του Παύλου οι Εβραίοι αποδοκιμάζονται σαν αρνητές του Θεού. Στη συνέχεια, μια ολόκληρη χριστιανική γραμματεία διαιωνίζει τον λόγο του αντιεβραϊκού μίσους. Γράφει σχετικά με αυτήν ο Ζουμπουλάκης: «Δεν αντέχεις σήμερα να διαβάζεις αυτά τα κείμενα, πολλώ μάλλον όταν δεν είναι γραμμένα από μικρονοϊκούς και παραλοϊσμένους, αλλά από τα υψηλότερα αναστήματα της χριστιανικής σκέψης (Αμβρόσιος, Αυγουστίνος, Χρυσόστομος, Γρηγόριος Νύσσης, Ισίδωρος Σεβίλλης, Λούθηρος, Καλβίνος και πλήθος άλλοι)».

Τι είναι όμως αυτό που χώρισε τα τέκνα του Αβραάμ προκαλώντας τόσο σφοδρή εχθρότητα και μισαλλοδοξία; [...................................]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ  ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Χριστιανισμός και αντισημιτισμός

Η ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ  ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΙΕΤ , ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 

 Την Τρίτη 19 Νοεμβρίου 2019 παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ, Τσιμισκή 11 στην Θεσσαλονίκη, το βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη «ΑΣΠΟΝΔΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ, ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ, ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ομιλητές: • Διονύσης Δρόσος, καθηγητής Ηθικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ • Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, καθηγητής Δικαίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας • και ο συγγραφέας, Σταύρος Ζουμπουλάκης