Η ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

Ο "ΚΑΤΑΔΕΣΜΟΣ" ΤΗΣ ΠΕΛΛΑΣ

Η ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ[Το εικονιζόμενο κείμενο είναι η πιστή αναπαράσταση
ενός μολύβδινου "καταδέσμου", που βρέθηκε τυλιγμένο στο δεξί χέρι
μίας νεκρής, κατά τις ανασκαφές στην αγορά της αρχαίας Πέλλας.
Οι κατάδεσμοι ήταν μαγικά ελάσματα με εγχάρακτες
κατάρες κατά προσώπων ή ευχές υπέρ άλλων και
ήταν ευρέως διαδεδομένα στην αρχαιότητα ,
εποχή , όπως είναι φυσικό, ευρέων δεισιδαιμονιών
και προλήψεων.
Ο συγκεκριμένος κατάδεσμος αντιπροσωπεύει μία λαϊκή
γυναίκα με πιθανό όνομα Δαγίνα και στρέφεται εναντίον
της Θετίμας , ενδεχόμενης συζύγου κάποιου Διονυσοφώντα,
αλλά και κατά πάσης παρθένου ή χήρας , που θα μπορούσε
να παντρευτεί τον επίζηλο άντρα.
Η κατάρα μετατρέπεται σε κραυγή ικεσίας της Δαγίνας,
που ζητά απέγνωσμένα τη βοήθεια των θεοτήτων , για
να έλθει εις γάμου κοινωνίαν με τον Διονυσοφώντα
και να αποκτήσει ένα στήριγμα στη ζωή της ,
τη στερημένη από τα αγαπημένα της πρόσωπα.
Το σπαραχτικό αυτό κείμενο, όπου εκφράζεται
τόσο ωμά η αντίληψη του ατομικού συμφέροντος
(ο θάνατός σου η ζωή μου...), είναι γραμμένο σε
μία παραλλαγή της δωρικής διαλέκτου και χρονολογείται
ανάμεσα στο 350 και το 400 πρό Χριστού.
Αντιπαραβάλλοντάς το με κάποια παρόμοια γραπτά ευρήματα
της μακεδονικής γης, οι επιστήμονες έφτασαν στο πιθανότατο
συμπέρασμα ότι η γλώσσα των Μακεδόνων έως την εποχή
εκείνη ήταν δωρικής καταγωγής. Από το δεύτερο μισό
του τέταρτου αιώνα , εποχή των θριάμβων του Φιλίππου και
του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η γλώσσα αυτή αντικαθίσται
ταχύτατα από την κοινή ( παραλλαγή της αττικής διαλέκτου),
η οποία απλώνεται σε χρόνο-ρεκόρ σε όλες τις
πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου.]

1. [ΘΕΤΙ]ΜΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΦΩΝΤΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΓΑΜΟΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΩ ΚΑΙ ΤΑΝ ΑΛΛΑΝ ΠΑΣΑΝ ΓΥ
2. [ΝΑΙΚ]ΩΝ ΚΑΙ ΧΗΡΑΝ ΚΑΙ ΠΑΡΘΕΝΩΝ ΜΑΛΙΣΤΑ ΔΕ ΘΕΤΙΜΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΚΑΤΤΙΘΕΜΑΙ ΜΑΚΡΩΝΙ ΚΑΙ
3. [ΤΟΙΣ] ΔΑΙΜΟΣΙ ΚΑΙ ΟΠΟΚΑ ΕΓΟ ΤΑΥΤΑ ΔΙΕΛΕΞΑΙΜΙ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΟΙΗΝ ΠΑΛLΙΝ ΑΝΟΡΟΞΑΣΑ
4. [ΤΟΚΑ] ΓΑΜΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΦΩΝΤΑ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΔΕ ΜΗ ΜΗ ΓΑΡ ΛΑΒΟΙ ΑΛΛΑΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΛΛ Η ΕΜΕ
5. [ΕΜΕ Δ]Ε ΣΥΝΚΑΤΑΓΗΡΑΣΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΦΩΝΤΙ ΚΑΙ ΜΗΔΕΜΙΑΝ ΑΛΛΑΝ ΙΚΕΤΙΣ ΥΜΩΝ ΓΙΝΟ
6. [ΜΑΙ ΦΙΛ]ΑΝ ΟΙΚΤΙΡΕΤΕ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΦΙΛ[Ο]Ι ΔΑΓΙΝΑΓΑΡΙΜΕ ΦΙΛΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΡΗΜΑ ΑΛΛΑ
7. [....]Α ΦΥΛΑΣΣΕΤΕ ΕΜΙΝ Ο[Π]ΩΣ ΜΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΑ[Υ]ΤΑ ΚΑΙ ΚΑΚΑ ΚΑΚΩΣ ΘΕΤΙΜΑ ΑΠΟΛΗΤΑΙ
8. [....]ΑΛ[-].ΥΝΜ .. ΕΣΠΛΗΝ ΕΜΟΣ ΕΜΕ ΔΕ [Ε]Υ[Δ]ΑΙΜΟΝΑ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΑΝ ΓΕΝΕΣΤΑΙ
9. [-]ΤΟ[.].[-].[..]..Ε.Ε.Ω[?]Α.[.]Ε..ΜΕΓΕ [-]

(Μεταγραφή: Μ. Βουτυρά)

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

1. Για το γάμο της [Θετί]μας και του Διονυσοφώντα κάνω γραπτή κατάρα, και για όλες τις άλλες γυ
2. [ναίκ]ες, χήρες και παρθένες, πάνω όμως απ΄όλες (καταριέμαι) τη Θετίμα , και εμπιστεύομαι τα μάγια στον Μάκρωνα και
3. [στους] δαίμονες, ότι (δηλαδή) μόνο εάν εγώ ξεθάψω και ξετυλίξω και ξαναδιαβάσω τα λόγια αυτά,
4. [ μόνο τότε] να παντρευτούν τον Διονυσοφώντα και όχι πριν και μακάρι να μην παντρευτεί άλλη γυναίκα, παρά μόνον εμένα
5. και μακάρι να γεράσω δίπλα στον Διονυσοφώντα και όχι (να γεράσει δίπλα του) κάποια άλλη. Σας ικε
6. τεύω να σπλαχνιστείτε , αγαπημένοι δαίμονες, την [ευνοούμενή] σας Δαγίνα (;), γιατί με εγκατέλειψαν όλοι οι προσφιλείς μου.
7. Φυλάξτε με για να μη συμβούν αυτά και η Θετίμα να εξαφανιστεί κακήν κακώς
8. κι εγώ να γίνω ευτυχισμένη και καλότυχη."

(Απόδοση: Gerontakos).

Το νέο Μουσείο της Πέλλας, υπέροχο κόσμημα στο κέντρο
μιας ιστορικής περιοχής σχεδόν άγνωστης στους πολλούς.
Ο πλούτος των εκθεμάτων , η μοναδικότητα πολλών από αυτά
και η εξαιρετική τους διάταξη στο λειτουργικότατο χώρο
καθιστούν το μουσείο πρόκληση για μιαν αξέχαστη
πνευματική απόλαυση σε όσους/ες το επισκεφθούν.
Στο μουσείο της Πέλλας , που ακόμα δεν έχει εγκαινιαστεί επισήμως,
θα θαυμάσετε και τον εκπληκτικό "κατάδεσμο", που μας γοήτευσε
με το βαθιά ανθρώπινο περιεχόμενό του.