Κι αν οι τζιχαντιστές δεν είναι αυτοί που φανταζόμαστε;

Πηγή: ΤVXS,  29 Νοεμβρίου  2015

Αλέξης Οικονομίδης

Με τρομάζει η ευκολία με την οποία πολλοί, πάρα πολλοί, αιτιολογούν τα δραματικά γεγονότα της 13ης Νοεμβρίου και, γενικότερα, το φαινόμενο του Ισλαμικού Κράτους. Με απαντήσεις έτοιμες από καιρό, που επικαλούνται πάντα μία και μονοσήμαντη αιτία και με μοναδική αναφορά σε πληθυσμούς αραβικής καταγωγής και μουσουλμανικού θρησκεύματος: είναι το αποικιοκρατικό παρελθόν της Γαλλίας, είναι οι πρόσφατες επεμβάσεις της Δύσης στη Μέση Ανατολή, είναι η αθλιότητα των banlieues, των παρισινών ιδιαίτερα προαστίων…
Αναμφίβολα το παρελθόν συμμετέχει στη διαμόρφωση του παρόντος, θα ήταν ανιστόρητη και ανιστορική κάθε άλλη προσέγγιση. Και το παρελθόν, θα έλεγα, σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό βάθος από την περίοδο της αποικιοκρατίας που συχνά επικαλούνται. Η συχνότητα, για παράδειγμα, με την οποία εμφανίζονται στον ισλαμιστικό λόγο όροι όπως «σταυροφόροι», «σταυροφορίες», «μάρτυρες του Al Aqsa», βεβαιώνει πως ακόμη και τα γεγονότα του 11ου αιώνα ρίχνουν τη σκιά τους: η πρώτη σταυροφορία, η πολιορκία και η κατάληψη της Ιερουσαλήμ, η αναδίπλωση των τελευταίων υπερασπιστών της πόλης και των αμάχων στο τέμενος Al Aqsa, και η σφαγή τους μέχρις ενός. Με το αίμα, όπως περίεγραψαν οι χρονικογράφοι της εποχής, να φτάνει μέχρι τα γόνατα των πολεμιστών -των έφιππων πολεμιστών, όχι των πεζών…
Η ιστορία, και μάλιστα η ιστορία του αίματος, βαραίνει στους ώμους και τις συνειδήσεις των ανθρώπων, ασφαλώς -αλλά μόνον αυτή; Και ποιων ανθρώπων; Ακόμη και εκείνων που δεν έχουν καμία αναφορά στον αραβικό κόσμο και το ισλάμ και που, όμως, στρατεύονται στο Ισλαμικό Κράτος; Γιατί αυτό συμβαίνει σήμερα και δεν συνέβαινε χθες ή προχθές; Και γιατί με αυτό τον τρόπο, της ακραίας, της πρωτοφανούς αγριότητας; Ναι, η μιζέρια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η απουσία προοπτικής στα γαλλικά προάστια είναι πραγματικότητα. Τροφοδοτεί κοινωνικές εντάσεις, έχει ήδη οδηγήσει σε μια εξέγερση πριν από 10 χρόνια, διαμορφώνει ενδεχομένως ένα οικείο και φιλόξενο περιβάλλον για τους τζιχαντιστές. Εξηγεί, όμως, και τη δημιουργία τους; Ο Jacques Audiard, αυτός ο σπουδαίος Γάλλος σκηνοθέτης, χρησιμοποίησε την τελευταία ταινία του, Dheepan, σαν ένα βαθυσκάφος για να καταδυθεί στην εξαθλίωση των προαστίων. Κι εκεί βρήκε φτώχεια, ασχήμια και πολλή βία, συνδεδεμένη όμως περισσότερο με το οργανωμένο έγκλημα και τον πόλεμο των συμμοριών, παρά με τη θρησκευτική και πολιτική ριζοσπαστικοποίηση.
Άλλωστε, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό για να το παραβλέπει κανείς, η πλειονότητα των αλλοδαπών μαχητών της τζιχάντ που έχουν ταυτοποιηθεί, δεν ανταποκρίνεται καθόλου στο προφίλ του αποκλεισμένου, του απόκληρου. Ο εμβληματικός Djihadi John, ο Βρετανός δήμιος του Ισλαμικού Κράτους, ήταν γόνος μικροαστικής οικογένειας σχετικά εύπορης, και μορφωμένος, σε ένα μάλιστα ιδιαίτερα σύγχρονο πεδίο της γνώσης, αυτό του προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η Courcouronnes, στα νότια του Παρισιού, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Omar Ismail Mostefai, ο τζιχαντιστής που ανατινάχθηκε στην αίθουσα του Bataclan, έχει κάποιες φτωχικές γειτονιές με κατοίκους αραβικής καταγωγής, δεν είναι όμως Saint Denis. Είναι διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, φιλοξενεί ένα καλό πανεπιστήμιο, και ο ίδιος ο Mostefai, γιος καταστηματάρχη, εργαζόταν ως οδηγός στις αστικές συγκοινωνίες. Ο δε Βέλγος Abdelhamid Abaaoud, ο φερόμενος ως εγκέφαλος των επιθέσεων στο Παρίσι που βρέθηκε τελικά νεκρός στο Saint Denis, είχε σπουδάσει, όπως τουλάχιστον μεταδίδει το Associated Press, σε ένα από τα εκλεκτά σχολεία της χώρας του, το Saint Pierre d’ Uccle.
Πριν από λίγες μέρες το γαλλικό υπουργείο Εσωτερικών έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία από την 20μηνη λειτουργία της πλατφόρμας Stop Djihadisme, μιας τηλεφωνικής υπηρεσίας στην οποία μπορεί να απευθυνθεί ο πολίτης που διαπιστώνει σε οικείο του πρόσωπο ενδείξεις ριζοσπαστικοποίησης προς τον τζιχαντισμό (1) . Ξεκινώντας από τον Απρίλιο 2014, η υπηρεσία δέχεται πλέον, μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου, περισσότερες από 100 ενημερώσεις την εβδομάδα, έναντι 200 ανά μήνα στο παρελθόν. Και οι 3.645 περιπτώσεις που έχουν συνολικά συγκεντρωθεί, αφαιρώντας πολλαπλές αναφορές και αναφορές που αποδείχθηκαν ανακριβείς, αποτελούν ένα υλικό που καταγράφει ικανοποιητικά τα βασικά χαρακτηριστικά των προσώπων που ριζοσπαστικοποιούνται: Πρώτον, πρόκειται για νέους, πολύ νέους, και σε ποσοστό τουλάχιστον 20%, ανήλικους. Δεύτερον, παρ’ ότι το Ισλαμικό Κράτος προτάσσει στον λόγο του τους άνδρες μαχητές και οι πρωταγωνιστές όλων των πρόσφατων επιθέσεων ήταν αποκλειστικά άνδρες, το 40% των υποψήφιων τζιχαντιστών είναι γυναίκες, πολύ νέες κι αυτές. Και τρίτον, και εξόχως αποκαλυπτικό: η εκτροπή προς τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό δεν αφορά αποκλειστικά, ούτε καν κυρίως, θρησκευόμενα πρόσωπα. Περισσότεροι από τους μισούς υποψήφιους τζιχαντιστές είναι προσήλυτοι, πολλοί από τους οποίους μάλιστα ήρθαν σε επαφή με τη θρησκεία ελάχιστο χρόνο πριν από τη ριζοσπαστικοποίησή τους...
Η πραγματικότητα, επομένως, είναι πολύ διαφορετική από αυτή που συνήθως εμφανίζεται. Μοιάζει να αφορά περισσότερο την Ευρώπη, παρά τη Μέση Ανατολή. Να συνδέεται περισσότερο με τις δικές μας κοινωνίες, παρά με το χαλιφάτο. Να απορρέει περισσότερο από μια ένδεια νοήματος, παρά από μια αποκλειστικά υλική φτώχεια. Και αυτή την πραγματικότητα οφείλουμε να κατανοήσουμε, να προσπαθήσουμε έστω να κατανοήσουμε, με μόνη βεβαιότητα ότι η αιτιολογία της θα είναι εξίσου σύνθετη με την ίδια.
(1) http://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2015/11/24/stop-djihadisme-40-de-femmes-parmi-les-radicalisations-signalees_4816710_4355770.html