Το βλέμμα στην κοινωνία
Παράλληλα, τα πολιτικά κόμματα απομαζικοποιήθηκαν, έχασαν από το λαϊκό τους έρεισμα και αποδυναμώθηκαν. Ετσι, η πολιτική εξουσία και μαζί της οι πολιτικές ιθύνουσες ομάδες αποδυναμώθηκαν υπέρ κυρίως των οικονομικών.
Αυτά είχαν συνέπειες στη συγκρότηση και λειτουργία του πολιτικού προσωπικού. Τα κομματικά και πολιτικά στελέχη αναδεικνύονται λιγότερο από τους μαζικούς χώρους και τις συλλογικότητες.
Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτούς που ο Robert Merton αποκάλεσε τοπικούς (αυτοί που έχουν τοπική επιρροή) και τους κοσμοπολίτες, κοινώς αναγνωρίσιμα πρόσωπα στον δημόσιο χώρο, έχει μεταβληθεί υπέρ των δεύτερων. Αλλά κι αυτό αλλάζει.
Ο αριθμός των δημόσιων προσώπων δυνάμει των ΜΜΕ, ιδιαίτερα της εικόνας, έχει διευρυνθεί. Από την άλλη, πολλοί αναγνωρίσιμοι δεν κατάφεραν και δεν καταφέρνουν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις του αποτελεσματικού πολιτικού.
Ετσι, η πολιτική επιλογή στενεύει, παραπέμπει στις σχέσεις με τον ηγέτη και την ηγετική ομάδα οι οποίοι έχουν να επιλέξουν από έναν διαρκώς στενότερο κύκλο κομματικών στελεχών και επώνυμων φίλων.
Από την άλλη, οι δυνητικοί πολιτικοί, επώνυμοι και λιγότερο επώνυμοι, στρέφονται προς αυτούς για να δηλώσουν παρουσία, να είναι μεταξύ αυτών που μπορεί να επιλεγούν.
Οι συνέπειες της μεταλλαγής είναι πολλαπλές. Η ματιά των στελεχών στρέφεται στον ηγέτη και την ηγετική ομάδα, όχι στην κοινωνία. Προέχει η κεντρική πολιτική σκηνή ώστε κάποια στιγμή η παρουσία να γίνει αντιληπτή και να αρχίσει να παίζει.
Η εξέλιξη αυτή έχει δύο άλλες, εξίσου αρνητικές, συνέπειες για τους πολιτικούς. Η πρώτη αφορά όλους, η δεύτερη εκείνους που έχουν στενότερη σχέση με τα λαϊκά στρώματα, κυρίως δηλαδή τους σοσιαλδημοκράτες και τους αριστερούς.
Από τη στιγμή που οι πολιτικοί κοιτάνε λιγότερο στην κοινωνία έχουν μικρότερο λαϊκό έρεισμα, μικρότερο αλλιώς κοινωνικό κεφάλαιο. Ετσι, υποσκάπτεται η ισχύς τους εφόσον αποδυναμώνονται σε σχέση με κατόχους άλλων μορφών κεφαλαίου, της τεχνογνώσης (τεχνοκράτες) και του οικονομικού.
Αυτό ισχύει περισσότερο για τα κόμματα εκείνα που η δύναμή τους απορρέει πρώτιστα από τη στήριξη των λαϊκών στρωμάτων. Πέρα από την υποστήριξή τους τα κόμματα αυτά, κυρίως σοσιαλδημοκρατικά και αριστερά, βλέπουν να καταρρέουν συλλογικότητες που πέρα από μια συγκεκριμένη αντίληψη για την κοινωνική οργάνωση αποτελούσαν γι' αυτά χώρους άντλησης στελεχών.
Οι πρώτοι, συνεπώς, που ζημιώνονται από την εξέλιξη αυτή, ιδεολογικά και εκλογικά, είναι τα εν λόγω κόμματα. Η παράμετρος αυτή, θαρρώ, εξηγεί σ’ έναν βαθμό την παρατεταμένη κρίση της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και την τεράστια δύναμη που απέκτησαν τις τελευταίες δεκαετίες οι φορείς της αγοράς και του κεφαλαίου.
Δίχως αμφιβολία το κεντρικό διακύβευμα σήμερα στην Ελλάδα είναι η οικονομία, η θρυλούμενη ανάκαμψη που θα δημιουργήσεις δουλειές, θα δώσει ανάσες σε ανθρώπους που υποφέρουν και θα βελτιώσει τα δημόσια οικονομικά. Εδώ κυρίως θα κριθεί η σημερινή κυβέρνηση. Αυτό διόλου δεν αναιρεί την αδήριτη ανάγκη αναστροφής της τάσης που επισήμανα και στροφής στην κοινωνία.
Η αναστροφή είναι επιτακτικότερη στη συνθήκη της σημερινής κρίσης η οποία διαπερνά τον δημόσιο βίο και δίνει την εικόνα μιας κερματισμένης, χωρίς στοχεύσεις, κοινωνίας που διαρκώς μεταθέτει όλα της τα προβλήματα, ακόμη και τα πιο στοιχειώδη, όπως ο διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους.
Είναι η αναστροφή ευκταία; Προφανώς είναι δυσχερής, δεν λύνεται με ρομαντικές αναπολήσεις και επικλήσεις της πρώτης μας νιότης ή περασμένων ηρωικών στιγμών. Προϋποθέτει μια άλλη αντίληψη για την εξουσία και την κοινωνική αλλαγή που δεν γίνεται με λόγια και πομπώδεις αποφάσεις. Και βέβαια στοιχειώδη αυτογνωσία και εκκίνηση από τα βασικά.
Δεν μπορεί σε κάποιες χώρες η συμμετοχή στα κοινά και ο εθελοντισμός να αποτελούν προϋποθέσεις και κριτήρια για την είσοδο στα Πανεπιστήμια και εδώ να αγνοούνται πλήρως. Είναι αδιανόητο να στοχεύει κάποια ή κάποιος σε δημόσιο ή πολιτικό αξίωμα και να μην έχει προηγούμενη συμμετοχή στα κοινά.
Αυτό είναι εξίσου ουσιώδες με το αν κόλλησε κάποια ένσημα, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι, αντίθετα με την εργασία, η συμμετοχή στα κοινά δύσκολα μεταβιβάζεται και κληρονομείται.
* καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου