75 χρόνια γαλλικό νουάρ 

2ο μέρος (1986-2020)

Ο Μάρκος Κρητικός συστήνει μια προσωπική ανθολογία 22 σπουδαίων γαλλόφωνων συγγραφέων των τελευταίων 75 χρόνων (1945-2020) μέσα από 22 χαρακτηριστικά τους βιβλία.

Πηγή: www.oanagnostis.gr

12. Άμμος στο στόμα – Hervé Le Corre (1993)

Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (2017)
σελ. 176

«Πάντα αναρωτιόμουν γενικότερα για το θέμα της ένοπλης πάλης. Ακόμη και σήμερα αναρωτιέμαι τι μπορεί να κινητοποιήσει τους μαχόμενους να επιλέξουν αυτό το είδος δράσης. […] Παρ’ όλα αυτά κατανοώ την απόγνωσή τους, την οργή τους. Πιστεύω ότι κάνουν λάθος, αλλά δεν μπορώ να τους καταδικάσω πλήρως», θα πει ο Ερβέ Λε Κορ –επίγονος του μεγάλου Ζαν Πατρίκ Μανσέτ και ένας από τους σπουδαιότερους και πιο βραβευμένους εκπροσώπους του γαλλικού νουάρ– σχετικά με το ερώτημα που προκύπτει από το μυθιστόρημά του Άμμος στο στόμα: Κατά πόσο η ένοπλη πάλη συνιστά λύση σε μια δημοκρατία, έστω και προβληματική; Ο Πιερ και η Ματίλντ, ένα ζευγάρι με πλούσιο παρελθόν σε αριστερές επαναστατικές οργανώσεις, μπλέκουν άθελά τους σε μια υπόθεση ανατίναξης ενός υπό ανέγερση ξενοδοχείου στο Μπιαρίτζ της Γαλλίας από Βάσκους αυτονομιστές και καλούνται να τους φυγαδεύσουν από τα Πυρηναία στην Ισπανία. Στο κατόπι τους βρίσκονται δύο Γάλλοι αστυνομικοί και ένας ψυχικά διαταραγμένος επαγγελματίας δολοφόνος, εντεταλμένος από την ισπανική κυβέρνηση (!). Ένα σκληρό νουάρ υψηλής έντασης, μια πολλαπλή δραματική καταδίωξη αλληλοσυγκρουόμενων προθέσεων και συμφερόντων με κοινό παρονομαστή τη θεσμική βία, σε ιδιαίτερα ζοφερή ατμόσφαιρα, η οποία εντείνεται από την τοπογραφία της περιοχής και από τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Ο αναγνώστης, αποστασιοποιημένος συναισθηματικά, χωρίς σημεία ταύτισης με την ψυχοσύσταση των πρωταγωνιστών, παρασύρεται από τον γρήγορο ρυθμό της αφήγησης. Αξίζει να αναφέρω ότι επέλεξα το Άμμος στο στόμα έναντι των επίσης εξαιρετικών και βραβευμένων αστυνομικών θρίλερ Καρδιές σακατεμένες και Μετά τον πόλεμο –και τα δύο από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου– ως το πιο αντιπροσωπευτικό της σχολής του neo-polar, το οποίο εισήγαγε στο αστυνομικό μυθιστόρημα τον έντονο πολιτικό προβληματισμό της εξέγερσης του Μάη του ’68.

13. Αγνώστου υιού – Patrick Raynal (1995)

Μετάφραση: Φωτεινή Μουρκούση
Πόλις (2004)
σελ. 245

Ο στρατευμένος στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά Πατρίκ Ρενάλ, συγγραφέας, κριτικός αστυνομικής λογοτεχνίας και διευθυντής επί σειρά ετών της θρυλικής «serie noire» του εκδοτικού οίκου Gallimard, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συνεχιστές του γαλλικού polar, με περισσότερα από τριάντα αστυνομικά μυθιστορήματα στο παλμαρέ του. Στο Αγνώστου υιού, ο πρώην αριστερός επαναστάτης και νυν αστυνομικός, ο Ρεϊμόν Ματάς, παραιτημένος από τη ζωή, γυρνάει σε κακόφημα μπαρ, συνδέεται ερωτικά με πόρνες και τραβεστί, κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών και συναλλάσσεται με ανθρώπους του υπόκοσμου, ενώ υποστηρίζει ότι «η δικαιοσύνη δεν είναι υπόθεση των μπάτσων». Όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που η Μισέλ, μια πρώην φιλενάδα του, του αποκαλύπτει ότι είναι ο πατέρας του παιδιού της, του εικοσιτιάχρονου Μανουέλ, ο οποίος, όπως όλα δείχνουν, είναι ο εγκληματίας που δολοφονεί εν ψυχρώ ιδιοκτήτες καταστημάτων για να τους ληστέψει. Ένα μελαγχολικό νουάρ με πρωτότυπη πλοκή και πρωτοπρόσωπη αφήγηση, που αξιοποιεί τις συμβάσεις του αμερικάνικου hard-boiled και ακολουθεί την πολιτική κατεύθυνση του γαλλικού neo-polar. Ο δε συγγραφέας του παρασύρει τον αναγνώστη σε μια παράλληλη αγωνιώδη περιπλάνηση στους κακόφημους δρόμους της Νίκαιας –της πόλης που πρωταγωνιστεί σε όλα τα μυθιστορήματά του– και στον σκοτεινό εσωτερικό κόσμο του ήρωα, προκειμένου να εκφράσει την απογοήτευση και την ανησυχία του για τον εκμαυλισμό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, ως επακόλουθο των μάταιων αγώνων της γενιάς του ’68 για έναν καλύτερο κόσμο.

14. Η τριλογία της Μασσαλίας – Ζαν-Κλωντ Ιζζό

Το μαύρο τραγούδι της Μασσαλίας (1995) – Το τσούρμο (1996) – Solea (1998)
Μετάφραση: Ριχάρδος Σωμερίτης – Αλέξης Εμμανουήλ
Πόλις (2011)
σελ. 797

Αν στη ζωή σου διαβάσεις ένα και μοναδικό νουάρ –η επίτομη έκδοση μας επιτρέπει να θεωρήσουμε την τριλογία ως ένα βιβλίο– θα πρέπει να είναι αυτό! Υπερβάλλω για να τονίσω ότι είναι τόσο σπουδαία η Τριλογία της Μασσαλίας, ώστε διαφοροποιεί τη θεώρηση αλλά και τις απαιτήσεις του αναγνώστη σχετικά με την αστυνομική λογοτεχνία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 αποτέλεσε εκδοτικό και λογοτεχνικό φαινόμενο στη Γαλλία και έκανε τον Ζαν-Κλωντ Ιζζό –συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφο (αρχισυντάκτη της κομμουνιστικής εφημερίδας La Marseillaise)– διάσημο σε όλο τον κόσμο, ενώ σήμερα θεωρείται από τους πιο επιδραστικούς εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ. Δύο είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της τριλογίας: ο αστυνομικός Φάμπιο Μοντάλ και η Μασσαλία. Ένας αρχετυπικός νουάρ ήρωας, ευαίσθητος και μελαγχολικός, και μια πόλη-λιμάνι υποδοχής μεταναστών, με όλα τα χαρακτηριστικά της πολυπολιτισμικότητας και των κοινωνικών αντιθέσεων, τα οποία πυροδοτούν τον ρατσισμό, τη βία, τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. «Η Μασσαλία είναι ένα πεπρωμένο. Το δικό μου», λέει ο «Μάρλοου της Μασσαλίας» για τη μεγάλη αγαπημένη του και ξεγελάει  τον θάνατο που τον περιτριγυρίζει με τις μοιραίες γυναίκες της ζωής του, με μια βουτιά στα νερά της Μεσογείου, μια μπουγιαμπέσα από τα χέρια της Ονορίν και ένα λαγκαβουλίν, συνοδεία τζαζ μουσικής. Ένα έξοχο νουάρ, βαθιά υπαρξιακό με έντονα λυρικά στοιχεία, και φόντο ένα σταυροδρόμι πολιτισμών όπου ο συγγραφέας αναμειγνύει περίτεχνα την αλμύρα της θάλασσας με τη μυρωδιά του θανάτου, τα υψηλά ιδανικά με τα σφοδρά πάθη, την αστυνομική ίντριγκα με τον αισθησιασμό, και τις έθνικ μουσικές των χωρών της Μεσογείου με την τζαζ. Ως γνήσιος δε απόγονος του neo-polar χρησιμοποιεί τη μυθοπλασία ως μέσο κοινωνικής και πολιτικής κριτικής. Μια νουάρ τριλογία που ξεπερνάει τα όρια του είδους και συγκαταλέγεται στα σπουδαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
«Ζηλεύω τη Μασσαλία. Πολύ θα το ’θελα να βρω μια μέρα το μπαρ του Φονφόν –καλή του ώρα– και να του φωνάξω: «Patron, un pastis!». Στη μνήμη του Ιζζό» (από το επίμετρο του Ριχάρδου Σωμερίτη).[.........................................]

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

 *75 χρόνια γαλλικό νουάρ -Β΄Μέρος