Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας: Σε τι χρησιμεύει η Φιλοσοφία στον καιρό της ΑΙ;
Γώργος ΧατζηβασιλείουΣήμερα, 21 Νοέμβρη 2024, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας. Ένας εορτασμός που θεσμοθετήθηκε το 2002 με πρωτοβουλία της UNESCO αναγνωρίζοντας την ανάγκη για κοινό στοχασμό πάνω στα προβλήματα της ανθρωπότητας. Στον φουτουριστικό κόσμο πια της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), του Web, ή της Βιοτεχνολογίας, στον κόσμο των πλανητικών προκλήσεων και του χειμάρρου γνώσης που αναβλύζει πλέον όχι απ’ τη Φιλοσοφία αλλά απ’ την Τεχνολογία, σε τι χρησιμεύει όμως ακόμη η φιλοσοφία;
Πολλοί θεωρούν ότι η άνοδος της τεχνολογίας και οι θετικές επιστήμες προοικονομούν τον θάνατο της φιλοσοφίας. Ότι η φιλοσοφία δεν έχει κάτι να πει στον 21ο αιώνα μπροστά στις αστείρευτες γνώσεις που η τεχνολογία προσφέρει. Είναι όμως έτσι; Ή μήπως, αντίστροφα, η τεχνολογία φέρει μια πληθωρική αναγέννηση της φιλοσοφίας; Μήπως στον νέο κόσμο που γεννιέται, στον σμιλεμένο από κατεβατά αλγορίθμων ΤΝ και αλυσίδων μηχανευμένου DNA που θα γραφτούν στους χρόνους που έρχονται, η φιλοσοφία γίνεται πιο αναγκαία από ποτέ;
Η φιλοσοφία πάντως δεν έρχεται επεξηγηματικά μόνο στο ένα ή στο άλλο εξειδικευμένο ερώτημα. Έρχεται να αποδώσει μια ερμηνεία, ένα νόημα, σε όσα μας περιβάλλουν και σε όσα εμείς οι άνθρωποι είμαστε ή γινόμαστε.
Σε τι χρησιμεύει η Φιλοσοφία στον καιρό της ΑΙ;
Και τώρα που μια τεκτονική πολιτισμική και υπαρξιακή μεταμόρφωση του ανθρώπου σφυρηλατείται από την υψηλή τεχνολογία, η φιλοσοφία καλείται να συλλάβει το νόημα της νέας πραγματικότητας που επωάζει. Να την υποτάξει σε έννοιες, λέξεις, ιδέες. Να αποδώσει μαζί τη μεγάλη εικόνα του φουτουριστικού μας κόσμου, διευκολύνοντας την τακτοποίηση του νου.
Μέρος της αποστολή της ανέκαθεν ήταν η άρθρωση μιας δημόσιας τοποθέτησης πάνω στα κοινά και πρακτικά ζητήματα, όπως υποδηλώνουν αρχαίοι και νέοι φιλόσοφοι. Δεν είναι τυχαίο π.χ. που στην αρχαιότητα η φιλοσοφία δεν ασχολήθηκε ποτέ με το οικολογικό πεδίο αφού αυτό δεν υπήρχε στη λίστα των απτών προβλημάτων της.
Η φιλοσοφία ζητείται πάλι να καταθέσει τη διόρασή της για το τι κόσμο φτιάχνουμε – αλλά και για το τι κόσμο θέλουμε να φτιάξουμε με τις νέες αχανείς τεχνολογικές δυνάμεις που διαθέτουμε. Αυτές, οι πλανητικού διαμετρήματος ευκαιρίες και απειλές της τεχνολογίας, δεν υπήρχαν «πάντα». Είμαστε οι πρώτες γενιές στην πολυχιλιετή μας ιστορία που έχουμε την ευθύνη της διαχείρισής τους. Εδώ είναι η πρωτόγνωρη κατάσταση όπου βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα.
Η φιλοσοφία επικαιροποιείται στη θεώρησή μας κι εντείνει πληθωρικά τη σημασία της μπροστά στον νέο κόσμο που εκκολάπτεται για τρεις σημαίνοντες λόγους:
Α) Νέα Ηθικά και Οντολογικά ζητήματα: Η φιλοσοφία επικαιροποιείται από τεχνολογίες όπως η ΤΝ ή η γενετική τεχνολογία γιατί καλείται να αντιμετωπίσει νέα εξαιρετικά κρίσιμα ηθικά, υπαρξιακά, και οντολογικά ζητήματα που εκείνες δημιουργούν.
Ζητήματα που κανείς απ’ τους παραδοσιακούς φιλόσοφους δεν είχε αναμετρηθεί ως τώρα μαζί τους. Ούτε ο Πλάτων, ούτε ο Αριστοτέλης, ο Καντ ή ο Νίτσε είχαν πραγματευθεί ηθικά ερωτήματα όπως το «πώς να διαχειριστούμε αλγόριθμους που τείνουν να ξεπεράσουν τη δική μας νοημοσύνη και απειλούν π.χ. να πάρουν τις θέσεις εργασίας μας στο μέλλον;». Ή «πώς καλούμαστε να διαχειριστούμε την απτή δυνατότητα που έχουμε να μηχανεύουμε το ανθρώπινο DNA με τον συνδυασμό ΤΝ και βιοτεχνολογίας;» φτιάχνοντας ακόμη και νέα είδη ανθρώπων σε βάθος ιστορικού χρόνου (υπερανθρωπισμός).
Τα παραπάνω ερωτήματα αφορούν καταρχήν την πολιτική φιλοσοφία και την οντολογία. Γιατί είναι η οντολογία ο κλάδος που ασχολείται με τη διάκριση και την ερμηνεία των ειδών. Κι η ερμηνεία της γίνεται αναγκαία ενώσω έχουμε μπροστά τη δυνατότητα γέννησης νέων ειδών ανθρωπότυπων απ’ τα τεχνολογικά σπλάχνα, και τη δημιουργία νέων ειδών υψηλής (τεχνητής) νοημοσύνης. Κι είναι η πολιτική φιλοσοφία που καλείται να αναλύσει τους νέους αυτούς θεμέλιους όρους της πρωτόγνωρης πολιτικής συνθήκης που ανατέλλει.
Στέκουμε φιλοσοφικά σε μια ανεπανάληπτη στιγμή της ιστορίας: στα 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια ζωής του σύμπαντος όλα τα είδη του (άστρα, δεινόσαυροι, άνθρωποι, δέντα) είχαν ένα κοινό στοιχείο: προέρχονταν από τη Φυσική Εξέλιξη. Τα πάντα ήταν αποτέλεσμα κοσμικών μαλάξεων που κυοφορούνταν αργόσυρτα για ατελείωτα χρόνια. Στον 21ο αιώνα ο άνθρωπος βάζει πλώρη για ένα νέο μεγαλειώδες ορόσημο: να ξαναγράψει την ιστορία της Φυσικής Εξέλιξης πλάθοντας νέα είδη ζώων, φυτών ή ανθρώπων ή ΤΝ σε χρόνο (ιστορικού) “dt” με την τεχνολογική θαυματουργία που πλέον διαθέτει.
Η φιλοσοφία καλείται να νοηματοδοτήσει καινούργια και κοσμογονικά ζητήματα όπως τα παραπάνω, που επωάζουν έναν κόσμο που δεν θα είναι απλώς καινούργιος. Θα είναι άλλος.
Β) Ηθικός Προγραμματισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης: Καθώς συζητάμε πλέον όλο και περισσότερο την ανάγκη ενός ηθικού προγραμματισμού της ΤΝ, στην πραγματικότητα συζητάμε για την ανάγκη ενός φιλοσοφικού προγραμματισμού της ΤΝ, επειδή η ηθική είναι ένας απ’ τους πλέον βασικούς κλάδους της φιλοσοφίας.
Τι σημαίνει ηθικός προγραμματισμός της ΤΝ; Ας αποσαφηνιστεί μέσα από ένα παράδειγμα.[............................................................]
Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας: Σε τι χρησιμεύει η Φιλοσοφία στον καιρό της ΑΙ;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου