Η νεοφιλελεύθερη ύβρις, η τραγωδία και η κάθαρση
Του Γιάννη Μυλόπουλου*
Κι αυτό γιατί η τραγωδία συνέβη σε μια περιοχή η οποία φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του κερδοσκοπικού, διεφθαρμένου, στρεβλού και εντέλει, όπως η ζωή αποδεικνύει, αυτοκαταστροφικού μοντέλου ανάπτυξης που επιβλήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Πράγματι, στην περιοχή συγκεντρώθηκαν όλες οι παθογένειες του στηριγμένου στην κερδοσκοπία, στη διαφθορά και την αυθαιρεσία νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης, όπως η καταπάτηση δασικών εκτάσεων, ρεμάτων και ακτών για οικιστικούς σκοπούς, η αυθαίρετη δόμηση εντός εύφλεκτου πευκοδάσους, χωρίς πρόνοιες και φροντίδες αντιπυρικής προστασίας, καθώς και η πυκνή δόμηση και ο άναρχος χωροταξικός σχεδιασμός χωρίς οδικό δίκτυο και διεξόδους διαφυγής σε περίπτωση κινδύνου.
Η συμφωνία της επιστημονικής κοινότητας ότι η κύρια αιτία της καταστροφής ήταν η Κλιματική Αλλαγή και τα ασυνήθιστα ακραία καιρικά φαινόμενα που αυτή προκαλεί, τα οποία σε συνδυασμό με τις ακραίες, όσον αφορά στην αυθαιρεσία, ανθρωπογενείς οικιστικές και χωροταξικές επεμβάσεις που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στην περιοχή, δημιούργησαν ένα εύφλεκτο μίγμα έτοιμο να εκραγεί, δεν άφησε πολλά περιθώρια όσον αφορά στην απόδοση των ευθυνών και στην ανάδειξη των πραγματικών ενόχων.
Η υπεύθυνη και εξόχως πολιτική στάση της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού άλλωστε, να αναδείξει τις πραγματικές αιτίες της τραγωδίας και να ανακοινώσει άμεσα θεσμικά και επιχειρησιακά μέτρα για την ανατροπή του αμαρτωλού χωροταξικού και οικιστικού μοντέλου και την αντικατάστασή του από ένα νέο, με χαρακτηριστικά βιωσιμότητας και προσαρμοσμένο στις συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής, αποκάλυψε τον βαθιά πολιτικό χαρακτήρα του πρόσφατου δράματος. Γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος προκειμένου να θωρακιστεί η περιοχή απέναντι στις φυσικές καταστροφές, που στο εξής θα μας επισκέπτονται συχνότερα και να αποφευχθούν έτσι παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.
Η πολιτική αντίδραση της κυβέρνησης ήρθε σε πλήρη αντιδιαστολή με την ανεύθυνη, επιφανειακή και ολοφάνερα ιδιοτελή στάση της νεοφιλελεύθερης αντιπολίτευσης. Η οποία όταν όλοι έδειχναν το δάσος, εκείνη κοιτούσε το… δάχτυλο. Κυνηγώντας φαντάσματα και ζητώντας κεφαλές επί πίνακι, ζήτησε αμέσως μετά την καταστροφή παραίτηση της κυβέρνησης και… εκλογές, αποκαλύπτοντας έτσι τα πραγματικά κίνητρα της αντίδρασής της.
Πού είναι ο φόβος του παλιού πολιτικού συστήματος ότι οι στάχτες και οι νεκροί απειλούν ευθέως πλέον το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης και μαζί με αυτό και τα προνόμια των οικονομικών και πολιτικών ελίτ που το εκμεταλλεύονται και το εκπροσωπούν. Γι’ αυτό και η εύκολη επίρριψη της ευθύνης σε εξιλαστήρια θύματα, τύπου… «αυτοφοράκια», είναι η μόνη ασφαλής γι’ αυτούς τακτική που εγγυάται τη συνέχιση της ίδιας ένοχης πολιτικής.
Η άναρχη αστική ανάπτυξη και η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η καταπάτηση και καταστροφή εκτεταμένων δασών και δασικών εκτάσεων, η εξάντληση σημαντικών υδατικών αποθεμάτων, ορυκτών και ενεργειακών πόρων, η ερημοποίηση της γης από την υπερεκμετάλλευση και το πρόβλημα της επάρκειας της τροφής, καθώς και η ρύπανση ατμόσφαιρας, θαλασσών, εδάφους και νερών, υπήρξαν οι πιο αντιπροσωπευτικές συνέπειες του άπληστου και επιθετικού αναπτυξιακού μοντέλου που εφαρμόστηκε τις τελευταίες δεκαετίες στον πλανήτη.
Η μεγαλύτερη όμως και σοβαρότερη συνέπεια του νεοφιλελεύθερου αναπτυξιακού υποδείγματος, η οποία έφτασε να ανατρέψει την παγκόσμια ισορροπία και να αλλάξει το κλίμα στη γη, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον, ήταν η ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, ως αποτέλεσμα της συστηματικής τους τελευταίους αιώνες και χωρίς όριο εκπομπής αερίων της καύσης, για την εξυπηρέτηση του ενεργοβόρου και στηριγμένου στον άνθρακα, μοντέλου ανάπτυξης. Η σημαντική ενίσχυση των θερμοκηπικών αερίων στην ατμόσφαιρα εγκλώβισε τεράστιες ποσότητες θερμότητας και προκάλεσε αυτό που σήμερα ονομάζεται υπερθέρμανση του πλανήτη, το οποίο αναγνωρίζεται πλέον επίσημα ως Κλιματική Αλλαγή. Και που στη δική μας γεωγραφική περιοχή εκδηλώνεται κυρίως ως συχνότερη επαναφορά ακραίων φυσικών φαινομένων.
Τις τελευταίες δεκαετίες η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας επιδείνωσε κατά πολύ το υπάρχον πρόβλημα της διατάραξης της παγκόσμιας περιβαλλοντικής ισορροπίας. Προβάλλοντας ως πρόσχημα την επίτευξη μεγάλων ρυθμών ανάπτυξης και υψηλών επιπέδων ευημερίας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, κατήργησε τα σύνορα για την μετακίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων και εργατικών χεριών και εισήγαγε έναν φρενήρη και επιθετικό οικονομικό ανταγωνισμό.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές εκτιμήσεις, η ανάπτυξη του 25% του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει στον πλούσιο βορρά, κόστισε την καταστροφή τουλάχιστον του 70% των φυσικών αποθεμάτων της γης. Που σημαίνει ότι αν ο σκοπός της νεοφιλελεύθερης οικονομικής ανάπτυξης ήταν πράγματι η επέκταση των επιπέδων ευημερίας, που σήμερα απολαμβάνει η βόρεια Αμερική και η Ευρώπη, σε ολόκληρο τον πλανήτη, θα χρειάζονταν γι’ αυτό οι φυσικοί πόροι 3 πλανητών σαν τη γη, προκειμένου να συντηρηθεί μια τέτοια οικονομική ανάπτυξη.
Η απονομιμοποίηση της ανάπτυξης του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου αποκαλύπτεται σήμερα μέσα από τις δύο κυρίαρχες κρίσεις της εποχής: Την οικονομική και την κλιματική. Δυο κρίσεις που κάνουν φανερό ότι ο μόνος στόχος που υπηρέτησε ο νεοφιλελευθερισμός ήταν η αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου προς όφελος μιας μικρής οικονομικής ολιγαρχίας και αντίστοιχα η οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική φτωχοποίηση του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του πλανήτη.
Η κλιματική αλλαγή απαιτεί άμεσα αλλαγή πολιτικής. Έτσι όπως η κάθε τραγωδία ζητά κάθαρση.
Η κάθαρση για τη νεοφιλελεύθερη ύβρη, που στηρίχθηκε στην αρχή ότι το κέρδος είναι η υπέρτατη αξία και συνεπώς ο άνθρωπος μπορεί να επεμβαίνει ανεξέλεγκτα και χωρίς κόστος στη φύση προς ίδιον όφελος, δεν μπορεί να είναι άλλη από την εφαρμογή ενός νέου μοντέλου μιας βιώσιμης και ισόρροπης οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης που θα στηρίζεται πλέον σε ολοκληρωμένες παρεμβάσεις, όπου το κοινωνικό όφελος και η περιβαλλοντική ακεραιότητα θα ενσωματώνονται πλήρως στους οικονομικούς στόχους.
Μιας βιώσιμης ανάπτυξης στην οποία η έννοια του μέτρου, των ορίων, των κανόνων και της δικαιοσύνης, θα αποκαθιστούν μια νέα σχέση μεταξύ οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος.
* Ο Γιάννης Α. Μυλόπουλος είναι Καθηγητή Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ και πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ
Το κείμενο φιλοξενήθηκε στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ- ΜΠΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου