Η επική εκδοχή της «Λίμνης των Κύκνων» του Matthew Bourne
H «Λίμνη των Κύκνων» θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μπαλέτα όλων των εποχών, μιας και ενσαρκώνει όσο κανένα άλλο όλη τη γκάμα των ανθρώπινων συναισθημάτων, από την ελπίδα μέχρι την απόγνωση, από τον τρόμο μέχρι την τρυφερότητα, από τη μελαγχολία μέχρι την έκσταση. Η εκδοχή του Matthew Bourne βασίζεται στο γνωστό κλασικό μπαλέτο με τη μουσική του μεγάλου Ρώσου συνθέτη Τσαϊκόφκι, αλλά περιέχει στοιχεία ανατρεπτικά και παράδοξα, όπως η επιλογή ανδρών χορευτών για τους ρόλους της Odette/Odile και των κύκνων. Στυλιστικά ο γνωστός χορογράφος εμπνεύστηκε και από την ταινία τα «Πουλιά» του Άλφρεντ Χίτσκοκ.
Η επική εκδοχή της «Λίμνης των Κύκνων» του Matthew Bourne έχει συγκεντρώσει μέχρι σήμερα περισσότερα από τριάντα διεθνή θεατρικά βραβεία – ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται 3 Tony στο Broadway – αποτελώντας ορόσημο του σύγχρονου χοροθέατρου και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η παράσταση μετρά ήδη στο ιστορικό της δύο πολύ επιτυχημένες περιοδείες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ έχει αποθεωθεί από κοινό και κριτικούς στο Λος Άντζελες, την Ευρώπη, την Αυστραλία και την Ιαπωνία.
 |
| Adam Cooper |
Η γνωστή ιστορία αλλάζει συθέμελα. Ένας Πρίγκιπας που βλέπει εφιάλτες, κύκνους να έρχονται και να τον αρπάζουν. Μια Βασίλισσα που αρνείται να του δώσει την παραμικρή ένδειξη αγάπης από την πλευρά της. Ένας Γραμματέας που κουμαντάρει τη Βασίλισσα. Κι ένας Κύκνος. Ο Κύκνος που μια στοιχειώνει τον Πρίγκιπα, και την άλλη του δίνει δύναμη. Ένας Κύκνος απρόσιτος, άγριος και ολότελα δικός του. Στη βάση της η ιστορία δεν αλλάζει. Στον χορό που θα διοργανωθεί στο παλάτι, ο Γραμματέας (Ρόθμπαρτ) θα φέρει τον γιο του να χορέψει, έναν πανέμορφο, ερωτικό άντρα που θα κερδίσει την καρδιά της Βασίλισσας, κάτι που δεν κατάφερε να κάνει ο γιος της. Ο Ξένος (Μαύρος Κύκνος) μοιάζει με τον Κύκνο του Πρίγκιπα και θα τον μπερδέψει, θα τον κάνει να αποζητήσει την παρουσία του, να ονειροπολεί, και ξυπνώντας να δει όλη την αυλή να τον κοροϊδεύει. Θα αρπάξει ένα πιστόλι και θα προσπαθήσει να σκοτώσει τη Βασίλισσα. Θα την προστατεύσει ο Γραμματέας και με τη σειρά του θα πυροβολήσει το Κορίτσι του Πρίγκιπα, την αγάπη που δεν χάρηκε γιατί δεν είχε την πάστα της αριστοκρατίας. Τρελός θα απομείνει ο Πρίγκιπας με τη Βασίλισσα και τον Γραμματέα να τον δηλητηριάζουν και να βλέπει ακόμη τους εφιάλτες του, εφιάλτες με κύκνους που δεν θα δεχτούν την αφοσίωση του Κύκνου στον Πρίγκιπα και θα τον σκοτώσουν. Τελικά, θα πεθάνουν και οι δύο.
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Η «Λίμνη των Κύκνων» του Μπερν δεν είναι μπαλέτο. Είναι κάτι πολύ παραπάνω. Είναι χορός. Είναι η πεμπτουσία του χορού αντανακλασμένη στα κορμιά του θιάσου του. [...] Δεν θα δει κανείς ανορεξικές μπαλαρίνες, αφύσικα χορογραφημένες, να προσπαθούν να νικήσουν τους νόμους της φύσης. Ούτε άντρες να ξεμεσιάζονται να τις σηκώσουν και μετά να μετράμε πιρουέτες και τουρ φουετέ για να αποδείξουν πόσο καλή τεχνική έχουν. Στα έργα του Μπερν η τεχνική δεν φαίνεται στις πιρουέτες και στις πουέντ. Φαίνεται στα γυμνά πέλματα των χορευτών και στα ανεπαίσθητα λάγνα λικνίσματα των χορευτριών του. Χωρίς υπερβολές. Χωρίς μία πιρουέτα.
Ο ήχος των πελμάτων, οι αναπνοές, ο απειλητικός τους σιγμός – θόρυβοι που δεν ταιριάζουν με τη ρομαντική εικόνα της κλασικής «Λίμνης των Κύκνων». Ο Μάθιου Μπερν χλευάζει το μπαλέτο και την κατ' επίφαση κουλτούρα που κρύβεται από πίσω στις περισσότερες των περιπτώσεων. Οι κλασικές παραστάσεις δεν γίνονται για την καταξίωση της μοναδικής αυτής τέχνης αλλά συνοδεύουν το κοινωνικό status και την παλαιών αρχών αντίληψη ότι ο χορός σημαίνει 200 χρόνια πίσω. Μάλιστα, σε μια σύντομη παρωδία που περιλαμβάνει στο έργο, ο εξευτελισμός είναι στον υπερθετικό βαθμό: κιτς νεραϊδούλες μ' ένα σωρό φτεράκια και στρασάκια χορεύουν για χάρη της Λευκής Νεράιδας που μοιάζει σαν να έχει έρθει κατευθείαν από κάποιο καρναβάλι, και η οποία, με τη σειρά της, γνωρίζει έναν φτωχό πλην τίμιο ξυλουργό, ένα σκελετωμένο ανθρωπάκι. Όμως, το κακό πνεύμα του Δάσους, με εκατοντάδες κέρατα και όρχεις, κυνηγά τη Λευκή Νεράιδα με καθόλου αθώες προθέσεις (και εδώ η χορογραφία του Μπερν είναι αυτή που μιλά περισσότερο). Στο τέλος, το κακό πνεύμα σκοτώνεται από τη Λευκή Νεράιδα γιατί επιτέθηκε στον αγαπημένο της. Στην εκδοχή αυτή του Μπερν, το μπαλέτο, όπως το ξέρουμε, πέθανε. Ζήτω ο χορός!
Ό,τι γράφτηκε πριν από 200 και 100 χρόνια γράφτηκε ακριβώς για την εποχή του και όχι για να γίνεται σημαία τον 21ο αιώνα. Οι πουέντ είναι άχρηστες. Η τέχνη δεν βρίσκεται εκεί. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτά τα παπούτσια που εισέβαλαν με το «έτσι θέλω» στην τέχνη του χορού, δεν ήταν τίποτ' άλλο παρά βοηθήματα σε μια κοντοστούπα μπαλαρίνα, για να μην μειονεκτεί μπροστά στις άλλες. Ο Μπερν, ακόμη και στο δεκάλεπτο αυτό και στη μία χορεύτριά του που της τις φόρεσε, αρνήθηκε να τις χρησιμοποιήσει παρά μόνο σε ένα pas de bourree. Μία κίνηση μερικών δευτερολέπτων σε μια παράσταση δυόμιση ωρών. [...]
Για όσους παρακολουθούν τα έργα του Μάθιου Μπερν, ο θίασος είναι γνωστός. Αναγνωρίζεις πρόσωπα και χορευτές από άλλους ρόλους, από άλλα έργα. Κι όσο κι αν σε εκπλήσσουν κάθε φορά με το ταλέντο τους, στο συγκεκριμένο έργο δεν μπορείς παρά να μείνεις με το στόμα ανοιχτό. Γιατί εδώ οι έννοιες είναι απλές, οι χορογραφίες πρωτόγνωρες, μοναδικές. Οι χορευτές είναι ενσαρκωτές ενός σύγχρονου θαύματος της κίνησης. [...]
Ο Μάθιου Μπερν λέει ότι η ιδέα του αρσενικού κύκνου ήταν απόλυτα λογική στο μυαλό του. Οι κύκνοι του είναι πρωτόγονοι, άγριοι, επιθετικοί. Αληθινά πουλιά. Από τις αρχαιότερες δοξασίες, τα πουλιά κάθε άλλο παρά γλυκά και χαριτωμένα ήταν. Είναι τυχαίο που οι Ερινύες είναι πουλιά; Που οι εφιάλτες του Πρίγκιπα είναι πουλιά; [...] Ο χορός των κύκνων αυτών μοιάζει σαν να έχει βγει από τα βάθη των χρόνων. Πόλεμος και φτερουγίσματα. Ωμοπλάτες που είσαι σίγουρος ότι δεν ανήκουν σε χορευτές αλλά σε αληθινούς κύκνους. Πόδια που τα ακούς να κάνουν θόρυβο, γιατί ο χορός κάνει θόρυβο, μιλά, φωνάζει. Δεν κρύβει τη φύση του. Δεν φοβάται μη κακολογηθεί από τη Βασίλισσα. Οι κύκνοι του Μάθιου Μπερν είναι όμορφοι. Από τον βασικό χορευτή μέχρι τον χορευτή που βρίσκεται στο βάθος του corps de ballet. Είναι όμορφοι γιατί χορεύουν την αλήθεια, τη φύση. Είναι κύκνοι. Δεν είναι χορευτές μεταμφιεσμένοι σε κύκνους. Δεν είναι καν μπαλαρίνες, ντυμένες κύκνοι, χορεύοντας σαν μπαλαρίνες. Δεν βλέπεις τον άνθρωπο, δεν βλέπεις τον ρόλο, βλέπεις μόνο τον κύκνο. Κι αν κάθεσαι αρκετά κοντά, ακούς τις αναπνοές τους, απόλυτα εναρμονισμένες με τη χορογραφία. Χάνεται λίγο η πραγματικότητα από το παραμύθι αλλά αυτός είναι και ο σκοπός.
Ο πιο δύσκολος χορός στην ιστορία του μπαλέτου θεωρείται ο χορός των μικρών κύκνων. Τέσσερεις μπαλαρίνες που κινούνται σαν μία. Ένα ντόμινο χορευτικό που το παραμικρό λάθος μπορεί να στερήσει όχι μόνο τη χορογραφία αυτή καθεαυτή αλλά και τη σωματική ακεραιότητα των χορευτριών. Ο Μάθιου Μπερν δεν το ξεχνά αυτό όταν χορογραφεί το δικό του κομμάτι. Τέσσερεις άντρες πραγματικά πουλιά. Υποκείμενα σπηλαιογραφίας, που αποδεικνύουν ότι αν υπάρχει κάτι στη φύση του ανθρώπου είναι ο χορός. Και οι συγκεκριμένοι τέσσερεις κύκνοι αποτελούν την έννοια του χορού. Η μουσική του Τσαϊκόφσκι συγκλονίζει. Η μουσική του Τσαϊκόφσκι είναι η κινητήριος δύναμη της έμπνευσης και της χορογραφίας. Η μουσική δεν αλλάζει. Όπως δεν αλλάζουν τα θεμέλια σε ένα σπίτι. Οι χορογράφοι θα του δώσουν τη μορφή που θέλουν και οι χορευτές την ψυχή. [...]
Αν η λογική του Μάθιου Μπερν είναι παράλογη, αν η εικόνα του αρσενικού κύκνου δεν ταιριάζει με την παρωχημένη εικόνα που υπάρχει για το κλασικό παραμύθι, τότε, ίσως κάποιο κοινό να μην είναι ακόμη σε θέση να δεχτεί αυτή την αλλαγή. Όμως, αν ο Μάθιου Μπερν ήξερε ελληνικά, θα καταλάβαινε γιατί στο μυαλό του έβγαζε λογική η σκέψη που υλοποίησε: γιατί ο κύκνος είναι γένους αρσενικού.
Πηγή: Ελισάβετ Σπαντιδάκη (critique.gr)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου