Θωμάς Σαββίδης: «Ποντιακή διατροφή»
Απόστολος Σπυράκης
Επιπλέον, ο τόπος αποτελούσε σταυροδρόμι πολιτισμών, σε λιμάνια όπως η Κερασούντα και η Τραπεζούντα έφταναν τα καραβάνια από μέρη τόσο μακρινά όσο η Ινδία και η Κίνα, μεταφέροντας εμπορεύματα εξωτικά για τις μεγαλουπόλεις της Ευρώπης, έτσι οι Έλληνες του Πόντου μπόρεσαν να αφομοιώσουν επιρροές κάθε λογής, που μπορεί να τις ανιχνεύσει κανείς στη γλώσσα, στην αρχιτεκτονική και κυρίως στην κουζίνα τους. Αυτή η τελευταία είναι ένα αντικείμενο που μελετά για πολλά χρόνια ο ερευνητής και καθηγητής του Α.Π.Θ. Θωμάς Σαββίδης, για να μας παραδώσει ένα ακόμα όμορφο βιβλίο, συμβάλλοντας στην αναζήτηση της διατροφικής ταυτότητας των Ποντίων και καταθέτοντας την άποψή του σε μια παγκόσμια συζήτηση γύρω από τις αρχές της υγιεινής διατροφής και της μακροζωίας.
Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή καταγραφή συνταγών και εδεσμάτων, αλλά εξηγεί τον ρόλο των διάφορων τροφών στην εξέλιξη του πολιτισμού, όπως και τη σημασία τους στην ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων, καθώς και τη φιλοσοφία που κρύβουν οι διατροφικές συνήθειες.Έχοντας θητεύσει στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, ο Θωμάς Σαββίδης είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει πολλές φορές στην περιοχή του Πόντου παρατηρώντας επιτόπου τα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ στη συνέχεια μελέτησε συγγράμματα λογίων προσφύγων, αλλά και μαρτυρίες απλών ανθρώπων, που κουβαλούσαν στη μνήμη τους όλον εκείνο τον χαμένο πλούτο της πατρίδας τους. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή καταγραφή συνταγών και εδεσμάτων, αλλά εξηγεί τον ρόλο των διάφορων τροφών στην εξέλιξη του πολιτισμού, όπως και τη σημασία τους στην ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων, καθώς και τη φιλοσοφία που κρύβουν οι διατροφικές συνήθειες. Στο βιβλίο παρατίθενται λαογραφικά στοιχεία που συνδέονται με τη διατροφή και δίνουν την εικόνα μιας κοινωνίας που επιβίωσε για αιώνες χάρη στην εργατικότητα και τη δημιουργικότητα των ατόμων που την αποτελούσαν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχετικές παροιμίες και άλλες εκφράσεις· για παράδειγμα, καθώς οι φυσικές ιδιότητες των τροφίμων αντιπροσωπεύουν συναισθήματα, η ζάχαρη εκφράζει την πραότητα και την ευγένεια: «έκοψα τον λόγο σ’ με την ζάχαρην» (συγγνώμη που σας διακόπτω), ο οξύθυμος ή ο ευέξαπτος παρομοιάζονται με το ξίδι, «άμον αψύν οξίδ’» (σαν δυνατό ξίδι), ενώ για όσους ζούσαν μέσα στην ευμάρεια έλεγαν: «το έναν το χέρ’ σο βούτορον και το άλλον σο μέλ’» (το ένα χέρι στο βούτυρο και το άλλο στο μέλι).
Η μελέτη της ποντιακής διατροφής είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, μέσα από λέξεις που έμειναν σχεδόν αναλλοίωτες από την ομηρική εποχή, για παράδειγμα η λέξη λίστρεμαν (πρώτο σκάλισμα του εδάφους με τη σκαπάνη) συναντάται στη Οδύσσεια: «τον δ’ οίον πατέρ’ εύρεν ευκτιμένη εν αλωή λιστρεύοντα φυτόν» (τον πατέρα μονάχο εύρε στον καλόφτιαχτο κήπο να σκαλίζει φυτό), ή η λέξη δαπάνα: «α’ σην γειτονίαν σύντροφον κι α’ σο σπίτ’ δαπάναν» (από τη γειτονιά σου σύντροφο και από το σπίτι σου φαγητό), που αναφέρεται στο σπιτικό φαγητό, διατηρήθηκε στον Πόντο με την ομηρική της σημασία και προέρχεται από το ρήμα δάπτω = καταβροχθίζω, για να ταυτιστεί στην πορεία του χρόνου με το κόστος, καθώς η διατροφική δαπάνη ήταν πάντα το βασικό έξοδο των ανθρώπων. Μυθολογικά, λ.χ. στις ιστορίες των Αργοναυτών και της οργανωμένης αποστολής του Ιάσονα, ο Πόντος ήταν γνωστός σαν ένας εξωτικός τόπος, αφιλόξενος, όπου ο Δίας έστειλε εξορία τον Προμηθέα κι ο Οδυσσέας βρέθηκε θαλασσοδαρμένος στη διάρκεια των περιπλανήσεών του…
Για είκοσι εφτά αιώνες ο Εύξεινος Πόντος αποτέλεσε έναν ιδανικό τόπο, όπου έζησαν και δημιούργησαν οι Έλληνες. Ο Θωμάς Σαββίδης, τιμώντας την ιερή μνήμη των προγόνων του, δημιούργησε με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων και μας παραδίδει ένα καλαίσθητο βιβλίο, προϊόν πολύχρονης εργασίας, μελέτης και αγάπης για τις χαμένες πατρίδες, που δεν μπορούν ποτέ να ξεχαστούν.
Ποντιακή διατροφή
Θωμάς Σαββίδης
Εκδόσεις Κυριακίδη
576 σελ.
ISBN 978-960-599-298-9
Τιμή €59,90
Ο Απόστολος Σπυράκης είναι συγγραφέας και κριτικός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου