Έφυγε από την ζωή ο ποιητής Νίκος Φωκάς
Βίλα Κούνδουρου
Πρώτη φορά
σ` αυτό το συμπαθές παρκάκι
εφίλησα κορίτσι εις το στόμα
Ολούθε αλμυρίκια
παγκάκια δω και \’κει
η θάλασσα να επευφημεί
κείνο το παιδικό κατόρθωμα
Του έρωτος
τ` άνοιγμα των σπηλαίων
Θωπεύματα – παφλάσματα κυμάτων
επί τραχέων βράχων
διέγερση σαν δένδρο ευθυτενής
λυσιτελής αγκίστρωση σε χείλη κορασίδος
απαγορεύσασα την χειρ μου να εισέλθει
εις τους ναούς της ζωοδόχου της πηγής
Καθώς εκείνη έκρινε ως όφελος
Ως μια γαλούχηση υψίστης σημασίας
ουχί μονάχα την ηδονή ν` αδράξει
αλλά συνάμα σιωπηρώς να διαφυλάξει
τινών σημείων της
την ανεξαρτησία
Δεν ήτο αγάπη
ούτε μια ανασφάλεια
ούτε μια μυθοποίηση
το αναφερθέν κορίτσι
Δεσμοί φιλίας η πλεκτάνη μας
όχι έρωτος δεσμά
Βρέθηκα εδώ να μαραζώνω
Το όσιο μάθημα λησμόνησα
Τοποθετών επί του έρωτος απάτη
κτίση
και άλλα προσωπεία
εις εγωισμών υπέπεσα τη νοσηρή φενάκη
βρέθηκα δω να μαραζώνω
σ` αυτό
το συμπαθές παρκάκι
`
Έφυγε από την ζωή ο σπουδαίος ποιητής και δοκιμιογράφος, Νίκος Φωκάς σε ηλικία 94 ετών.
Ο Νίκος Φωκάς γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1927. Έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Αθήνα. Σπούδασε Φιλολογία και Ιστορία - Αρχαιολογία του Πανεπιστήμιου της Αθήνας.
Γεννήθηκα στην Κεφαλληνία το 1927. Έζησα τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια στο Ψυχικό, όπου και εφοίτησα στο Κολέγιο Αθηνών. Εσπούδασα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών απ' όπου και αποφοίτησα το 1954. Άσκησα διάφορα επαγγέλματα, όπως συνεργάτης της ελληνικής ραδιοφωνίας, ξεναγός και καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης. Από το 1962 ως το 1972 εργάστηκα στην ελληνική υπηρεσία του ΒΒC. Από το 1972 ως το 1974 υπήρξα συνεργάτης του περιοδικού European Community της υπηρεσίας Τύπου και Πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και αρχισυντάκτης του εντύπου Doric News που εξέδιδε η Ελένη Βλάχου στο Λονδίνο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1974, επανήλθα στη Μ. Εκπαίδευση και το ραδιόφωνο έως το 1982. Το έτος αυτό, πραγματοποίησα ταξίδι στις Ην. Πολιτείες ως προσκεκλημένος του Διεθνούς Προγράμματος Συγγραφέων, κατά τη διάρκεια του οποίου επισκέφτηκα μεγάλο μέρος της χώρας αυτής. Μετά την επιστροφή μου αφιερώθηκα στη συγγραφή και τη μετάφραση. Παράλληλα συγκρότησα το πρώτο λογοτεχνικό εργαστήρι δημιουργικής γραφής στην Ελλάδα μέσα στο πλαίσιο δραστηριότητας της ΧΕΝ, το οποίο διηύθυνα επί 10 χρόνια. Έχω συμμετάσχει σε διάφορα ελληνικά και διεθνή συμπόσια και σεμινάρια σχετικά με τη λογοτεχνία. Υπήρξα ιδρυτικό μέλος της εταιρείας Συγγραφέων από την οποία απεχώρησα το 1996. Από το 1954 έως το 1997 έχω εκδώσει 12 βιβλία ποίησης, ένα πεζογράφημα, δύο τόμους δοκι μίων για τη λογοτεχνία και τη γλωσσική κατάσταση των ημερών μας, καθώς και μεταφράσεων ξένων συγγραφέων, μεταξύ των οποίων Τόμας Ντε Κουίνσυ και Κάρολο Μπωντλαίρ. Για τη μετάφραση ποιημάτων του τελευταίου έλαβα το 1995 το κρατικό βραβείο μετάφρασης. Ποιήματά μου έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί σε διάφορες χώρες. Είμαι παντρεμένος με την Αγγέλα Καραπυλάκη. Έχω δύο παιδιά από προηγούμενο γάμο.
(Από το περιοδικό Διαβάζω 387 (Ιούλιος-Αύγουστος 1998)
Εργογραφία
Ποιητικές συλλογές
|
 |
Έμμετρο αφηγηματικό ποίημα
- Παρτούζα ή Ένα κλείσιμο ματιού, 1991
Πεζό
- Το κάλεσμα της αλεπούς ( ένα παραμύθι ), 1991
Δοκίμιο
- Επιχειρήματα (για τη γλώσσα - για τη λογοτεχνία), 1982
- Το γλωσσικό μας πρόβλημα είναι εξωγλωσσικό, 1991
Μετάφραση
- Προσπέρ Μεριμέ. Κάρμεν, 1983
- Καίη Τσιτσέλη. Το χαμένο πάτωμα, 1984
- Γιάννους Γκλοβάσκι.Γενική Απεργία, 1985
- Τόμας Ντε Κουίνσυ. Εξομολογήσεις ενός Άγγλου οπιοφάγου - Suspiria de profundis , 1986
- Κάρολου Μπωντλαίρ. Τεχνητοί παράδεισοι, 1986
- Ιωάννου Μέγεντορφ. Βυζάντιο και Ρωσσία, 1988
- Τόμας Χάρντυ. Η τρισαγαπημένη, 1989
- Κώστα Αξελού. Ανοιχτή συστηματική, 1989
- Τζόναθαν Καριάρα. Αμφίβολη συγκομιδή, 1989
- Κάρολου Μπωντλαίρ. 15 ποιήματα , 1994
- Αμαλία Φλέμινγκ. Προσωπική κατάθεση, 1995
(Από το περιοδικό Διαβάζω 387 (Ιούλιος-Αύγουστος 1998)
Βιβλία και μεταφράσεις του Νίκου Φωκά που εκδόθηκαν μετά το 1997
Φωκάς, Νίκος. Ελεύθερο θέμα: πεζοποιήματα. Αθήνα: Εστία, 2005.
Φωκάς, Νίκος. Με θάμβος και κρίση. Αθήνα: Νεφέλη, 2004.
Φωκάς, Νίκος. Ποιητικές συλλογές: 1954 - 2000. Αθήνα: Ύψιλον, 2002.
Φωκάς, Νίκος. Το μέτρο της κραυγής μας. Αθήνα: Ύψιλον, 2000.
Lagerlof, Selma Ottilia. Ο θρύλος του Γαίστα Μπέρλινγκ: μυθιστόρημα (μετάφραση Νίκος Φωκάς). Αθήνα: Εστία, 1998.
Άλλες δημοσιεύσεις του Νίκου Φωκά
Sartre, Jean-Paul. Μπωντλαίρ (μετάφραση Νίκος Φωκάς). Αθήνα: Ολκός, 1995.
Φωκάς, Νίκος. Ελληνική πολιτισμική ταυτότητα και ευρωπαϊκή ενοποίηση / Νίκος Φωκάς, Αλέξης Ζήρας, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, κ.ά.- Αθήνα: Εστία, 1993.
Χωραφά, Χριστίνα. Αγκινάρα με ζαχαρόψωμο (μετάφραση Νίκος Φωκάς). Αθήνα: Εστία, 1991.
Έργα του Ν. Φωκά στη βιβλιοθήκη
- Ποιητικές συλλογές, 1954-2000. Αθήνα: Ύψιλον, 2002. [891.899 ΦΩΚ ]
- Αφιέρωμα στον Νίκο Φωκά. Αθήνα: Νέα Εστία, 2005. [890.5 ΝΕΑ ΦΩΚ ] (περιέχει ποιήματα του Ν. Φωκά)
Βιβλία και Περιοδικά για τον Νίκο Φωκά στη βιβλιοθήκη
Βιβλία
- Αργυρίου, Αλέξανδρος, επιμ. «Νίκος Φωκάς». Η ελληνική ποίηση: η πρώτη μεταπολεμική γενιά. Αθήνα, Σοκόλης, 1982: σ. 408-419. [R 891.08 ΕΛΛ τ. 5] και [ 891.08 ΕΛΛ τ. 5]
- Ζήρας, Αλέξ. «Φωκάς Νίκος». Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
[ R 039 ΕΚΠ - τ.9Β]
Περιοδικά
- Αράγης, Γιώργος. «Μερικά σχόλια στα Επιχειρήματα του Νίκου Φωκά». Ο Πολίτης 64-65 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1983): σ. 113-115.
- «Αφιέρωμα στον Νίκο Φωκά», Νέα Εστία 1775 (Φεβρουάριος 2005): σ. 167-[213].
- Βέης, Γιώργος. «Η κρίση του ποιητικού φωτός». Διαβάζω 227 (29/11/1989): σ. 83-85.
- Βρεττάκος, Νικηφόρος. «Δ. Παπαδίτσα: Θυσίες, Ν. Φωκά: Μάρτυρας μοναδικός». Επιθεώρηση Τέχνης Τόμ. ΙΔ', 79 (1961): σ. 86-87.
- Κεφαλάς, Ηλίας. «Στη θέα της δεύτερης όψης των πραγμάτων». Διαβάζω 137 (12/2/1986): σ. 60-62.
- Κουλουφάκος, Κώστας. «Νίκος Φωκάς, Κυνήγια από σύγχρονα γεγονότα». Επιθεώρηση Τέχνης Τόμ. Β', 10 (1955): σ. 86-87.
- Μπελεζίνης, Ανδρέας. «Η στρατηγική και ποιητική της θεολογικής κενώσεως». Διαβάζω 53 (Μάιος-Ιούνιος 1982): σ. 79-81.
- Νικορέτζος, Δημήτρης. «Νίκου Φωκά: Στον ποταμό Κολύμα, Ποιήματα». Νέα Εστία 1698-1699 ( 1-15/4/1998): σ. 575-578.
- Σιδέρη, Αλόη. «Υπόδειγμα γλώσσας και κριτικής». Διαβάζω 56 (9-10/1982): σ. 135-137.
- Τσακνιάς, Σπύρος. «Νίκος Φωκάς: Το κάλεσμα της αλεπούς. Ένα παραμύθι». Η λέξη 111 (9-10/1992): σ. 748-749.
- Φωκάς, Νίκος. Συνέντευξη. «Ναι, είμαι μεταφυσικός ποιητής». Από τον Βασίλη Καλαμαρά. Διαβάζω 387 (Ιούλιος-Αύγουστος 1998): σ. 77-83.
- Φωστιέρης, Αντώνης. «Νίκος Φωκάς: Ο μύθος της καθέτου». Η λέξη 11 (1/1982): σ. 65-66.
Σύνδεσμοι στο Διαδίκτυο για τον Νίκο Φωκά
- Αρχείο Ελλήνων λογοτεχνών - Νίκος Φωκάς
Οι σελίδες του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για τον Νίκο Φωκά με βιογραφία, εργογραφία και βιβλιογραφία. - Έλληνες ποιητές - Νίκος Φωκάς
Οι σελίδες του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για τον Νίκο Φωκά από την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου 2001 στη Φρανκφούρτη. - Καθέτως
Άρθρο του Γιώργου Κοροπούλη, Ελευθεροτυπία, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 20/05/2005 - Kαθημερινές πεζο-ποιητικές αποδράσεις
Άρθρο της Xρύσας Σπυροπούλου για το βιβλίο του Νίκου Φωκά Πεζοποιήματα. Eστία, 2005. - ΚΕΙΜΕΝΑ - Φ
Online ανθολογία ποιημάτων του Ν. Φωκά. - Ο λόγος της απουσίας
Άρθρο του Δημήτρη Χουλιαράκη, Το ΒΗΜΑ, 27/11/2005 - Μακριά από την ακοή του πλήθους
Άρθρο του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/12/2005 - Νίκος Φωκάς Δύο πεζοποιήματα
Κείμενο του ποιητή από το περιοδικό Εντευκτήριο, Τεύχος 54 (Απρίλιος - Ιούνιος 2001) - Ορθόδοξες και ανορθόδοξες πλευρές του Παπαδιαμάντη
Άρθρο του Ανδρέα Μπελεζίνη για το βιβλίο του Νίκου Φωκά για τον Παπαδιαμάντη Με θάμβος και κρίση, Ελευθεροτυπία, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/12/2005 - Σύγχρονη ελληνική ποίηση
Ποιήματα του Νίκου Φωκά από τον ιστοχώρο Σύγχρονη ελληνική ποίηση - Tον τόνο έδωσε η ποίηση (Τα Νέα, 21/11/2005)
- Nikos Fokas [Greece] 1927-
Σελίδες για την ποίηση του Νίκου Φωκά και λίγα ποιήματά του στα ελληνικά και αγγλικά από τον ιστοχώρο Poetry International Web.
Στην Ποίηση
Διατί ν αποτελείς το ζοφερό μου καταφύγιο (;)
ωσάν βραχώδες σπήλαιο
ωσάν πληγή λαλούσα
το ρέον αίμα εξαπατάς
κτερίσματα αναμοχλεύεις.
Μα εμέ
υπό την απαστράπτουσα ερημία
υπό το θαμβός της φυσικής σου γύμνιας
ου δύνασαι ναρκώσεις
Μήτε γοητεύεις πιότερο
μήτε μπλιο σαγηνεύεις.
Διότι η ουσία η στιλπνή χαμέρπεται εις τις λέξεις
και γω αφελώς εννόησα ότι την εκατέχεις
μα η κατοχή κι η νάρκη σου και η πομπή σου η στείρα
γεννά αχλές εκρέουσες σε κίβδηλους αιθέρες.
Ωσεί διαλείπον εκκρεμές
απομυζείς τα εντός μου
τις άηχες ταλαντώσεις μου
τις πιο καλές μου ημέρες
`
Ο κριτικός Αλέξης Ζήρας έγραψε για τον Νίκο Φωκά:
Το ποιητικό έργο του Νίκου Φωκά
παρουσιάζει σε όλη τη διαδρομή του μια αξιοσημείωτη ενότητα ύφους αλλά
και μια σταθερότητα ως προς τον τρόπο με τον οποίο φρονεί για το νόημα
και την αποστολή της ποίησης.
Από τα σχετικά ωριμότερα ποιήματά του, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι για τον Φωκά η ποίηση είναι ένα οριακό προσωπικό γεγονός, ένα βίωμα προσωπικό και ανεπανάληπτο που προσπαθεί να το μεταφέρει σε μια όσο γίνεται περισσότερο κοινή διάλεκτο. Σε όλη την ως τώρα την διαδρομή του, το έργο του Φωκά ανταποκρίθηκε στο πέρασμα ενός ποιητή που έχει από νωρίς δημιουργήσει τη δική του φωνή.
Αυτό που αναζητεί ο λόγος του Φωκά δεν είναι το διαφυγόν πάθος, αλλά την κρίσιμη στιγμή κατά την οποία η ύπαρξη εννοεί την απόλυτη μοναξιά της, τη διαμονή της σε μια έρημη χώρα, την αμετάβατη θέση της σ' ένα σύμπαν ριγμένο ανέκκλητα στην έκπτωση. Κάτι δηλαδή βαθύτερο, ουσιαστικότερο και προσδιορίζει την οντολογική διάσταση της ανθρώπινης μοίρας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ποίηση του Νίκου Φωκά λειτουργεί σαν ένα επιχείρημα που χρειάζεται όσο γίνεται μεγαλύτερη σαφήνεια στη διατύπωση του, για να στηρίξει την προσπάθεια του ποιητή να δει καθαρά.
Είναι όμως ταυτόχρονα ένα επιχείρημα που προέρχεται απολύτως από τον εμπειρικό κόσμο του ποιητή. Με τον αναλυτικό και γειωμένο στην κοινή αισθαντικότητα λόγο, επιχειρεί να συλλάβει την ουσία των μικρών και ασήμαντων γεγονότων, των ελάχιστων σιγμών που διαμέσου τους, καλειδοσκοπικά, ανοίγεται για λογαριασμό του αναγνώστη το γενικό και διανθρώπινο. Από τη προσπάθεια αποκρυστάλλωσης οριακών αισθημάτων, μια προσπάθεια που θα λέγαμε ότι ανιχνεύει έναν παράλληλο δρόμο με εκείνον της σύγχρονης ζωγραφικής, είναι διαπερασμένο το έργο του Φωκά, από τις όψιμες συλλογές του μέχρι και τα πιο πρόσφατα έργα του.
Στα πρώτα βιβλία του, ο Φωκάς, εμφανίζεται με κάπως διεσταλμένα τα γνωρίσματα του έργου του, ο λόγος του είναι πιο οξύς και ταυτόχρονα πιο εριστικός. Οι θεματικές του όμως ρίζες διακρίνονται καθαρά και σ' αυτή τη νεανική του φάση. Με την πάροδο των ετών, ωστόσο, τη γλώσσα του Φωκά γίνεται ολοένα και πιο κυριολεκτούσα, πιο ευθύβολη, πιο καίρια και λιτή. Εντυπωσιακή είναι λόγου χάριν στη τελευταία συλλογή του, η διαρκής υπόμνηση του για τον άνθρωπο που αισθάνεται ξένος μέσα στον κύκλο των επαναλήψεων της ζωής, κάτι που αναμφίβολα με την διπολική αρχή Παράδεισος / Κόλαση που διακρίνεται από πολύ νωρίς στο έργο του συμβολίζοντας σ' ένα ευρύτερο πεδίο τις οριακά αντίθεες δυνάμεις που διεκδικούν την ανθρώπινη ζωή.
Αν η ποίηση, σύμφωνα με μια παλαιότερη διατύπωση του ιδίου του Φωκά είναι «η πρόζα των οριακών βιωμάτων μας», μόνο ένας λόγος αποκαθαρμένος από τα υψηλά συναισθηματικά του φορτία έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει το ουσιώδες και διαρκές μέσα στην παραχαραγμένη πραγματικότητα. Θα έλεγε κανείς μάλιστα ότι ένας από τους βασικότερους άξονες της ποιητικής του Φωκά εδώ εντοπίζεται: σ' αυτή την αέναη κίνηση του ποιητικού εγώ προς εκείνο που εξαλλάσσεται ξεγελώντας, μη παραδίδοντας εύκολα τη βαθύτερη ουσία του.
Η ζωτικής σημασίας αναζήτηση της διαύγειας, προϋποθέτει μια έκφραση απέριττη, αλλά κι αυτή με τη σειρά της σημαίνει μια πιο πέρα φαντασία, που ο ποιητής την χρησιμοποιεί ως κάτοπτρο για να απεικονίσει το όντως ουσιώδες, δηλαδή αυτό που ο ίδιος ο Φωκάς ονομάζει «βίωμα οριακό».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Νίκος Φωκάς | Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου