Ο Μεγάλος Αδερφός στον εργασιακό χώρο: Μια νέα μορφή ελέγχου αναδύεται
Bossware: Εργαλεία ενίσχυσης παραγωγικότητας ή δυστοπικός εφιάλτης;
Βελτίωση απόδοσης, αύξηση αποτελεσματικότητας, ενίσχυση παραγωγικότητας.
Σε αυτές και σε άλλες συναφούς νοήματος φράσεις κατέληξαν οι ομάδες marketing των εταιρειών παραγωγής λογισμικών παρακολούθησης εργαζομένων (employee monitoring software), προκειμένου να προωθήσουν και να πουλήσουν τα νέα ψηφιακά εργαλεία επιτήρησης που έχουν αρχίσει να κατακλύζουν τους σύγχρονους εργασιακούς χώρους.
Η παράνοια της παραγωγικότητας (productivity paranoia), ένας όρος εισηγμένος από τη Microsoft, περιγράφει το εξής φαινόμενο:
Μεταπανδημικά και με την καθιέρωση της υβριδικής εργασίας, οι άνθρωποι εργάζονται περισσότερο από ποτέ, την ίδια ώρα που οι εργοδότες και οι managers αμφιβάλλουν σχετικά με το πόσο παραγωγικοί είναι οι υπάλληλοί τους.
Για να διαλύσουν τις αμφιβολίες τους και να διασφαλίσουν υψηλά επίπεδα εργασιακής απόδοσης, οι εταιρείες άρχισαν να καταφεύγουν όλο και περισσότερο στη λύση των λογισμικών επιτήρησης, τα οποία είναι γνωστά και ως λογισμικά των αφεντικών ή bossware (< boss + software).
Οι εργοδότες ισχυρίζονται ότι αυτό που θέλουν είναι απλώς να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοί τους παραμένουν παραγωγικοί.
Όμως, πόσο ρεαλιστικός είναι αυτός ο στόχος, πόσο θεμιτά είναι τα μέσα για την επίτευξή του και πόσο πιθανό είναι να υπάρξουν τα αντίστροφα αποτελέσματα;
Τα bossware ήρθαν για να μείνουν∙ όμως, με τι κόστος;
Σύμφωνα με την έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (Joint Research Centre) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ζήτηση για τα bossware υπερδιπλασιάστηκε (108%) τον Απρίλιο του 2020 παγκοσμίως (δηλαδή με την εμφάνιση της πανδημίας και την αναγκαστική εξ αποστάσεως εργασία), ενώ και οι σχετικές αναζητήσεις στην Google (“how to monitor employees working from home”) αυξήθηκαν κατά 1705% την ίδια περίοδο.
Η έρευνα της digital.com βρήκε πως το 60% των εργοδοτών στις ΗΠΑ που έχουν εξ αποστάσεως εργαζόμενους χρησιμοποιεί κάποιο λογισμικό επιτήρησης, ενώ ένα άλλο 17% το σκέφτεται.
Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο τα αφεντικά εφαρμόζουν αυτή την πρακτική είναι για να κατανοήσουν το πώς οι εργαζόμενοι ξοδεύουν τον χρόνο τους (79%), ενώ ακολουθεί η… ανησυχία τους (65%) το για το αν οι υπάλληλοί τους εργάζονται μια πλήρη εργασιακή ημέρα.
Μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, σχεδόν 9 στους 10 εργοδότες (88%) δήλωσαν πως έχουν προχωρήσει σε απολύσεις μετά την εγκατάσταση και χρήση του λογισμικού.
Τέλος, μελέτη της StandOut CV εκτιμά ότι έως το 2025 το 70% των μεγάλων εργοδοτών θα παρακολουθεί τους υπαλλήλους του, ενώ διαπιστώνει σημαντική αύξηση (24,24%) στην εμφάνιση πιο παραβιαστικών χαρακτηριστικών στα συγκεκριμένα λογισμικά σε σχέση με το 2021.
Όπως φαίνεται, τα bossware έχουν έρθει για να μείνουν. Με τι κόστος, όμως;
Μετά την πανδημία και την εμφάνιση της εξ αποστάσεως εργασίας, η χρήση λογισμικών επιτήρησης εργαζομένων εκτοξεύτηκε.
Έρευνες, εκθέσεις και άρθρα στον διεθνή Τύπο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τη χρήση bossware στους χώρους εργασίας και τις πιθανές επιπτώσεις τους στην ψυχοσύνθεση (και όχι μόνο) των εργαζομένων. Τονίζουν, μάλιστα, ότι είναι μεγάλες οι πιθανότητες τα «λογισμικά των αφεντικών» να έχουν τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Έκθεση του coworker.org (ΜΚΟ που ασχολείται με την υποστήριξη εργαζομένων και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών), διαπιστώνει πως η εξάπλωση τέτοιων τεχνολογικών προϊόντων διαβρώνει τα εργασιακά πρότυπα, περιορίζει τη συνδικαλιστική δράση και αποδυναμώνει τη φωνή και τη δύναμη των εργαζομένων, υπονομεύοντας ταυτόχρονα το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στην αποσύνδεση.
Η αποθάρρυνση, η εντατικοποίηση των ρυθμών εργασίας και ο αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης ψυχικών ασθενειών είναι κάποιες ακόμα πιθανές επιπτώσεις της χρήσης bossware, όπως επισημαίνει η έκθεση του Κέντρου για τη Δημοκρατία και την Τεχνολογία (Center for Democracy & Technology).
Το περιοδικό Harvard Business Review θεωρεί πως η παρακολούθηση δεν οδηγεί σε αύξηση παραγωγικότητας, κάνοντας λόγο για καταπίεση των εργαζομένων και πεσμένο ηθικό, ενώ, σε άλλο άρθρο του, προειδοποιεί πως η χρήση bossware μπορεί να μειώσει το αίσθημα της προσωπικής ευθύνης των εργαζομένων και να οδηγήσει σε εσκεμμένη παράκαμψη και παραβίαση των κανόνων (π.χ. μη προβλεπόμενα διαλείμματα, περιφρόνηση οδηγιών, καταστροφή και κλοπή εξοπλισμού, σκόπιμη μείωση της ταχύτητας στην εργασία κ.α.).
Ρεπορτάζ των New York Times φιλοξενεί τη φωνή υπαλλήλων γραφείου, οι οποίοι περιέγραψαν την ηλεκτρονική παρακολούθησή τους ως αποθαρρυντική, ταπεινωτική και τοξική. Το μεγαλύτερο παράπονό τους, βέβαια, είναι η έλλειψη αξιοπιστίας των bossware, καθώς αυτά αδυνατούν να “συλλάβουν” την offline δραστηριότητα και να αξιολογήσουν πιο δύσκολα μετρήσιμα εργασιακά καθήκοντα.
Άλλωστε, δεν είναι άγνωστη η περίπτωση της Amazon που, όπως μας θυμίζει το Infowar, απέλυε κατά τα άλλα αποδοτικότατους εργαζόμενους ακόμα και μετά από μόλις μια ημέρα «κακής παραγωγικότητας».
Πώς είναι να εργάζεσαι υπό τη συνεχή επίβλεψη των bossware;
To Αlterthess επικοινώνησε με τέσσερις εργαζόμενους/ες σε διάφορους κλάδους, σε μια προσπάθεια να καταλάβει πώς είναι να εργάζεσαι υπό το άγρυπνο βλέμμα των λογισμικών επιτήρησης.
«Συντελείται πνευματική κόπωση των εργαζόμενων»
Η Μαρία εργαζόταν για ένα διάστημα σε εταιρεία επικοινωνίας εξ αποστάσεως. Όπως μας λέει, της είχε δοθεί υπολογιστής της εταιρείας ο οποίος είχε ήδη εγκατεστημένο το πρόγραμμα. «Είχαμε software που μετρά τον χρόνο κάθε δραστηριότητας, όπως και πότε ξεκινάς και πότε τελειώνεις τη βάρδια. Επίσης, λογισμικό στο οποίο ο/η προϊστάμενος-η έχει πρόσβαση realtime στο παράθυρο εργασίας και μπορεί να ελέγχει τι ακριβώς συμβαίνει. Και τέλος, οι εργαζόμενοι αποκλείονται από αρκετά websites που κρίνονται ως ασύμβατα με το εργασιακό περιβάλλον», σημειώνει.
Όταν εργάζεσαι με ένα τέτοιο πρόγραμμα, χρειάζεται μια περίοδος προσαρμογής καθώς δεν είναι εύκολο να το συνηθίσεις. «Η εντατικοποίηση και το άγχος είναι αυξημένα ενώ η ιδιωτικότητα και η ανεξαρτησία του εργαζομένου περιορίζονται, γεγονός που δημιουργεί περαιτέρω άγχος. Ενισχύεται το micromanaging και η ελευθερία κινήσεων είναι μικρή. Το ατυχές σε αυτό είναι ότι με την πάροδο του χρόνου, αυτή η συνθήκη κανονικοποιείται και συνηθίζεται, σε βάρος όμως της ψυχικής υγείας του εργαζομένου», μας λέει χαρακτηριστικά η Μαρία.
Σε ψυχολογικό επίπεδο μας λέει πως η εργασία με λογισμικό επιτήρησης «είναι αρκετά αγχωτική κατά βάση στο επίπεδο της παραγωγικότητας και της εργασιακής απόδοσης, καθώς όλες οι λεπτομέρειες και οι “κινήσεις” που αφορούν τη δουλειά ελέγχονται, αξιολογούνται και ποσοτικοποιούνται, διαμορφώνοντας έτσι τα κριτήρια παραγωγικότητας του εργαζομένου. Επίσης, το συνεχές monitoring δημιουργεί ένα σχεδόν ασφυκτικό πλαίσιο εργασίας, καθώς η ικανότητα εργασίας που βασίζεται στην αυτονομία του εργαζομένου δεν αξιοποιείται».
«Αυξάνεται το άγχος και η εντατικοποίηση, με την ιδιωτικότητα και την ανεξαρτησία του εργαζομένου να περιορίζονται», τονίζει η Μαρία.
Παράλληλα, η Μαρία σημειώνει πως δεν επιχείρησε να παρακάμψει το πρόγραμμα, καθώς δεν θέλησε να ρισκάρει να λάβει κάποια επίπληξη ή κάτι χειρότερο. Μάλιστα, γνωρίζει πως στη συγκεκριμένη εταιρεία υπάλληλος απολύθηκε για λόγους εργασιακής απόδοσης, με βάση δεδομένα που συλλέγονται από τα προαναφερθέντα λογισμικά.
Η Μαρία θεωρεί πως ο στόχος του ελέγχου συμβάλλει κατά βάση στην εντατικοποίηση της εργασίας. «Μακροπρόθεσμα αυτό που συντελείται είναι η πνευματική κόπωση των εργαζόμενων γιατί το μέγεθος της πίεσης για απόδοση είναι μεγαλύτερο. Αυτή η διαρκής επίβλεψη εντείνει το άγχος, αφαιρεί την εργασιακή αυτονομία και, έτσι, βάσει της δική μου εμπειρίας, φέρνει μάλλον περισσότερο αντιπαραγωγικά αποτελέσματα σε βάθος χρόνου», τονίζει χαρακτηριστικά.
«Σε δημιουργικές δουλειές υπάρχουν στιγμές που το μυαλό δουλεύει, αλλά τα χέρια όχι»
Το πώς βιώνει ο ίδιος τη χρήση ενός τέτοιου λογισμικού μας εξηγεί ο Αλέξης, ο οποίος εργάζεται ως video game artist σε εταιρεία του εξωτερικού. «Περίπου κάθε 5 με 15 λεπτά το πρόγραμμα βγάζει screenshot, το οποίο σημαίνει πως καταγράφεται τυχαία κάθε κίνηση ή ανοιχτό παράθυρο υπάρχει στην οθόνη εκείνη τη στιγμή. Έχει τύχει κάποιες φορές να τσεκάρω κάποιο e-mail ή να εμφανίζεται κάποιο notification στην οθόνη και να χρειαστεί να διαγράψω το screenshot και αναγκαστικά και τον χρόνο εργασίας που κατέγραψε το πρόγραμμα», σημειώνει.
Την πρώτη περίοδο που εργαζόταν με το πρόγραμμα στον υπολογιστή ένιωθε μεγαλύτερο άγχος και δύσκολα έκανε κάποιο διάλειμμα. Πλέον έχει συνηθίσει την εργασία με αυτό, καθώς «με τον καιρό αντιλαμβάνεσαι πως πρέπει να το αντιμετωπίζεις σχεδόν όπως θα το αντιμετώπιζες αν η παρουσία σου ήταν φυσική, θα κάνεις κάποια μικρά διαλείμματα, αλλά θα περιοριστείς στο να τσεκάρεις e-mail και μηνύματα σε κινητό/τάμπλετ».
Όσον αφορά την ψυχολογία που του δημιουργεί το πρόγραμμα, ο Αλέξης δηλώνει πως «υπάρχει σίγουρα μια καταπίεση στον αριθμό των “κλικ” που πρέπει να καταγράψει για να θεωρηθεί ότι δούλευες το κάθε δεκάλεπτο που περνάει, πράγμα που προκαλεί μεγάλη σύγχυση αν σκεφτεί κανείς πως σε μια δημιουργική δουλειά υπάρχει ένα μέρος στο οποίο χρειάζεται brainstorming και αρκετές στιγμές που το μυαλό δουλεύει αλλά τα χέρια όχι».
Αν και δεν έχει επιχειρήσει να παρακάμψει το πρόγραμμα, ο Αλέξης θεωρεί πως η χρήση τέτοιων προγραμμάτων δεν ενισχύει την απόδοση των εργαζομένων.
«Έχω δεχτεί επίπληξη, σύσταση, παρατήρηση»
Η Στέλλα εργάζεται εδώ και αρκετά χρόνια σε τηλεφωνικό κέντρο εταιρείας τεχνολογίας.[......................................................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Ο Μεγάλος Αδερφός στον εργασιακό χώρο: Μια νέα μορφή ελέγχου αναδύεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου