Πόλεμος στην Ουκρανία: Πότε και πώς θα τελειώσει ο εφιάλτης;
Η ισορροπία τρόμου και τα σενάρια που υποδαυλίζουν την αβεβαιότητα
Καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που άλλαξε την Ευρώπη και τον κόσμο πέρα από κάθε πρόβλεψη και φαντασία, διανύει την τρίτη εβδομάδα της, όλοι αναρωτιούνται πότε και πώς θα τερματιστεί αυτός ο ολέθριος, από κάθε σκοπιά, πόλεμος. Πέρα από το προπέτασμα καπνού που συντηρούν οι προπαγανδιστικές μηχανές των δύο εμπολέμων και των υποστηρικτών τους, αρχίζουν να διαφαίνονται κινήσεις για έναν επώδυνο συμβιβασμό και να διαγράφονται οι αδρές γραμμές της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων, αν και τίποτα δεν δείχνει ότι τα όπλα θα σιγήσουν σύντομα.
Η συνάντηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ με τον Ουκρανό ομόλογό του Ντμίτρο Κουλέμπα στην Αττάλεια της Τουρκίας, την περασμένη Πέμπτη, μπορεί να μην απέδωσε κάτι το χειροπιαστό, αλλά και μόνη η αναίμακτη πραγματοποίησή της αποτέλεσε σημαντική εξέλιξη. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, ο Ρώσος αξιωματούχος παρέδωσε στον Κουλέμπα σχέδια συμφωνιών για την ειρήνευση και για το μελλοντικό καθεστώς της Ουκρανίας (εδαφικό, στρατιωτικό και συνταγματικό). Στις δημόσιες δηλώσεις του, ο Λαβρόφ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικής συνάντησης του Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, κάτι που επίμονα ζητάει ο Ουκρανός πρόεδρος. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί μόνον αν και εφόσον ο Ζελένσκι θα είναι έτοιμος να συνθηκολογήσει με όρους αποδεκτούς από το Κρεμλίνο.
Τις προηγούμενες ημέρες, και οι δύο πλευρές είχαν κάνει κάποια βήματα προσέγγισης στο τεντωμένο σκοινί που μοιράζονται πάνω από τις φλόγες του πολέμου. Με δύο συνεντεύξεις του, στο αμερικανικό κανάλι ABC και στη γερμανική εφημερίδα Bild, ο Ζελένσκι υπονόησε πως είναι έτοιμος να κάνει δύο μεγάλους συμβιβασμούς: καθεστώς ουδετερότητας της Ουκρανίας με απόσυρση του αιτήματος για ένταξη στο ΝΑΤΟ και αποδοχή των τετελεσμένων στην Κριμαία και στο Ντονμπάς. Ως ανταλλάγματα ζήτησε την απόσυρση των Ρώσων από τις υπόλοιπες περιοχές που κατέχουν και την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στη χώρα του από όλες τις μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία).
Από την πλευρά της, η Ρωσία διεμήνυσε μέσω της εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα ότι δεν εννοεί να καταλάβει ουκρανικά εδάφη και ότι αναγνωρίζει τον Ζελένσκι ως νόμιμο πρόεδρο, παρότι έως χθες τον περιέγραφε ως τοξικομανή και προστάτη νεοναζιστών. Με αυτά τα δεδομένα, το περίγραμμα ενός πιθανού συμβιβασμού αρχίζει να γίνεται ορατό: Ο Πούτιν θα κερδίσει, μετά την Κριμαία, το Ντονμπάς και την ουδετερότητα της Ουκρανίας, ενώ ο Ζελένσκι θα αποφύγει την επαπειλούμενη απώλεια της Οδησσού, του Χάρκοβο και άλλων πόλων, όπως και τη μετατροπή της Ουκρανίας σε περίκλειστο κράτος, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα.
Η πίεση και στις δύο πλευρές για συμβιβασμό γίνεται ώρα με την ώρα πιο αφόρητη. Ήρωας της ημέρας, ο Ζελένσκι γνωρίζει ότι κινδυνεύει να χρεωθεί μια εθνική καταστροφή, η οποία θα διαγράψει μεμιάς τις εντυπώσεις από τις τρεις εβδομάδες θαρραλέας αντίστασης στον εισβολέα. Αλλά και ο Πούτιν βιάζεται να βγει από τον λάκκο με τα φίδια όπου εγκλώβισε τον εαυτό του και τη χώρα του. Οι πολλές εκατοντάδες, ίσως και αρκετές χιλιάδες νεκροί Ρώσοι στρατιώτες μαρτυρούν τη σφοδρότητα της ουκρανικής αντίστασης, που εξέπληξε τον Πούτιν και τους συνεργάτες του. Σε πόλεις που έχει καταλάβει ο ρωσικός στρατός, όπως η Χερσώνα και η Μελιτόπολη, χιλιάδες άμαχοι διαδηλώνουν με ουκρανικές σημαίες, δίνοντας μια πρώτη γεύση για το τι περιμένει τους εισβολείς στο ενδεχόμενο μακρόχρονου εγκλωβισμού τους.
Την ίδια στιγμή, οι βομβαρδισμοί αστικών κέντρων προκαλούν πολιτική καταστροφή για τη Ρωσία, ιδίως στις μεγάλες, κατά κύριο λόγο ρωσόφωνες πόλεις, στις οποίες λογικά θα ήθελε να εμφανιστεί ως προστάτης και απελευθερωτής. Στο Χάρκοβο, ρωσόφωνοι που είχαν πολλά προβλήματα με τους εθνικιστές του Κιέβου εμφανίζονται στο BBC συντετριμμένοι, καθώς οι γειτονιές τους έχουν δεχτεί πλήγματα από ρωσικές βόμβες. Τούτος ο πόλεμος είναι γι’ αυτούς το τέλος του Russkiy Mir, του «ρωσικού κόσμου» τους, της βαθιά ριζωμένης κουλτούρας, που ήθελε Μεγαλορώσους, Λευκορώσους και Ουκρανούς παιδιά της ίδιας μάνας (οι παλιότεροι θυμούνται ότι με επιμονή της Μόσχας, Ουκρανία και Λευκορωσία ήταν ανεξάρτητα μέλη του ΟΗΕ από την ίδρυση του διεθνούς οργανισμού).
Μικρές ελπίδες για επώδυνο συμβιβασμό Μόσχας – Κιέβου, μεγάλοι φόβοι για κλιμάκωση των επιχειρήσεων.
Αλλά, εάν κάπου απειλείται με πραγματικό πολιτικό Βατερλώ ο Πούτιν, είναι στην Οδησσό. Δημιούργημα της Μεγάλης Αικατερίνης, όπως και άλλες πόλεις με ελληνικά ονόματα στη Μαύρη Θάλασσα (Σεβαστούπολη, Χερσώνα, Μελιτόπολη, Θεοδοσία κ.ά.), η Οδησσός εντασσόταν στο «Ελληνικό Σχέδιο» της τσαρίνας, που ήθελε τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ Ρωσίας και Αυστροουγγαρίας, με παράλληλη νεκρανάσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Τρίτη ρωσική πόλη μετά τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη τον 19ο αιώνα, πρωταγωνίστρια στη Ρωσική Επανάσταση του 1905 με την ανταρσία του θρυλικού «Θωρηκτού Ποτέμκιν», η Οδησσός είχε ποσοστό ρωσόφωνων 85% στην εμφύλια σύγκρουση του 2014 και τάχθηκε σε μεγάλο βαθμό με το φιλορωσικό στρατόπεδο.
Παρά την καταστολή που ακολούθησε τη φριχτή πυρπόληση του μεγάρου των συνδικάτων από ακροδεξιούς εθνικιστές, όπου 42 άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί, οι ρωσόφωνοι κέρδισαν τις εκλογές και στις δύο επόμενες αναμετρήσεις. Σήμερα, όμως, ο δήμαρχος της πόλης που τους εκπροσωπεί εκφράζει τον αποτροπιασμό του για τη ρωσική εισβολή και καλεί, με συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα Le Monde, τον Πούτιν να αποσύρει τα στρατεύματά του.
Οι κυρώσεις
Τελευταίος στη σειρά, αλλά όχι και σε σημασία παράγοντας που στενεύει τα χρονικά περιθώρια του Πούτιν είναι οι δρακόντειες οικονομικές κυρώσεις που του επέβαλε η Δύση και απειλούν να φέρουν τη ρωσική οικονομία σε κατάσταση χρεοκοπίας, ίσως και μέσα σε ένα μήνα. Το μέγα ερώτημα είναι εάν ο συμβιβασμός που αρχίζει να διαγράφεται ως πρόθεση μπορεί όντως να δρομολογηθεί στην πράξη.
Τίποτα δεν είναι πιο αβέβαιο, πρώτα απ’ όλα από τη σκοπιά του Κιέβου. Ο προηγούμενος πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, ήταν εκείνος που υπέγραψε τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Μινσκ, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να τις υλοποιήσει γιατί προσέκρουσε στη σφοδρή αντίδραση των ακροδεξιών εθνικιστών (Δεξιός Τομέας, Τάγμα Αζόφ, Εθνικό Σώμα) που έφτασαν στα όρια της ένοπλης εξέγερσης τον Μάρτιο του 2019. Ο ρωσόφωνος και εβραϊκής καταγωγής διάδοχός του Βολοντίμιρ Ζελένσκι κέρδισε συντριπτικά τις εκλογές με την υπόσχεση ότι θα τα βρει με τη Ρωσία, αλλά αντιμετώπισε και ο ίδιος σφοδρή αντίδραση από το βαθύ κράτος (ενδεχομένως και από τους Αμερικανούς). Το περασμένο φθινόπωρο, μάλιστα, ο Ζελένσκι κατήγγειλε ότι μια άλλη εθνικιστική οργάνωση, τα «Τσεκούρια της Δημοκρατίας», ετοίμαζε ένοπλη εξέγερση στο Κίεβο για την ανατροπή του.
Ο πρόσφατος, μυστηριώδης θάνατος του Ντένις Κιρέεφ, μέλους της πρώτης ουκρανικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους (άλλοι είπαν ότι συνελήφθη ως πράκτορας των Ρώσων και άλλοι ότι έπεσε υπερασπιζόμενος την πατρίδα), ήρθε να εντείνει τον σκεπτικισμό.
Ο Πούτιν στον λαβύρινθo
Εξίσου δύσκολος είναι ο συμβιβασμός για τον Πούτιν. Eχοντας εισπράξει
ήδη τεράστιο κόστος, είναι πολύ αμφίβολο αν θα διασώσει το κύρος του
παίρνοντας μόνο το Ντονμπάς. Εάν η υποχώρησή του στα άλλα μέτωπα
συνοδευόταν από άρση των δυτικών κυρώσεων και έξοδο της Ρωσίας από την
καραντίνα, πιθανόν να ήταν μια αποδεκτή λύση. Καθώς όμως κάτι τέτοιο
φαίνεται άκρως απίθανο, δεν αποκλείεται ο Ρώσος πρόεδρος να επιλέξει μία
ακόμη περισσότερο ριψοκίνδυνη φυγή προς τα εμπρός, με άγριους
βομβαρδισμούς και πολιορκίες, ώστε να καταλάβει μεγάλες πόλεις και να
έχει στα χέρια του περισσότερα χαρτιά ενόψει της τελικής
διαπραγμάτευσης. Σε αυτή την περίπτωση, η Ουκρανία απειλείται να
μετατραπεί σε μια «μεγάλη Συρία» και η Ρωσία να εγκλωβιστεί σε έναν
μακρόχρονο πόλεμο, τον οποίο θα είναι καταδικασμένη στο τέλος να χάσει.
Και όπως γνωρίζει πολύ καλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν, για τον οποίο η ρωσική
ιστορία έχει γίνει πραγματικό πάθος τα τελευταία χρόνια, ουδείς Ρώσος
ηγέτης που έχασε πόλεμο κατάφερε να επιβιώσει πολιτικά. Οι ρωσικές ελίτ
συνηθίζουν να λένε ότι «το Κρεμλίνο έχει πολλούς πύργους». Ίσως σύντομα
το ξαναθυμηθούν.
_________________________
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ / PODCASTS
O Πέτρος Παπακωνσταντίνου σε συνέντευξη στο Κόκκινο 105,5 σήμερα : « Επισιτιστική κρίση απειλεί όλο τον κόσμο»
«Φοβάμαι
ότι ζούμε κάτι πολύ χειρότερο από τον Ψυχρό Πόλεμο. Μοιάζει σαν να
βρισκόμαστε στην παραμονή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουμε “θερμό”
πόλεμο ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες σε έκταση χώρες της Ευρώπης που
απειλεί για πρώτη φορά μετά το 1945 τα σύνορα του ΝΑΤΟ», είπε Στο
Κόκκινο και στον Νίκο Ξυδάκη, ο δημοσιογράφος Πέτρος Παπακωνσταντίνου.
«Κατά
τον Ψυχρό Πόλεμο, είχαμε τουλάχιστον κάποιες σταθερές. Υπήρχε η
Συμφωνία της Γιάλτας με την οποία η κάθε πλευρά αναγνώριζε τη σφαίρα
επιρροής της άλλης και οι όποιες συγκρούσεις πραγματοποιούνταν όχι στην
Ευρώπη, αλλά περιφερειακά. Τώρα έχουμε κάτι πολύ χειρότερο, ο πόλεμος
είναι μέσα στην Ευρώπη. Χθες, πραγματοποιήθηκαν βομβαρδισμοί μόλις 20
χιλιόμετρα από τα πολωνικά σύνορα. Οι Ουκρανοί λένε ότι σκοτώθηκαν 35
στρατιώτες, οι Ρώσοι λένε ότι σκοτώθηκαν 180 μισθοφόροι από
βομβαρδισμούς που για πρώτη φορά, έφτασαν στα σύνορα του ΝΑΤΟ.
Επίσης
στον σημερινό πόλεμο οι συνθήκες είναι χειρότερες και από οικονομική
άποψη καθώς έχουμε δρακόντειες και ισοπεδωτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας
οι οποίες θα δράσουν καταλυτικά σε μία παγκόσμια οικονομία, που ήδη δεν
ήτανε καλά λόγω της πανδημίας. Ο Πούτιν είχε καλύψει τα νώτα του,
φροντίζοντας να έχει το ρωσικό κράτος μόλις 18% του ΑΕΠ χρέος και 636
δισ. δολάρια αποθέματα που όμως τα μισά από αυτά περίπου βρίσκονται σε
δυτικές τράπεζες δεσμευμένα λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν. Αν σε
αυτό η Ρωσία απαντήσει με πληρωμές σε ρούβλια, θα σημαίνει στάση
πληρωμών και νομίζω πως υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να ζήσουμε ένα
καινούργιο 1973, όταν οι Άραβες επέβαλαν το πετρελαϊκό εμπάργκο στη Δύση
που ήταν η αιτία να οδηγηθούμε σε έναν αχαλίνωτο στάσιμο πληθωρισμό.
Τώρα
θα μπούμε σε μία φάση όπου το πιο άμεσο τραγικό επακόλουθο του
ουκρανικού πολέμου, θα είναι η επισιτιστική κρίση καθώς Ρωσία και
Ουκρανία μαζί, καλύπτουν το 25% των εξαγωγών σιτηρών και είναι δεδομένο
ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο θα βρεθούν στο χείλος της πείνας.
Επιπλέον,
ο συγκεκριμένος πόλεμος είναι χειρότερος σε σχέση με τον Ψυχρό Πόλεμο
και από την άποψη του νέου μακαρθισμού που η δικιά μας γενιά δεν τον
έζησε. Ακόμα και στη χούντα, είχαμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τα
μπαλέτα Μπολσόι ή επιστήμονες που συμμετείχαν σε συνέδρια. Ποτέ κάποια κ
Μενδώνη δεν θα έβγαζε τη Λίμνη των Κύκνων απο τα πολιτιστικά δρώμενα.
Μιλάμε για συλλογική τιμωρία ενός λαού που δεν πρέπει να γίνεται».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου