ΚΛΕΙΝΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΩΣ
Μιχαήλ Χωνιάτης, Τὸ χαμένο μεγαλεῖο τῆς Ἀθήνας
Πηγή: neoplanodion.gr
Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ
~.~
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης, συγγραφέας και μητροπολίτης Αθηνών (1182-1204), αυτάδελφος του γνωστού ιστορικού Νικήτα, γεννήθηκε το 1138 στις Χώνες της Μικράς Ασίας, εξ ού και η επωνυμία τους άλλωστε, και ήταν μαθητής του Ευστάθιου Θεσσαλονίκης. Υπερασπίστηκε την Αθήνα κατά την πολιορκία της πόλης από τον Λέοντα Σγουρό και κατά την Λατινοκρατία κατέφυγε στην Κέα και αργότερα στη μονή Προδρόμου στη Βουδονίτσα της Λοκρίδας (κοντά στις Θερμοπύλες), όπου και εκμέτρησε το ζην γύρω στα 1222. Σθεναρός πολέμιος της αστικής αριστοκρατίας την επέκρινε για την αδιαφορία της προς την τύχη των επαρχιών. Όπως σημειώνει ο Καζντάν, ο Μιχαήλ ανήκε στους σπάνιους εκείνους συγγραφείς που ξέφυγαν από τις τυπικές συμβάσεις και μας παρέδωσε ζωντανές εικόνες και περιγραφές, αναπτύσσοντας μάλιστα τις παρομοιώσεις και τις μεταφορές του σε ολοκληρωμένες παραστατικές αφηγήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο ποίημα –ένα από τα ελάχιστα που συνέγραψε– που έχει αποδώσει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ (τον οποίο θερμώς ευχαριστώ για την άδεια αναδημοσίευσης εδώ) και μιλά για το χαμένο παρελθόν της πόλης της Αθήνας. Της πόλης της οποίας ήταν μητροπολίτης, γνώριζε και θαύμαζε το ένδοξο παρελθόν της, και προσπάθησε με αυτή την ελεγεία να εκφράσει την αγάπη του για την χαμένη πια ομορφιά της, σαν ερωτευμένος που στερείται το ζωντανό πρόσωπο της αγαπημένης του και την αντικρίζει μόνο μέσα από τη μεσολάβηση μιας εικόνας. Του Μιχαήλ Χωνιάτη σώζονται και δυο τοιχογραφίες από τα μέσα του 13ου αιώνα από τα περίχωρα των Αθηνών (Καλύβια Αττικής και Πεντέλη), που φανερώνουν μάλιστα ότι θεωρούνταν άγιος ήδη σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατό του.
~•~
Ἐλεγεία τοῦ ἐπισκόπου Μιχαὴλ Χωνιάτη
Ἡ ἀγάπη γιὰ τὴν Ἀθήνα, τὴν ἄλλοτε ἔνδοξη,
ἔγραψε αὐτοὺς τοὺς στίχους, ἀκόμα λατρεύοντας τὶς σκιὲς
καὶ φέρνοντας δροσιὰ στῆς νοσταλγίας μου τὴ θέρμη·
γιατὶ πουθενά, ἄχ, πουθενὰ δὲν βλέπεις πιὰ
τὴ χιλιοτραγουδισμένη πόλη, ὅπως ἦταν κάποτε.
Πολὺς ὁ καιρός, ἀσύλληπτος γιὰ τὶς αἰσθήσεις μας,
ποὺ κρύβεται θαμμένη βαθιὰ μέσα στὴ λήθη.
Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἐγὼ πικρὰ ὑποφέρω, σὰν τὸν ἐρωτευμένο
ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀντικρίσει τὸ πρόσωπο τῆς ἀγαπημένης του,
ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὴ δεῖ μπροστά του ὁλοζώντανη,
καὶ μόνο τὴν εἰκόνα της θωρώντας, σὰν νὰ μιλάει μαζί της,
παρηγοριέται καὶ σβήνει τὴ φλόγα τοῦ ἔρωτά του.
Κακότυχος λοιπὸν εἶμαι κι ἐγὼ σὰν τὸν Ἰξίονα:
Ἀγαπάω τὴν Ἀθήνα ὅπως αὐτὸς κάποτε ἀγάπησε τὴν Ἥρα,
ἀνύποπτος ἀγκαλιάζοντας τὸ ἀπατηλό της εἴδωλο.
Πῶς πονάω, ἀλί, τί λέω, τί γράφω;
Ζῶ στὴν Ἀθήνα, μὰ πουθενὰ δὲν βλέπω τὴν Ἀθήνα,
μόνο σκόνη θλιβερή, πουθενὰ γνήσια εὐτυχία.
Τί ἔγιναν οἱ ναοί σου, δύσμοιρη πόλη;
Χάθηκαν ὅλα, σὰν παραμύθι:
Τὸ δικαστήριο κι οἱ δικαστές, τὸ βῆμα τῶν ρητόρων,
οἱ ψῆφοι, οἱ νόμοι, οἱ δημηγορίες τῶν ρητόρων,
οἱ συνεδριάσεις τῆς βουλῆς, οἱ λαμπρὲς γιορτές,
οἱ πολέμαρχοι στὴ στεριὰ καὶ στὴ θάλασσα,
ἡ πληθωρικὴ Μοῦσα, ἡ δύναμη τοῦ λόγου!
Χάθηκε χωρὶς ἴχνη τὸ μεγαλεῖο τῆς Ἀθήνας,
οὔτε ἕνα σημάδι δὲν ἔμεινε, ἔστω καὶ θαμπό.
Γι᾽ αὐτὸ συγχωρῆστε με, ἐμένα, ποὺ δὲ μοῦ ἔδωσε ἡ Μοίρα
νὰ δῶ μὲ τὰ μάτια μου τὴν πολυθρύλητη πόλη τῆς Ἀθηνᾶς,
ἂν ἡ πένα μου χάραξε ἐδῶ τὴν εἰκόνα της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου