«Διάβασε Αμερική για να καταλάβεις γιατί υποστηρίζω Τραμπ για πρόεδρο»:
ένα από από τα αναρίθμητα προεκλογικά... Χ-αρίσματα του Ελον Μασκ. Και η
Αμερική κατάλαβε. Όπως και ο πλανήτης...
Η μεγάλη έ-Χ-οδος και το πέταγμα της μπλε πεταλούδας
«Πόσο φανταστική πλατφόρμα ήταν εκείνο το Twitter... Το κατάλαβα, το ανέπτυξα, έφτιαξα λίστες δημοσιογράφων, αρθρογράφων, αναλυτών, πολιτικών, καθηγητών. Μου ήταν χρήσιμο στη δουλειά μου. Μου ήταν χρήσιμο στη ζωή μου. Και μετά το πήρε ο Ελον Μασκ. Και το κατέστρεψε. Επειδή μπορούσε. Σήμερα δεν αντέχεται. Εχει γεμίσει bots και ακροδεξιούς λογαριασμούς». Με αυτά τα λόγια ο επικοινωνιολόγος Στράτος Σαφιολέας, σύμβουλος στρατηγικής επικοινωνίας, εξέφρασε την απογοήτευσή του για την πλατφόρμα X, δικαιολογώντας το εντυπωσιακό ψηφιακό κύμα φυγής των τελευταίων εβδομάδων προς μια νέα εφαρμογή, το BlueSky, που έχει ως λόγκο μια μπλε πεταλούδα και θυμίζει εξωφρενικά πολύ το Τwitter όπως ήταν πριν από 15 χρόνια. Και το κυριότερο, δεν έχει καμία διαφήμιση. Προς το παρόν.
Μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, ο αριθμός των χρηστών στο BlueSky αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό, ξεπερνώντας κάποιες φορές το ένα εκατομμύριο νέους χρήστες τη μέρα. Πριν από λίγες μέρες ξεπέρασε τους 25 εκατομμύρια παγκοσμίως. Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι το BlueSky είναι ένα πρότζεκτ του προηγούμενου διευθυντή και συνιδρυτή του Twitter, Τζακ Ντόρσεϊ, ενός τεχνοχίπι επιχειρηματία από το Σαν Φρανσίσκο, και ο ίδιος το είχε δημιουργήσει θεωρώντας ότι το Τwitter πρόδιδε κατά κάποιο τρόπο τις αρχές ενός μη ιεραρχικού πρωτότυπου δικτύου.
Στις 13 Νοεμβρίου, μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές, η βρετανική εφημερίδα The Guardian ανακοίνωσε ότι δεν θα χρησιμοποιεί πλέον το Χ για να αναρτά περιεχόμενο της εφημερίδας. «Πιστεύουμε ότι τα μειονεκτήματα από την παρουσία μας στο X είναι πλέον περισσότερα από τα πλεονεκτήματα και ότι οι πόροι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα για την προώθηση της δημοσιογραφίας μας αλλού», ανέφερε η εφημερίδα.
Την επόμενη μέρα, η σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter και η ισπανική La Vanguardia της Βαρκελώνης ανακοίνωσαν ότι «θα σταματήσουν να δημοσιεύουν tweets απευθείας στο X και θα αναστείλουν τους λογαριασμούς τους. «Αυτό το κοινωνικό δίκτυο έχει γίνει μια πλατφόρμα όπου οι θεωρίες συνωμοσίας και η παραπληροφόρηση βρίσκουν βήμα», γράφει το κύριο άρθρο της καταλανικής εφημερίδας. Προσθέτει ότι «ιδέες που απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το μίσος για τις εθνικές μειονότητες, ο μισογυνισμός και ο ρατσισμός, αποτελούν μέρος του viral περιεχομένου που διανέμεται στο Χ και καταλαμβάνουν περισσότερο χρόνο των χρηστών σε αυτό, προκειμένου να κερδίσουν περισσότερα χρήματα από διαφημιστικές παρεμβάσεις».
Την Τρίτη 19 Νοεμβρίου, η γαλλική περιφερειακή εφημερίδα Ouest-France ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις δημοσιεύσεις της στο X, όπου είχε 688.000 συνδρομητές. Η απόφαση ελήφθη υπό το πρίσμα του πρόσφατου διορισμού του Ελον Μασκ στην κυβέρνηση Τραμπ. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. της εφημερίδας χαρακτήρισε το Χ μια «ζώνη ανομίας», ενώ ο διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής SudOuest, που αποχώρησε επίσης από την πλατφόρμα, είπε πως το τελευταίο διάστημα «ήταν σαν να πολεμούσαμε ένα τσουνάμι ψευδών πληροφοριών». Την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου η μεγάλη ισπανική εφημερίδα El Pais δημιούργησε νέο λογαριασμό στο BlueSky και ξεκίνησε να αναρτά εκεί το περιεχόμενό της.
Στην Ισπανία, τις αναρτήσεις στη νέα πλατφόρμα (τα παλιά tweets) τις αποκαλούν «maripostears», ένα παιχνίδι λέξεων μεταξύ της λέξης πεταλούδα (mariposa) από το λόγκο του BlueSky και της λέξης ανάρτηση (post). Αρκετές εφημερίδες αναρωτιούνται ακόμη για την παρουσία τους στο X, αλλά θέλουν να δώσουν στον εαυτό τους χρόνο να το σκεφτεί. Στη γαλλική Libération, μια πρώτη συζήτηση έγινε στη συνεδρίαση της συντακτικής επιτροπής την Τρίτη 19 Νοεμβρίου. «Θα συνεχίσουμε να το συζητάμε, θέτοντας ως καταληκτική ημερομηνία την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, στις 20 Ιανουαρίου 2025», λέει ο Dov Alfon, διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας.
Τοξικότητα
«Εννοείται ότι έχει αυξηθεί ο ακροδεξιός, ρατσιστικός και σεξιστικός λόγος μέσα στο X στην εποχή Μασκ, ο οποίος έχει γίνει μια καρικατούρα θυμίζοντας ένα μείγμα Ελληνα καναλάρχη και Μπερλουσκόνι. Ο άνθρωπος απαίτησε από τους μηχανικούς του να δώσουν μεγαλύτερη ορατότητα στα δικά του tweets. Είναι γελοίο, είναι σαν να βγαίνει ένας καναλάρχης και να μιλάει όση ώρα θέλει στο κανάλι του, χωρίς να μπορείς να τον αποφύγεις. Πάντως αυτή η φυγή μπορεί να μην είναι τόσο αρνητική για τον Μασκ. Γιατί υπάρχει και κόσμος που του αρέσει αυτό που συμβαίνει, κόσμος που θέλει την Ακροδεξιά, τον σεξισμό, δεν είναι μειοψηφία οι υποστηρικτές του Τραμπ, οπότε δεν αποκλείεται ακόμα και να κερδίσει εμπορικά ή έστω να ισορροπήσει», σημειώνει ο Νίκος Σμυρναίος, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας της Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, δύο τσεχικές πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης ανακοίνωσαν επίσης ότι εγκαταλείπουν το X και μετακομίζουν στο BlueSky - μεταξύ αυτών και το Deník Referendum. «Ο Μασκ έχει μετατρέψει το X σε μια πλατφόρμα που τροφοδοτεί τους χρήστες της με αμφίβολο και μισητό περιεχόμενο και διεξάγει ενεργά πολιτικές εκστρατείες για τους εχθρούς της δημοκρατίας, όπως ο Τραμπ», εξηγεί το Deník Referendum, συνεργάτης της «Εφ.Συν.» στο Pulse.
«Το X έχει σταδιακά μετατραπεί σε μια τοξική πλατφόρμα παραπληροφόρησης που διαδίδει κυρίως συντηρητικό και ακροδεξιό περιεχόμενο. Για ένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης, είναι πρακτικά αδικαιολόγητο σε αυτούς τους καιρούς να παραμείνει σε μια πλατφόρμα που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ακροδεξιάς και χρησιμοποιείται ενεργά από τον πλουσιότερο άνθρωπο του πλανήτη για να προωθήσει τους πολιτικούς του στόχους», ανακοίνωσε η τσεχική πλατφόρμα μέσων ενημέρωσης Alarm.
Στην Aυστρία, ο Armin Wolf (παρουσιαστής του αυστριακού ραδιοτηλεοπτικού ORF), ο Florian Klenk, αρχισυντάκτης της εβδομαδιαίας εφημερίδας Falter, και δεκάδες άλλοι γνωστοί Αυστριακοί δημοσιογράφοι έκλεισαν τους λογαριασμούς τους στο X στα μέσα Νοεμβρίου σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του «εκτοξευτή ρητορικής μίσους». Σε μια συντονισμένη ενέργεια, μεταπήδησαν στο BlueSky με το hashtag #eXit.Οι δημοσιογράφοι είχαν εκατοντάδες χιλιάδες followers στο X, αλλά δεν πτοήθηκαν.
Τι ώθησε ξαφνικά τόσα εκατομμύρια χρήστες και διεθνή ΜΜΕ να «μεταναστεύσουν» σε μια νέα, πολύ μικρότερη πλατφόρμα; Στα μέσα Ιουλίου 2024 ο αλγόριθμος του μέσου άλλαξε για να ενισχύσει συστηματικά τους λογαριασμούς με ρεπουμπλικανικό πρόσημο και τον προσωπικό λογαριασμό του Μασκ μετά την υποστήριξή του στον Τραμπ. Το γεγονός αποδείχθηκε από μια σημαντική μελέτη δύο Αμερικανών καθηγητών, του Timothy Graham του QUT και του καθηγητή Mark Andrejevic του Πανεπιστημίου Monash. Ανέλυσαν 56.184 αναρτήσεις που εστάλησαν από διάφορους φιλο-ρεπουμπλικανικούς και φιλο-δημοκρατικούς λογαριασμούς μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου 2024 και της 25ης Οκτωβρίου 2024. Η ανάλυση διαπίστωσε «μια διαρθρωτική αλλαγή γύρω στις 13 Ιουλίου 2024», μετά την οποία οι προβολές του Mασκ αυξήθηκαν κατά 138,27% και τα retweets του κατά 237,94%. Κοινώς ο Μασκ «χάκαρε» το μέσο που απέκτησε για να προωθήσει τον εαυτό του και τον Τραμπ με αδιαφανή τρόπο.
Το πρώτο κύμα
H πρώτη ανάλογη τέτοια μαζική ψηφιακή μετανάστευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνέβη τη διετία 2006-2007 με τη φυγή από το My Space προς το Facebook. Τότε ακόμα το Facebook ήταν κλειστό και μπορούσες να μπεις μόνο με διεύθυνση από αμερικανικό πανεπιστήμιο της Ivy League και παρουσιαζόταν ως ένα δίκτυο ελίτ (σ.σ.: αυτό ακούγεται αστείο σήμερα), οπότε σε αυτό πήγαιναν κυρίως λευκοί χρήστες, ανώτερων τάξεων από το My Space. «Ολα αυτά βέβαια επηρεάζονται από μια βασική αρχή αυτών των υπηρεσιών: αυτό που λέμε στην οικονομία network effect, που σημαίνει ότι η χρησιμότητα του κάθε δικτύου είναι άμεση συνάρτηση του αριθμού των χρηστών. Γιατί η ουσία σε αυτά τα δίκτυα είναι να έχεις κόσμο, να επικοινωνείς με κόσμο, να καταφέρεις να κερδίσεις την προσοχή και τον χρόνο του χρήστη. Οπότε αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο για τους μικρούς παίκτες και έναν θετικό κύκλο για τους μεγάλους παίκτες. Αυτό το στοιχείο δημιουργεί και τη μονοπωλιακή τάση που παρατηρούμε όλα αυτά τα χρόνια στις ψηφιακές οικονομίες», παρατηρεί στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Νίκος Σμυρναίος.
Οπως εξηγεί ο ίδιος, για αυτή τη μετανάστευση υπάρχουν και λόγοι που δεν έχουν να κάνουν με την πολιτική. Για παράδειγμα, ο Μασκ έκλεισε τη δωρεάν χρήση του API, δηλαδή τον τρόπο σύνδεσης με την πλατφόρμα για να αντλήσεις δεδομένα. «Αυτό ήταν η βάση όλου του οικοσυστήματος που είχε δημιουργηθεί γύρω από το Τwitter. Πλέον ερευνητές όπως εμείς που χρησιμοποιούσαμε το Τwitter δεν έχουμε πρόσβαση και πρέπει να πληρώσουμε. Ο Μασκ το έκλεισε παρότι το άρθρο 40 του DSA (Κανονισμός της Ε.Ε. για τις ψηφιακές υπηρεσίες) προβλέπει ρητά ελεύθερη πρόσβαση για τους ερευνητές για να μελετήσουν συστημικούς κινδύνους». Τις τελευταίες εβδομάδες η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα φαίνεται πως βρίσκει ένα νέο, πιο ασφαλές σπίτι στο BlueSky. Oι περισσότεροι νιώθουν ότι «είναι σαν το παλιό Τwitter».
Discover — Bluesky
Το Χ του Μασκ έχει ήδη μπει στο στόχαστρο της Γενικής Διεύθυνσης για Επικοινωνιακά Δίκτυα, Περιεχόμενο και Τεχνολογίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG Connect), γιατί παραβιάζεται το άρθρο 40 του DSA και δεν αποκλείεται η υπόθεση να οδηγηθεί στα δικαστήρια. Ωστόσο σύμφωνα με τους Financial Times, στο στόχαστρο της Ε.Ε. έχει μπει ήδη και το BlueSky. To νέο δίκτυο κατηγορείται από αξιωματούχο της Ε.Ε. ότι παραβιάζει τους κανονισμούς της Ενωσης, καθώς δεν δημοσιεύει τακτικά τον αριθμό των χρηστών του στην περιοχή της Ενωσης, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία. Η Κομισιόν έχει ήδη απευθυνθεί στα κράτη-μέλη ζητώντας πληροφορίες για την παρουσία της πλατφόρμας στις χώρες τους.
Ακόμα ένας λόγος αποχώρησης από το Χ είναι πως στις 15 Νοεμβρίου 2024 εισήγαγε νέους όρους χρήσης, οι οποίοι προβλέπουν ότι το Τwitter μπορεί να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα των χρηστών για να εκπαιδεύσει το grok, ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης της εταιρείας xAI που ανταγωνίζεται ευθέως το ChatGPT και τα υπόλοιπα αντίστοιχα προγράμματα γενετικής νοημοσύνης. Οι νέοι όροι περιλαμβάνουν εκτεταμένες άδειες που απαιτούν από τους χρήστες να επιτρέπουν στην εταιρεία να χρησιμοποιεί τα δεδομένα τους για την εκπαίδευση των μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης του X.
Και τώρα, τι;
Τώρα το ερώτημα είναι ποιος θα επωφεληθεί από το κύμα της μεγάλης φυγής. To BlueSky, το Τhreads της Meta του Zούκερμπεγκ, το Μastodon που αναπτύχθηκε από μια γερμανική μη κερδοσκοπική εταιρεία ή κάτι νέο;
Mastodon: Explore
«Μπορούμε να κάνουμε και τις επιλογές μας στη βάση ηθικών και πολιτικών κριτηρίων, βλέποντας πώς λειτουργεί μια πλατφόρμα, τι στόχους έχει. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή το BlueSky δεν έχει οικονομικό μοντέλο και δεν έχει διαφημίσεις, αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ολες οι ιδιωτικές εταιρείες δεν είναι απαραίτητα το ίδιο πράγμα, ιδιωτική εταιρεία είναι το Signal, ιδιωτική και το Messenger του Facebook, όμως δεν έχουν καμία σχέση ως προς την εκμετάλλευση των χρηστών. Το φαινόμενο που παρακολουθούμε τώρα μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα επίπτωση θετική, καθώς συντελεί σε μια εκπαίδευση των χρηστών, μπορεί να κάτσει ο άλλος και να ασχοληθεί λίγο παραπάνω και να κάνει μια πιο σκεπτόμενη και συνειδητή επιλογή», μας λέει ο κ. Σμυρναίος.
«Είναι το BlueSky καλύτερο;», ρωτάμε τον 44χρονο Πάνο Δαμέλο, που παρακολουθεί από πολύ κοντά τον χώρο της διαδικτυακής επικοινωνίας τα τελευταία 25 χρόνια γνωρίζοντας όλες τις πλατφόρμες. «Αυτή τη στιγμή, θα έλεγε κανείς ναι. Δεν έχει καν διαφημίσεις. Καλώς αποχωρούν όσοι αποχωρούν από το Χ», αναφέρει ο κ. Δαμέλος, προσθέτει όμως ότι: «Οι ιδιωτικές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι καθόλου “αθώες”, δεν διαμορφώνονται από τους χρήστες τους, αλλά από τους δισεκατομμυριούχους που τις ελέγχουν. Και το BlueSky παραμένει μια εμπορική, ιδιωτική πλατφόρμα, στην οποία έχουν επενδυθεί δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. Οι επενδυτές αργά ή γρήγορα θα επιδιώξουν να τα πάρουν πίσω στο πολλαπλάσιο, μην έχετε καμία αμφιβολία. Το να φεύγεις από το Χ για να στηρίξεις με τη συμμετοχή σου άλλη μία πλατφόρμα που είναι καταδικασμένη να ακολουθήσει πάνω-κάτω τον ίδιο δρόμο, είναι σαν να πυροβολείς το πόδι σου. Οι εκατομμυριούχοι που χρηματοδοτούν αυτές τις πλατφόρμες ΔΕΝ το κάνουν για το καλό σας».
Ο ίδιος αρνείται πλέον να συμμετέχει σε τέτοιες πλατφόρμες και επιλέγει την εναλλακτική λύση του αποκαλούμενου fediverse. Τι είναι αυτό; Ενα οριζόντιο «δίκτυο δικτύων» όπου ο κάθε σέρβερ έχει τους δικούς του κανόνες, και έτσι δεν υπάρχει μία εταιρεία ή ένας οργανισμός που να ελέγχει όλο το δίκτυο. Η γνωστότερη εφαρμογή είναι το Mastodon, αλλά υπάρχουν πολλές επιλογές και διαρκώς χτίζονται περισσότερες, μια και το δίκτυο στηρίζεται σε ένα ανοιχτό πρωτόκολλο και μπορεί να το ενσωματώσει όποια πλατφόρμα θέλει. «Κανένας από αυτούς τους σέρβερ δεν έχει διαφημίσεις, ούτε παρακολουθεί τι κάνετε στην πλατφόρμα ούτε διαθέτει αλγόριθμο για να σας προωθεί ό,τι θέλει: βλέπετε μόνο τους λογαριασμούς που επιλέγετε να ακολουθήσετε και οι δημοσιεύσεις εμφανίζονται σε αντίστροφη χρονολογική σειρά - που κάνει το μέσο ιδανικό για (αντι)πληροφόρηση, καθώς βλέπετε αμέσως ό,τι δημοσιεύεται», εξηγεί ο Π. Δαμέλος.
🔴 Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατά αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Για το θέμα συνεργάστηκαν οι: Kim Son Hoang (Der Standard-Aυστρία), El Confidencial-Ισπανία, Petra Dvořáková (Deník Referendum-Τσεχία), Voxeurop-Γαλλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου