Παρακολουθήστε ή παρακολουθείστε;

Νίκος Σαραντάκος sarantakos.wordpress.com 8 Φεβρουαρίου

Και οι δυο τύποι στο ερώτημα του τίτλου είναι νόμιμοι και υπαρκτοί, οπότε το ερώτημα "ποιο από τα δυο είναι σωστό;" θυμίζει εκείνο το ανέκδοτο με τον μουσάτο, που ρωτούσε αν το σωστό είναι "Ιράν ή Ιράκ" (δικό  μου είναι το ανέκδοτο, ό,τι θέλω το κάνω).

Όμως, όπως το Ιράν δεν είναι το ίδιο με το Ιράκ, έτσι και το "παρακολουθήστε" δεν είναι ίδιο με το "παρακολουθείστε". Το πρώτο είναι προστακτική "αορίστου": Παρακολουθήστε το νέο συγκλονιστικό επεισόδιο! Το δεύτερο είναι οριστική του μεσοπαθητικού τύπου: Είστε βέβαιος ότι δεν παρακολουθείστε;

Μπορούμε να τα βάλουμε και στην  ίδια φράση, ας πούμε: Παρακολουθήστε αυτό το ντοκιμαντέρ για να δείτε τι πρέπει να  κάνετε αν υποψιάζεστε ότι  παρακολουθείστε,  αν και η φράση ακούγεται κάπως φτιαχτή.

Οι προστακτικές αυτές γράφονται με -ήστε επειδή προέρχονται  από τις παλιότερες σε -ήσατε (ζητήσατε -->  ζητήστε). Όλες οι προστακτικές με -ήστε είναι  συνηρημένων ρημάτων,  πχ επικοινωνώ -> επικοινωνήστε, ζητώ -> ζητήστε, παρακολουθώ -> παρακολουθήστε.

Οπότε δεν πρέπει να μπερδεύονται με τις προστακτικές σε -/iste/ μη συνηρημένων ρημάτων, που έχουν  το /i/ στο θέμα του ρήματος, π.χ. αποφασίζω --> αποφασίστε, αναβλύζω --> αναβλύστε, κλείνω --> κλείστε.

Το θέμα είναι ότι πολύ συχνά βλέπουμε τις προστακτικές αυτές, εννοώ των συνηρημένων ρημάτων, να γράφονται, κακώς, με -είστε, όπως στη διαφήμιση του φροντιστηρίου που έβαλα σε εικόνα. Ακόμα και σε σελίδα της Ακαδημίας Αθηνών υπήρχε η προτροπή: Πληκτρολογείστε... (το επισημάναμε σε μεζεδοάρθρο και το διόρθωσαν). Πολλές φορές σε μεζεδάκια έχουμε επισημάνει τέτοιες στραβογραμμένες προστακτικές -το αντίστροφο λάθος, δηλαδή η αντί για ει, δεν θυμάμαι να το έχω συναντήσει.

Μια φίλη στο Τουίτερ με ρώτησε αν έχω γράψει κάτι για το θέμα -αυτό στάθηκε έναυσμα για το σημερινό άρθρο. Μου γράφει: Είναι εφιαλτικό το πόσο εξαπλώνεται η λάθος ορθογραφία. Διορθώνω φίλους, εξηγώ ότι είναι θέμα αορίστου (αν θυμάμαι καλά), βοήθησα, θα βοηθήσω, βοηθήστε, «βοηθησ-» με η, μου λένε στη δημοτική είναι ει. Θα τρελαθώ! Και πρέπει να διακρίνουμε περιπτωσεις τύπου «είναι καλό να ασκείστε καθημερινά» και «ασκήστε οπωσδήποτε το εκλογικό σας δικαίωμα». Δεν μπορώ να σκεφτώ πολλες αλλά σίγουρα υπάρχουν.

Πράγματι, μετά τη μεταρρύθμιση του 1976, κάποιοι ρηματικοί τύποι που γράφονταν  με -η γράφονται με -ει, πχ "να κάνη" -> "να κάνει", "να χαθή" -> "να χαθεί". Αλλά είναι δύσκολο να χρεώσουμε τη συγκεκριμένη ανορθογραφία αποκλειστικά στη μεταρρύθμιση -έχω συναντήσει πολλά "ζητείστε" σε αγγελίες προπολεμικών εφημερίδων. Η επικράτηση της δημοτικής  μπορεί να έπαιξε έμμεσο ρόλο για την εξάπλωση της ανορθογραφίας επειδή έχουν εκλείψει οι λογιότροπες προστακτικές των συνηρημένων του τύπου "Ζητήσατε τον άνθρωπον". Πάντως, μπορεί να έχει παίξει ρόλο και η κακοχωνεμένη ρετσέτα "το η  τρέπεται σε ει". Θα είχε ενδιαφέρον να μας πουν δάσκαλοι και φιλόλογοι αν έχουν διακρίνει αύξηση του συγκεκριμένου ορθογραφικού λάθους.

Έχει ενδιαφέρον επίσης ότι αν αντικαταστήσουμε την προστακτική με υποτακτική, τότε αναδύεται ο τύπος σε -ήσετε, οπότε όλοι σχεδόν τον γράφουν με ήτα. Δηλαδή ενώ γράφουν "*τηλεφωνείστε μου", θα γράψουν "Σας παρακαλώ να μου τηλεφωνήσετε".

Κατά τα άλλα, είναι περίεργο ότι ο σπανιότερος τύπος (εσείς παρακολουθείστε) έχει περάσει την ορθογραφία του στον συχνότερο (παρακολουθήστε!). Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις ο τύπος της οριστικής εμφανίζεται πολύ σπάνια (εσείς ζητείστε, ας πούμε).

Περισσότερα δεν  θα γράψω εγώ, αλλά θα παραθέσω ένα πληρέστατο σημείωμα του φίλου Νίκου Λίγγρη από τη  Λεξιλογία, γραμμένο πριν από πολλά πολλά χρόνια.

Συνεχίστε να διαβάζετε Παρακολουθήστε ή παρακολουθείστε;.