Η 17 Νοέμβρη 1973 στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης: το υποβαθμισμένο φοιτητικό έπος

 

17 Νοέμβρη 1973. Γιατί πέρασε στα «ψιλά» το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης;

 Πηγή: το ιστολόγιο του Χρίστου Ζαφείρη thessmemory.gr

Με αφορμή τη φετινή (2021) επέτειο εξέγερσης των φοιτητών το Νοέμβρη του 1973, ο φίλος συνάδελφος Νίκος Ασλανίδης  δημοσίευσε στη σελίδα του στην εφημερίδα Μακεδονία (Κυριακή 14.11.2021) μια ολοσέλιδη συνέντευξή μας για διάφορα επίκαιρα θέματα. Από αυτήν τη συνέντευξη αναδημοσιεύω στο ιστολόγιο τις απαντήσεις που σχετίζονται με το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης και κυρίως στο ερώτημα γιατί πέρασε στα «ψιλά»  η εξέγερση των φοιτητών της Θεσσαλονίκης, που έγινε και ο δημοσιογραφικός τίτλος του θέματος.

Πλησιάζει η επέτειος του Πολυτεχνείου. Πείτε μας τι έγινε εκείνη την περίοδο στη Θεσσαλονίκη;

Η φοιτητική κατάληψη  της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ στις 16-17 Νοέμβρη 1973  ήταν κορυφαία αντιδικτατορική δράση στη Θεσσαλονίκη. Μια τέτοια ενέργεια απείθειας και καταγγελίας της δικτατορίας συνεπαγόταν  βίαιη αντίδραση του καθεστώτος με ανυπολόγιστες συνέπειες. Οι φοιτητές που κλείστηκαν στην Πολυτεχνική γνώριζαν ότι η χούντα θα επέμβει ανελέητα, όπως και έγινε, γι’ αυτό η πράξη τους είναι ηρωική.  Τα γεγονότα είναι σε γενικές γραμμές γνωστά, απλώς θα πρέπει οι νεότερες γενιές να τα αναζητούν, να τα μαθαίνουν σωστά και να τα θυμούνται, πέρα από τις ρηχές σχολικές γιορτές της επετείου.

Η κατάληψη, στην οποία συμμετείχε μικρός αριθμός σε σχέση με το φοιτητικό σύνολο του πανεπιστημίου, δεν ήταν τυχαία και αυθόρμητη, ήταν αποτέλεσμα των διεργασιών αριστερών και δημοκρατικών φοιτητών από τις αρχές του 1972. Άρχισε ως φοιτητικό αίτημα για ελεύθερες εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους, των οποίων οι διοικήσεις τους ήταν διορισμένες από τη χούντα, και κατέληξε σε ανοιχτή διαμαρτυρία και καταγγελία κατά του καθεστώτος. Το «έγκλημα» των φοιτητών ήταν ότι ζητούσαν δημοκρατικές διαδικασίες και συνταγματικές ελευθερίες, που συνθλίβονταν απάνθρωπα από τη χούντα. Ζητούσαν «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», που ήταν το βασικό σύνθημα των φοιτητικών καταλήψεων στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στη Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα και την Πάτρα, μηνύματα διαρκή στη μεταπολίτευση και επίκαιρα στο παρόν. Η εκκένωση της Πολυτεχνικής δεν είχε τον βίαιο χαρακτήρα του Μετσοβίου, ωστόσο κατά την έξοδο συνελήφθησαν δεκάδες φοιτητές. Από τους συλληφθέντες 33 φοιτητές και δύο δημοσιογράφοι,  που θεωρήθηκαν ως πρωταίτιοι της κατάληψης, κρατήθηκαν  σε άγριες συνθήκες, πολλοί βασανίστηκαν και απολύθηκαν  μετά από ένα μήνα περίπου χωρίς δίκη.

Έζησα από κοντά αυτά τα δραματικά γεγονότα, ως φοιτητής, καταληψίας και δημοσιογράφος, και τα κατέγραψα στο βιβλίο μου «Αντεθνικώς δρώντες…», όπου παρουσιάζονται και οι μυστικές ανταποκρίσεις που έστελνα αυτήν τη δραματική περίοδο σε εφημερίδες και ΜΜΕ της Ευρώπης.

Στην εξέγερση των φοιτητών της Θεσσαλονίκης λειτούργησε ραδιοσταθμός;

Ναι, ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης, που συναρμολογήθηκε με  μηχανολογικό εξοπλισμό που έφεραν από τα σπίτια τους σπουδαστές της κατάληψης, ανέβασε το ηθικό των φοιτητών και έκανε δυνατή την μετάδοση των συνθημάτων τους.  Ο σταθμός ήταν μικρής εμβέλειας, εξέπεμπε στους 1420 χιλιόκυκλους ή 220 μ. στα βραχέα, αλλά ακουγόταν σε όλη τη Θεσσαλονίκη και σε  κοντινές περιοχές. Το πρώτο μήνυμά του  ήταν:

« Εδώ Ραδιοσταθμός του ελεύθερου πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης. Σας μιλούμε από το Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης. Βρισκόμαστε στο τρίτο προπύργιο της νέας ελεύθερης Ελλάδας. Σας μεταφέρουμε τον αγωνιστικό παλμό των χιλιάδων φοιτητών της Θεσσαλονίκης. Αυτή τη στιγμή επαληθεύουμε την παράδοση, που μας θέλει στην πρώτη γραμμή του αγώνα για τη λαϊκή κυριαρχία».

Ο σταθμός μετέδιδε ειδήσεις από την  Αθήνα, αντιδικτατορικά συνθήματα, εκκλήσεις προς το κοινό να συνδράμουν ηθικά και υλικά  τους καταληψίες και μετέδιδε μουσική κυρίως του Μίκη Θεοδωράκη. Στο σταθμό μιλούσαν εναλλάξ οι φοιτητές Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου και οι δημοσιογράφοι Φώτης Σιούμπουρας και Κλέαρχος Τσαουσίδης, με κείμενα που ενέκρινε η επιτροπή Επικοινωνιών.

Το τελευταίο μήνυμα του σταθμού προς τους στρατιώτες που είχαν στρέψει τα κανόνια των τανκς προς τους καταληψίες, τους γονείς και τους καθηγητές «να πάρουν θέση», μεταδόθηκε στις 5.10’ το πρωί και μετά η ελεύθερη φωνή της Θεσσαλονίκης σίγησε για πάντα…

   Γιατί η εξέγερση των φοιτητών στη Θεσσαλονίκη πέρασε στα «ψιλά»;

Υπάρχουν αντικειμενικοί και επικοινωνιακοί λόγοι. Καταρχήν τα δραματικά γεγονότα στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με πολλούς νεκρούς και τραυματίες, επεσκίασαν κάθε άλλη φοιτητική περιφερειακή δράση, όπου πέρα από τη βία δεν σημειώθηκαν θάνατοι.  Σε ό,τι αφορά στην Πολυτεχνική Θεσσαλονίκης, δεν είχε τη λαϊκή συμπαράσταση και δημοσιότητα της Αθήνας λόγω της θέσης της. Εκείνη την περίοδο το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης ήταν εκτός αστικού ιστού, μακριά από το κέντρο της πόλης και δεν είχε τη συμπαράσταση του κόσμου, καθώς το καθεστώς είχε κόψει την πρόσβαση πολιτών προς τον χώρο της κατάληψης. Ο ραδιοσταθμός του «Ελεύθερου Πολυτεχνείου» της Θεσσαλονίκης είχε μικρή εμβέλεια, και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ήταν περιορισμένα. Με τα χρόνια όμως η δυναμική συμμετοχή και προσφορά των «άλλων Πολυτεχνείων» παίρνει την προσήκουσα θέση στην αντιδικτατορική βιβλιογραφία και την ιστορική μνήμη.

Χ.ΖΑΦ.