Γιώργος Οικονόμου* στην «Α» / Στο Πολυτεχνείο νιώσαμε ότι γράφουμε ιστορία
«Το Πολυτεχνείο είχε υπερβεί τα όρια της φοιτητικής κατάληψης, ήταν μια λαϊκή εξέγερση, με μαζικότητα για πρώτη φορά στα 7 χρόνια της Χούντας»
«Όσοι συμμετείχαν στην κατάληψη και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν όρισαν αντιπροσώπους, αλλά αγωνίστηκαν οι ίδιοι, διακινδύνευσαν οι ίδιοι, τραυματίστηκαν, σκοτώθηκαν οι ίδιοι, έπαιξαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα» λέει ο διδάκτορας Φιλοσοφίας και συγγραφέας Γιώργος Ν. Οικονόμου. Είναι ανάμεσα σε εκείνους που έπαιξαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα. Φοιτητής του Μαθηματικού της Φυσικομαθηματικής Αθηνών, με ενεργή δράση στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, βρέθηκε στο Πολυτεχνείο από την πρώτη ημέρα της κατάληψης μέχρι την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου του 1973. Λίγες ώρες πριν την εισβολή του τανκ μια σφαίρα σφηνώθηκε δίπλα στην αορτή του.
Με τη μνήμη ακόμα νωπή, ο Γιώργος Οικονόμου διατρέχει εκείνες τις εμβληματικές ημέρες και νύχτες του Νοέμβρη. «Στο Πολυτεχνείο πολλοί νιώσαμε ότι γράφουμε ιστορία και ήταν αυτή ακριβώς η αίσθηση που μας οδηγούσε να συνεχίσουμε τον αγώνα και να μην κάνουμε πίσω» λέει καθώς αφηγείται τα γεγονότα και αποτιμά τη σημασία τους. Μιλάει ήρεμα και απλά για εκείνες τις τρεις ημέρες που καθόρισαν και τη δική του ζωή, και εξηγεί πώς «ο φόβος μας γινόταν δύναμη και αγώνας». Την ίδια ώρα θυμίζει μια υποφωτισμένη πτυχή της εξέγερσης. «Το Πολυτεχνείο είχε υπερβεί τα όρια της φοιτητικής κατάληψης, ήταν μια λαϊκή εξέγερση, με μαζικότητα που για πρώτη φορά στα 7 χρόνια της Χούντας απείλησε και κλόνισε το καθεστώς που, για να σωθεί, κατέφυγε στη δολοφονική καταστολή». Κυρίως όμως επισημαίνει την ατιμωρησία των ενόχων.
Μισό αιώνα και έναν χρόνο μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου ο Γιώργος Ν. Οικονόμου, ένας από τους χιλιάδες αφανείς πρωταγωνιστές της, αναδεικνύει πόσο σημαντικό είναι σήμερα να θυμόμαστε και να μιλάμε γι’ αυτές τις ημέρες και τις νύχτες του Νοέμβρη του ’73, να ξανασκεφτούμε το αποτύπωμά τους στη νεότερη ιστορία του τόπου.
Εσείς που ζήσατε την εξέγερση πώς εξηγείτε ότι το Πολυτεχνείο, μισό αιώνα μετά, εξακολουθεί να αποτελεί τόσο σημαντικό γεγονός;
Αυτή είναι πραγματικά μια κρίσιμη ερώτηση. Κατά τη γνώμη μου, επειδή ακριβώς την εποχή εκείνη ήταν τόσο σημαντική η εξέγερση που παραλίγο να προκαλούσε την πτώση της δικτατορίας, διότι το βράδυ της Παρασκευής είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο που πραγματικά κλόνισε το δικτατορικό καθεστώς. Δηλαδή είχε φτάσει τη δικτατορία στο σημείο που αυτή ή έπρεπε να παραδώσει την εξουσία ή να καταστείλει βίαια την εξέγερση. Προτίμησε το δεύτερο και κατέβασε τανκ, στρατό, λοκατζήδες και αστυνομία. Το τανκ λοιπόν μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου είναι ένα διαχρονικό σύμβολο. Δεύτερον, η εξέγερση ματαίωσε τα σχέδια της δικτατορίας για ένα ελεγχόμενο από τον Παπαδόπουλο κοινοβουλευτικό καθεστώς, που θα διαρκούσε επί πολλά χρόνια. Τρίτον, τα μηνύματα του Πολυτεχνείου, παρά τις προσπάθειες των κομμάτων και του συστήματος, ήταν ριζοσπαστικά και ρηξικέλευθα, δηλαδή δεν επιδίωκαν μόνο την πτώση της δικτατορίας, αλλά και την εγκαθίδρυση ενός δημοκρατικού πολιτεύματος με πραγματική δημοκρατία και πραγματική λαϊκή κυριαρχία. Και, τέταρτον, οι αγωνιστές του Πολυτεχνείου μέσα και έξω έστειλαν το μήνυμα ότι δεν μπορεί να υπάρξει κάποια ουσιαστική αλλαγή αν εμείς οι ίδιοι δεν συμμετέχουμε σε έναν αγώνα. Όσοι συμμετείχαν στην κατάληψη και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν όρισαν αντιπροσώπους, αλλά αγωνίστηκαν οι ίδιοι, διακινδύνευσαν οι ίδιοι, τραυματίστηκαν, σκοτώθηκαν οι ίδιοι, έπαιξαν την ζωή τους κορώνα γράμματα. Αυτό δημιουργεί έναν σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία και δεν μπορεί να συγκαλυφθεί με τίποτα.
Λοιδορήθηκαν, επίσης. Η γενιά του Πολυτεχνείου δέχτηκε πολλές επιθέσεις.
Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε δύο ζητήματα, αφενός την εξέγερση του ’73 αυτή καθαυτή και αφετέρου τη μετέπειτα πορεία κάποιων ατόμων που συμμετείχαν σε αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι οι αγωνιστές μετά τη Μεταπολίτευση είναι απλώς άτομα, που υποστηρίζουν ενδεχομένως τις απόψεις των κομμάτων τους. Δεν εκφράζουν τη συλλογικότητα του Νοεμβρίου 1973. Η συλλογικότητα αυτή τελείωσε στις 17 Νοεμβρίου 1973, οτιδήποτε και αν έκαναν κάποιοι από τους αγωνιστές μετά, βαρύνει μόνο τους εαυτούς τους και κανένα Πολυτεχνείο. Επιπλέον, υπάρχουν οι διάφοροι που δεν τους άρεσε η εξέγερση και τα μηνύματα του Πολυτεχνείου και άρχισαν κατά τη Μεταπολίτευση να επιτίθενται στους συμμετέχοντες στην εξέγερση. Αυτοί ήταν οι χουντικοί, οι φιλοχουντικοί, οι ακροδεξιοί, οι ναζιστές και τέλος οι δεξιοί. Όλοι αυτοί νιώθουν να απειλούνται από τη ριζοσπαστικότητα της εξέγερσης και φοβούνται μήπως αυτή ξανασυμβεί. Αυτός είναι ο λόγος που τη δυσφημούν και τη διαστρεβλώνουν στο πρόσωπο κάποιων που συμμετείχαν στην εξουσία ή στο σχήμα μιας ανύπαρκτης γενιάς. Διότι στο Πολυτεχνείο δεν ήταν όλη η γενιά, ήταν κάποιοι απ’ αυτούς. Άλλωστε, η γενιά δεν είναι πολιτικό υποκείμενο, και μ’ αυτό το σχήμα προσπαθούν να συγκαλύψουν τις ευθύνες ενός συστήματος.
Αυτή θεωρείτε ότι είναι και η επιδίωξη όσων εξακολουθούν και σήμερα να εναντιώνονται και να διαστρεβλώνουν επίσης την εξέγερση του Πολυτεχνείου;
Βεβαίως. Η διακυβέρνηση της χώρας μετά τη Μεταπολίτευση δεν έγινε από κάποιους που αγωνίστηκαν στο Πολυτεχνείο, αλλά από δύο κόμματα, τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, με αρχηγούς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Κώστα Σημίτη και τον Κώστα Καραμανλή. Αυτά τα δύο κόμματα έλαβαν τις αποφάσεις, ψήφισαν τους νόμους, διαχειρίστηκαν τα χρήματα και επέβαλαν την καταστροφική πολιτική που μας οδήγησε στη χρεοκοπία. Αυτό λοιπόν το σύστημα που εγκαθιδρύθηκε μεταπολιτευτικά δεν μπορεί να συνταυτιστεί με το πνεύμα και τις αξίες του Πολυτεχνείου διότι, εκτός των άλλων, η εξέγερση ανέδειξε και ορισμένες αξίες: τις αξίες της συλλογικότητας, του συλλογικού αγώνα, της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Με τις αξίες αυτές οι κυβερνήσεις και το σύστημα ήταν πάντα αντίθετες και δεν προώθησαν ποτέ.
Οι νέοι άνθρωποι, οι φοιτητές και οι μαθητές στους οποίους συχνά μιλάτε για το Πολυτεχνείο, πώς προσλαμβάνουν αυτή την εξέγερση; Γνωρίζουν τα γεγονότα;
Δυστυχώς πολλά παιδιά δεν γνωρίζουν τα γεγονότα και φυσικά δεν ευθύνονται αυτά για την άγνοιά τους. Ευθύνεται ένα ολόκληρο σύστημα, ευθύνονται τα κόμματα που διαχειρίστηκαν την επέτειο του Πολυτεχνείου, ευθύνεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Ευτυχώς υπάρχουν κάποιοι καθηγητές και δάσκαλοι ακόμα ευαίσθητοι, διότι η παλιά φρουρά αποχωρεί πλέον από τα σχολεία. Η εκδήλωση για την επέτειο έχει καταντήσει μια σχολική γιορτή, που δυστυχώς όμως δεν μπορεί να μεταδώσει το πραγματικό νόημα. Όμως κατά τη γνώμη μου την κύρια ευθύνη φέρουν τα κόμματα της Μεταπολίτευσης για τον τρόπο που διαχειρίστηκαν την επέτειο του Πολυτεχνείου. Γι’ αυτά τα κόμματα η επέτειος του Πολυτεχνείου σήμαινε απλώς μια πορεία στην αμερικανική πρεσβεία. Αυτή η μονοσήμαντη εκδοχή δίνει λάθος μηνύματα και στους νέους και στην υπόλοιπη κοινωνία, διότι οι νεκροί και οι τραυματίες του Πολυτεχνείου δεν έπεσαν από σφαίρες Αμερικανών, Άγγλων ή Γάλλων, έπεσαν από σφαίρες Ελλήνων χριστιανών, στρατιωτικών και αστυνομικών. Η πορεία στην επέτειο του Πολυτεχνείου δεν πήγε ούτε μία φορά στο Πεντάγωνο και στη ΓΑΔΑ να απαιτήσει την τιμωρία των ενόχων στρατιωτικών και αστυνομικών, των βασανιστών και των δολοφόνων των 25 νεκρών του Πολυτεχνείου. Κανείς δεν αποπέμφθηκε από τα σώματα αυτά, κανείς δεν πήγε φυλακή, κανείς δεν τιμωρήθηκε, όπως άλλωστε δεν τιμωρήθηκε κανείς από το δικαστικό σώμα ούτε από την Εκκλησία, από τα βασικά στηρίγματα δηλαδή του τυραννικού καθεστώτος. Μ’ αυτό θέλω να πω ότι δείχνουμε πάντα κάποιον άλλο εχθρό, εξωτερικό, και όχι τον εσωτερικό πραγματικό ένοχο που υπάρχει ακόμα και σήμερα. Και εδώ είναι το λάθος μήνυμα.
Όμως έχει έναν κορυφαίο συμβολισμό η πορεία στην αμερικανική πρεσβεία.
Η πολιτική δεν γίνεται με συμβολισμούς, γίνεται με πράξη και με συγκεκριμένες προτάσεις, και οι προτάσεις αυτές που έπρεπε να γίνουν από την Αριστερά και δεν γίνονται ήταν αυτές που αφορούν την ανάδειξη των πολιτικών στόχων της εξέγερσης και την απόδοση δικαιοσύνης, με συνέπεια οι ένοχοι να παραμείνουν ατιμώρητοι. Οι αρχιβασανιστές της αστυνομίας Μάλλιος και Μπάμπαλης κυκλοφορούσαν ελεύθεροι - αυτό δείχνει την αποτυχία απόδοσης δικαιοσύνης από το μεταπολιτευτικό κυβερνητικό σύστημα.
Θεωρείτε ότι αυτά για τα οποία καταγγέλλεται σήμερα η δικαστική εξουσία έχουν τις ρίζες τους στις διαδοχικές ατιμωρησίες των θεσμικών ενόχων από το μετεμφυλιακό κράτος και μετά;
Βεβαίως. Είναι μια διαρκής ατιμωρησία, μια διαρκής απροθυμία κάθαρσης που συνετέλεσε στην οργάνωση και στην κυριαρχία ενός άδικου καθεστώτος, απρόθυμου να αποδίδει δικαιοσύνη. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε δύο πράγματα που σήμερα συγχέονται. Η δικαστική εξουσία είναι εντελώς διαφορετική από τη δικαιοσύνη. Στην Ελλάδα υπάρχει δικαστική εξουσία αλλά δεν υπάρχει δικαιοσύνη. Αυτή η αναντιστοιχία διαβρώνει και την ελληνική κοινωνία. Για σκεφτείτε το εξής: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε από τη Γαλλία στην Ελλάδα το 1974 και στις εκλογές της ίδιας χρονιάς ανακηρύχθηκε πρωθυπουργός με 54%. Αντίθετα, η κατεξοχήν εμβληματική φιγούρα του αντιδικτατορικού αγώνα, ο Αλέκος Παναγούλης, μετά βίας εκλέχθηκε στη Β’ Αθηνών βουλευτής της Ενώσεως Κέντρου, με 8.947 ψήφους από τη δεύτερη κατανομή. Εδώ λοιπόν διαφαίνεται και η έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης που χαρακτηρίζει την κοινωνική πλειονότητα.
Εσείς λάβατε μέρος στην εξέγερση. Πώς βρεθήκατε στο Πολυτεχνείο το ’73;
Ήμουν φοιτητής στο Μαθηματικό Τμήμα της Φυσικομαθηματικής Αθηνών. Συμμετείχα στο φοιτητικό κίνημα, στις καταλήψεις και στις συγκεντρώσεις της σχολής, στις διαδηλώσεις. Στο Πολυτεχνείο βρέθηκα από την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου, την πρώτη μέρα της κατάληψης. Εκεί ένιωσα για πρώτη φορά τότε τι σημαίνει ελευθερία, τι σημαίνει συλλογικότητα και δημιουργία και τι σημαίνει να βλέπεις μπροστά σου να ξετυλίγονται μόνο τα καλά στοιχεία που φέρει ο άνθρωπος: την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα, το μοίρασμα, την επινόηση νέων πραγμάτων, τη φιλία, τον έρωτα. Εκεί νιώσαμε τη δύναμη της συλλογικής πολιτικής δράσης και το συναίσθημα ότι γίνεσαι υποκείμενο της πολιτικής και όχι αντικείμενό της.
Νιώθατε εκείνες τις στιγμές ότι γράφετε ιστορία;
Στο Πολυτεχνείο πολλοί νιώσαμε ότι γράφουμε ιστορία και ήταν αυτή ακριβώς η αίσθηση που μας οδηγούσε να συνεχίσουμε τον αγώνα και να μην κάνουμε πίσω. Εκεί συνειδητοποίησα αυτό που λέει ο Κάφκα, ότι «έπειτα από κάποιο σημείο δεν υπάρχει πλέον επιστροφή. Σε αυτό το σημείο πρέπει να φτάσεις». Νομίζω ότι το φτάσαμε αυτό το σημείο στην εξέγερση.
Δεν είναι λίγο.
Είναι πολύ σημαντικό, καθόρισε τις ζωές μας.
Φόβο νιώθατε;
Οπωσδήποτε υπήρχε φόβος, αλλά ξεπερνιόταν μέσα στη συλλογικότητα. Κι αυτό είναι το ωραίο, ο φόβος μας γινόταν δύναμη και αγώνας.
Είστε από εκείνους που τραυματίστηκαν. Μία σφαίρα σάς βρήκε στην αορτή. Πότε συνέβη;
Αυτό έγινε το βράδυ της Παρασκευής, μερικές ώρες πριν εισβάλει το τανκ. Είχα βγει για λίγο έξω από το Πολυτεχνείο για να δω τι γίνεται στους γύρω δρόμους. Όταν επέστρεφα για να μπω μέσα, η σφαίρα με βρήκε στην Πατησίων, μπροστά ακριβώς στην πύλη του Πολυτεχνείου. Κάποιοι που επίσης βρίσκονταν έξω με μετέφεραν στο πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου. Εκεί είδα και τον πρώτο νεκρό της εξέγερσης, αλλά είδα και τρεις ακόμα τραυματίες. Ο πρώτος είχε χτυπηθεί στον λαιμό, ο δεύτερος στην κοιλιά και ο τρίτος ήταν χτυπημένος στο πόδι. Η σφαίρα τού είχε σπάσει το κόκαλο και το πόδι του κρεμόταν από μια πέτσα. Μετά από λίγο ήρθε κάποιος ιδιώτης, απ’ αυτούς που καλούσε ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου, και με μετέφερε μαζί με άλλους δύο τραυματίες με το αυτοκίνητό του στο Ρυθμιστικό τότε, Γενικό Κρατικό σήμερα. Δεν θα ξεχάσω την κόλαση που υπήρχε στο Ρυθμιστικό. Επειδή πονούσα πολύ μια νοσοκόμα ήρθε και μου είπε, μην μιλάς και καταλάβουν ότι είσαι από το Πολυτεχνείο, γιατί στον διπλανό θάλαμο μπήκαν οι ασφαλίτες και χτυπούσαν έναν συμφοιτητή σου στις πληγές του. Με χειρούργησαν, ήταν δύσκολη η κατάσταση γιατί η σφαίρα, που προερχόταν από αστυνομικό πιστόλι ή από Tomson που χρησιμοποιούσαν η αστυνομία και ο στρατός εκείνη την εποχή, είχε σφηνωθεί δίπλα στην αορτή. Έτσι με μετέφεραν κρυφά στο Ιπποκράτειο όπου ήταν ο πολύ καλός αγγειοχειρουργός και άνθρωπος Γεώργιος Ανδριτσάκης, ο οποίος με έσωσε. Η μεταφορά μου από το Ρυθμιστικό στο Ιπποκράτειο και στον Ανδριτσάκη ήταν πρόταση και πρωτοβουλία του αγγειοχειρουργού Κώστα Χαρώνη που με είχε χειρουργήσει.
Τι άλλο δεν ξεχνάτε από εκείνες τις ημέρες;
Δεν θα ξεχάσω τον κόσμο που ήταν έξω από το Πολυτεχνείο την Παρασκευή το βράδυ. Χιλιάδες αντιστέκονταν στις επιθέσεις της αστυνομίας, άναβαν φωτιές για να αντιμετωπίσουν τα δακρυγόνα, έστηναν οδοφράγματα και μοίραζαν βαζελίνη και κρέμες για τα δακρυγόνα. Ήταν επίσης εμφανές ότι εκατοντάδες αστυνομικοί ήταν ακροβολισμένοι στο Ακροπόλ, στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και σε άλλες ταράτσες της Πατησίων, της Γ’ Σεπτεμβρίου και των γύρω δρόμων. Αυτό που ακόμα δεν γνωρίζει ο πολύς κόσμος είναι ότι το Πολυτεχνείο είναι κυρίως οι χιλιάδες που ήρθαν έξω από το Πολυτεχνείο. Οι φοιτητές καλούσαν από την Πέμπτη τον κόσμο να μαζευτεί για να πέσει η δικτατορία. Είχε πια πολιτικοποιηθεί η εξέγερση από την Πέμπτη. Το Πολυτεχνείο είχε υπερβεί τα όρια της φοιτητικής κατάληψης, ήταν μια λαϊκή εξέγερση, με μαζικότητα που για πρώτη φορά στα 7 χρόνια της Χούντας απείλησε και κλόνισε το καθεστώς, που για να σωθεί κατέφυγε στη δολοφονική καταστολή.
Στη δίκη του Πολυτεχνείου καταθέσατε;
Φυσικά. Δεν ήταν δίκη παρωδία, όμως ο πρόεδρος επέμενε αυστηρά στις προσωπικές περιπτώσεις των νεκρών και των τραυματιών. Παρότι ο Τσεβάς έβγαλε το περίφημο πόρισμά του στο οποίο ανέφερε 34 νεκρούς, η έρευνα δεν επεκτάθηκε, η δικαστική εξουσία δεν ενδιαφέρθηκε για τα περαιτέρω, για τους φυσικούς αυτουργούς των δολοφονιών και των τραυματισμών οι οποίοι ήταν φυσικά απόπειρες δολοφονίας.
Ο ανακριτής Τσεβάς ανέφερε ως ενόχους στο πόρισμά του τον Ντερτιλή και τον Λυμπέρη. Εσείς βρήκατε ποιος σας πυροβόλησε;
Οχι, δεν βρήκα τον ένοχο. Κι αυτό, ξέρετε, άφησε ένα τραύμα, ένα βαθύ αίσθημα μη απόδοσης δικαιοσύνης και δυσπιστίας απέναντι στο σύστημα. Αυτό που μου έχει μείνει είναι ότι υπήρχε η σπουδή να τελειώσει το σύστημα με τις «εκκρεμότητες», με τις ενοχλητικές υποθέσεις δηλαδή, και να προχωρήσει όσο το δυνατό πιο ανώδυνα παραπέρα.
Το Πολυτεχνείο για σας που το ζήσατε υπάρχει και ως τραύμα;
Όχι η εξέγερση, αυτές οι τρεις ημέρες ήταν από τις πιο σημαντικές της Ελληνικής Ιστορίας και θεωρώ ότι είμαι πάρα πολύ τυχερός που έζησα αυτή τη μοναδική ανεπανάληπτη εμπειρία. Καθόρισε τη ζωή μου. Το τραύμα είναι αυτό το κενό που δημιούργησε η μεταπολιτευτική πορεία στον τόπο. Πολλοί από μας που συμμετείχαμε στο Πολυτεχνείο έχουμε μείνει μ’ αυτή την πικρή γεύση, ότι η Μεταπολίτευση δεν εκπλήρωσε τους στόχους και τις διεκδικήσεις της εξέγερσης. Τα όνειρα έμειναν εν πολλοίς αδικαίωτα. Όμως δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι το Πολυτεχνείο άνοιξε τον δρόμο για την πτώση τους Χούντας καθώς επίσης για τις θεσμικές αλλαγές που έγιναν, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό - θα ήταν ακόμα σημαντικότερο αν δεν υπήρχε η προδοσία στην Κύπρο.
Μισό αιώνα και έναν χρόνο μετά, τι συμβολοποιεί το Πολυτεχνείο;
Τον
αγώνα εναντίον κάθε αυταρχικής εξουσίας, είτε είναι δικτατορία είτε
είναι κοινοβουλευτικός αυταρχικός, πράγμα το οποίο βλέπουμε σήμερα στη
χώρα μας. Ελπίζω να αποτελέσει ερέθισμα και για έναν άλλο αγώνα σημερινό
εναντίον αυτής της αυταρχικής εξουσίας που οικοδομείται μπροστά στα
μάτια μας με το ανεξέλεγκτο, αλαζονικό καθεστώς Μητσοτάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου