Ο σκηνοθέτης Γιάννης Αναστασάκης:«Θα φύγουμε από το ΚΘΒΕ με ψηλά το κεφάλι»
Ο σκηνοθέτης Γιάννης Αναστασάκης
Ενας Φρύγας, δούλος της Ελένης, μας πληροφορεί για το τι συνέβη στο παλάτι, κι ότι την ώρα που πήγαιναν να σφάξουν την Ελένη, εκείνη ξαφνικά εξαφανίστηκε… Και λίγο πριν ο Ορέστης βάλει παντού μπουρλότο, εμφανίζεται -ποιος άλλος;- ο από μηχανής θεός του Ευριπίδη, ο Απόλλων, ο οποίος τακτοποιεί, όπως πάντα, τα πράγματα. Μας ενημερώνει ότι η Ελένη αναλήφθηκε, ο Ορέστης θα απουσιάσει για λίγο επειδή πρέπει να δικαστεί στον Αρειο Πάγο, αλλά θα γυρίσει για να νυμφευτεί την Ερμιόνη. Και ο Πυλάδης θα πάρει σύζυγό του την Ηλέκτρα.
Το κείμενο λοξό, ειρωνικό δράμα, αναποφάσιστο ως προς το είδος του. Η όψη της παράστασης αφορά την εποχή μας στο σκηνικό και τα κοστούμια. Η Ελένη (Δάφνη Λαμπρόγιαννη) με κόκκινη τουαλέτα. Η Ηλέκτρα (Ιωάννα Κολλιοπούλου) με απλό μαύρο και άσπρο φόρεμα, ο Πυλάδης (Δημήτρης Μορφακίδης) κουκουλοφόρος με ξυρισμένο κεφάλι, ο Ορέστης (Χρίστος Στυλιανού) με t-shirt και τζιν παντελόνι, ο Μενέλαος (Χριστόδουλος Στυλιανού) με στολή ναυάρχου, ο Τυνδάρεως (Κώστας Σαντάς) με ανοιχτόχρωμο κοστούμι και πένθος στο μανίκι.
Ο Χορός με μοντέρνα φουστάνια και ψηλοτάκουνα. Ο Απόλλων (Δημοσθένης Παπαδόπουλος) δεν εμφανίζεται στην ορχήστρα. Είναι καθισμένος ανάμεσα στους θεατές, φοράει ψείρα κι όταν έρχεται η ώρα, σηκώνεται όρθιος και από κει κάνει τις δηλώσεις του...
Ο σκηνοθέτης Γιάννης Αναστασάκης διάβασε το έργο από τη θέση του πολίτη σε μια πολιτεία που κλυδωνίζεται, αλλά και από τη θέση μιας πολιτείας που αυτοτιμωρείται τιμωρώντας.
• Η παράστασή σας γέρνει προς την κωμωδία;
Το έργο, γραμμένο σε εποχή αντιηρωική, αντιστοιχεί στο σήμερα - δεν αναφέρομαι μόνο στην επέλαση της οικονομικής κρίσης. Εχει πολλά κωμικά στοιχεία, το μαύρο χιούμορ του Ευριπίδη αξιοποιείται στη μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Οταν η Ηλέκτρα μέσα στο αδιέξοδο προτείνει ως ύστατη λύση να απαγάγουν την Ερμιόνη, το πιο αθώο πρόσωπο της ιστορίας, λέγοντας «αν δεν πειστεί ο πατέρας της, τότε ο Ορέστης να τη σφάξει», οι θεατές γελούν. Είναι κωμικοτραγικό το πώς οργανώνουν ραδιουργίες, τη μια δολοφονία μετά την άλλη, τις απαγωγές, τον εμπρησμό.
Κι έπειτα υπάρχει η κωμική αφήγηση του Φρύγα, Τρώα στην παράστασή μας, που ερμηνεύει ένας εκπληκτικός Χρήστος Στέργιογλου. Τρία νέα παιδιά, με πρόσωπα άγρια, ψυχές ανταριασμένες, σκέψεις θολωμένες, παλεύουν να ζήσουν μέσα στη δίνη μιας κοινωνίας έτσι όπως διοικείται από τον Τυνδάρεω. Το έργο έχει σκληρές στιγμές, διασαλεύεται η αίσθηση δίκιου και άδικου, καταδίκης και τιμωρίας. Στην πίεση του πραγματικού χρόνου που τρέχει η τραγωδία, οι τρεις νέοι χάνουν το μέτρο, δεν ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν τα πράγματα.
• Ο Ευριπίδης, σ’ αυτό το τελευταίο έργο που γράφει πριν φύγει στη Μακεδονία, σαρκάζει, ειρωνεύεται τον τραγικό μύθο, ακόμα και τις ίδιες τις τραγωδίες του;
Και μάλιστα με τόλμη. Κανείς μέχρι τότε, απ’ ό,τι γνωρίζουμε, δεν διατάραξε τον μύθο. Αλλά και ο Ευριπίδης, στο τέλος, επιστρατεύει τον Απόλλωνα για να ολοκληρώσει το έργο, σαν να μας κλείνει το μάτι, σαν να μας λέει «μια παραβολή έκανα, επιστρέφω σ’ αυτά που ξέρετε»… Ο ποιητής παρατηρεί με πικρή θλίψη την κατάσταση που επικρατεί στην πόλη του. Την ήττα, την παρακμή μετά τον πόλεμο, τη δημοκρατία διαλυμένη, τους δημαγωγούς να εξουσιάζουν, ενώ κανένας πολιτικός δεν φροντίζει για την πόλη.
• Σήμερα, ακόμα και ο κάποτε επιφυλακτικός ομολογεί πως κερδίσατε το στοίχημα που βάλατε πριν από τρία χρόνια, όταν αναλάβατε καλλιτεχνικός διευθυντής στο ΚΘΒΕ. Στήσατε ξανά στα πόδια του ένα καταχρεωμένο Θέατρο.
Με πολλή δουλειά και μεγάλη βοήθεια από φορείς, την Πολιτεία, τους πολίτες. Παλέψαμε για να υπάρξει το Θέατρο, να πληρώνονται άνθρωποι, να υπάρχει δουλειά και καλλιτεχνικό έργο. Δεν υπάρχουν πόρτες που να μη χτυπήσαμε.
Ετρεξα οπουδήποτε είχε νόημα η βοήθεια, η συνεργασία. Δεν είχα ισχυρούς δεσμούς, λείπω 25 χρόνια από την πόλη, τη γνώριζα πια μέσα από επισκέψεις κατά καιρούς για δουλειά. Αν καταγράφηκε κάτι διαφορετικό σ’ αυτή την τριετία είναι αυτό: Κυνήγησα τη συνεργασία με όλους τους φορείς της Θεσσαλονίκης, ανεξάρτητα από πολιτικές τοποθετήσεις, με Πανεπιστήμια, Περιφέρεια, δήμους, κυβερνητικές οργανώσεις, με τη Σχολή Τυφλών, με ανθρώπους που βρίσκονται στην απεξάρτηση. Επισκέφθηκα ο ίδιος τους δημάρχους και τον περιφερειάρχη αναζητώντας κοινούς τόπους συνάντησης.
Κάναμε εκπαιδευτικά προγράμματα, παραστάσεις μας βγήκαν από το Κρατικό, ταξίδεψαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πήγαμε σε γειτονιές των δήμων με παραστάσεις χαμηλού εισιτηρίου. Τον προγραμματισμό του χειμώνα έχουν ήδη στα χέρια τους 145 φορείς για να δούμε πού συναντιόμαστε, τι μπορούμε να κάνουμε μαζί. Κουβεντιάζουμε με το Αρχαιολογικό και το Βυζαντινό Μουσείο, αλλά και τη Λυρική Σκηνή, και έχουμε ήδη κάποιες απαντήσεις.
• Τα καταφέρατε χωρίς καλλιτεχνικές αβαρίες. Κάνατε ρεπερτόριο, καλέσατε σημαντικούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς.
Το Κρατικό έγινε θέμα ξανά εξαιτίας των παραστάσεών του. Χαίρομαι για τους 200 χιλιάδες θεατές που ήρθαν στο Κρατικό. Το θεωρώ νίκη. Αίθουσες μεγάλες, 600 θέσεων, γέμισαν, όπως και οι μικρότερες με δουλειές περισσότερο πειραματικές. Η παράσταση απευθύνεται σε όλους. Μιλάμε για ένα Θέατρο που ο πολίτης πληρώνει για να υπάρχει.
Αν η τέχνη αφορά μόνο τους ειδικούς, τότε μιλάμε για μια τέχνη νεκρή. Δεν έχεις αυτοσκοπό μόνο το όραμά σου, αλλά ούτε κάνεις αβαρίες στο ρεπερτόριο ή στις διανομές. Η αγάπη για κείμενα και για τους ανθρώπους, σκηνοθέτες και ηθοποιούς, είχε αποτέλεσμα. Ο κόσμος δεν φοβήθηκε ούτε τον Μπέκετ ούτε τις πειραματικές δουλειές. Ομως, αν οι παραστάσεις δεν ήταν καλές, είτε με 5 ευρώ είτε δωρεάν, ο κόσμος δεν ερχόταν.
• Δεν έπαιξε ρόλο η τιμολογιακή πολιτική που εφαρμόσατε;
Η ατέλεια για τους ανέργους λειτούργησε παρελκυστικά, αυξήθηκε ο αριθμός και των θεατών με εισιτήριο, διπλασιάστηκαν τα έσοδα. Το ίδιο συνέβη και με την καθιέρωση του εισιτηρίου των 5 ευρώ κάθε Τετάρτη και Πέμπτη. Ξαναλέω, αν οι παραστάσεις ήταν κακές, οι θεατές δεν θα ακολουθούσαν, θα έλεγαν «εντάξει, είστε ευγενείς, φιλότιμοι, κοινωνικά ευαίσθητοι, αλλά δεν…».
• Εχουμε πολύ καιρό να δούμε απεργίες στο Κρατικό Θέατρο, συχνό φαινόμενο επί χρόνια.
Οταν αναλάβαμε έγινε αμέσως αντιληπτό από το σωματείο ότι πρόθεσή μας ήταν να βρεθούν λύσεις. Οι εργαζόμενοι, ήδη τρεισήμισι μήνες απλήρωτοι, βρίσκονταν σε κατάσταση αναμονής, ανησυχίας. Είδαν ότι από μεριάς μας υπήρξε έγνοια, αποφασιστικότητα, δεν καθίσαμε να κλαίμε τη μοίρα μας. Και χάρη στη βοήθεια του υπουργείου Πολιτισμού αρχίσαμε να ορθοποδούμε.
Να πληρώνουμε τα χρέη στο Δημόσιο, σε ιδιώτες, προμηθευτές, καλλιτέχνες. Νομίζω ότι, πράγματι, επικρατεί εργασιακή ειρήνη. Το προσωπικό εργάζεται με αυταπάρνηση. Το Θέατρο αυτά τα χρόνια έκλεισε μόνο για μια μέρα, όταν στο παρελθόν οι απεργίες κρατούσαν μέρες. Δύσκολα ο οργανισμός θα περιπέσει στην παλιά κατάσταση. Θα συμβεί αν ξανά η Πολιτεία αδιαφορήσει εντελώς. Τα χρέη μαζεύτηκαν σταδιακά, το Θέατρο πρέπει να έμπαινε μέσα ενάμισι εκατομμύριο τον χρόνο. Που σημαίνει πως, είτε από λάθος είτε από μη χρηστή διοίκηση -δεν το ξέρω αυτό-, μαζεύονταν χρέη που κληρονομούσε ο επόμενος διευθυντής κι όλο αυτό πήγαινε αλυσίδα.
• Τι ζητάτε σήμερα από την Πολιτεία;
Αύξηση της επιχορήγησης η οποία στα χρόνια της κρίσης παγιώθηκε στο ποσό των 5.800.000 ευρώ. Αυτά τα χρήματα αρκούν μόνο για τις μισθοδοσίες και το ΙΚΑ. Αν μια χρονιά πάει στραβά, θα αρχίσουμε πάλι να χρωστάμε. Θα ήθελα αυτήν τη δικλίδα ασφαλείας, να αυξανόταν δηλαδή για ένα ή ενάμισι εκατομμύριο.
Ο οργανισμός είναι μεγάλος και το καλλιτεχνικό προϊόν πρέπει να διαχέεται σε όλη την Ελλάδα. Τον χειμώνα δεν είχαμε χρήματα για περιοδείες. Πήγαμε σε πολλές πόλεις της Β. Ελλάδας, αλλά όχι σε όλες. Δεν είναι δύσκολο, κάποιες παραστάσεις απαιτούν το κείμενο, ένα, δύο, τρεις ηθοποιούς και δύο τεχνικούς. Είχαμε σκεφτεί να περιοδεύσουμε με μικρό θίασο με την «Γκόλφω» από χωριό σε χωριό. Δεν τα καταφέραμε γιατί δεν είχαμε βαν. Φέτος θα το αποκτήσουμε.
• Ζητάτε αύξηση της επιχορήγησης την ίδια στιγμή που η κρίση έχει πολλαπλασιάσει τις ανάγκες σε όλα τα υπουργεία. Κι αν πρέπει κανείς να διαλέξει; Πολιτισμός ή γάζες στα νοσοκομεία;
Εντάξει, έτσι όπως το θέτεις, γάζες. Προηγείται η Υγεία. Απ’ την άλλη, υπάρχουν και τα ΕΣΠΑ που μπορείς να κυνηγήσεις. Τώρα θα αξιοποιήσουμε από το υπουργείο Παιδείας 470.000 ευρώ, εκτός προϋπολογισμού, για ένα τριετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το θέατρο που θα τρέξει το Κρατικό σε όλη τη Β. Ελλάδα, την Ηπειρο και τη Θεσσαλία σε σχολεία. Με παρόμοιο τρόπο οργανώσαμε το διεθνές φεστιβάλ και φτιάξαμε ένα έργο υποδομής στο Βασιλικό Θέατρο, μόνιμη έκθεση κοστουμιών σε προθήκες με καρτέλες ταυτότητας, ενώ προβάλλονται βίντεο με αποσπάσματα από τις παραστάσεις όπου συμμετείχαν τα συγκεκριμένα ρούχα.
• Οι χώροι φύλαξης πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις;
Το βεστιάριο είναι προβληματικό. Με τη βοήθεια της σκηνογράφου Ιουλίας Σταυρίδη φτιάξαμε μια αίθουσα στο Θέατρο Γης και προστατεύτηκαν γύρω στα 150 κοστούμια. Σχεδιάζουμε σε βάθος χρόνου να γίνουν ακόμα 10 αίθουσες, καθώς τα εκθεσιακά κομμάτια είναι πάνω από 2.000 που δεν φυλάσσονται σε επαρκείς συνθήκες κλιματισμού, με φως, αερισμό και ορθή τοποθέτησή τους. Το Θέατρο Γης δεν παραδόθηκε ποτέ επίσημα στο Κρατικό Θέατρο από κάποιον εργολάβο.
Οι χώροι του είναι γιαπί. Κάτω από τις κερκίδες μπορεί να γίνει το φροντιστήριο και το βεστιάριο του θεάτρου, έργο όμως που απαιτεί χρήμα και χρόνο, θα κοστίσει πάνω από 200.000 ευρώ. Ξεκινήσαμε μια προσπάθεια για ένα μουσείο-φροντιστήριο στο Θέατρο Δάσους, ενδεικτικό της 57χρονης διαδρομής του θεάτρου, μια κατασκευή-ευρεσιτεχνία, μια ιδιαίτερη πολυθρόνα, ένα ιστορικό κοστούμι.
• Ωστόσο πληρώνετε ένα υψηλό ενοικιοστάσιο για την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 18.500 ευρώ τον μήνα.
Αυτό είναι πραγματικά ένα μεγάλο πρόβλημα. Ο πρόεδρος Αρης Στυλιανού έχει ζητήσει εγγράφως μείωση του ενοικίου, δεν έγινε δεκτή. Στο μεταξύ συντηρούμε το κτίριο, δαπανώνται πολλά χρήματα για επισκευές, βαψίματα, κ.λπ. Το Θέατρο έχει ανοίξει σε πολλές δράσεις. Δεν είναι εύκολο για το προσωπικό, αλλά τα καταφέρνει. Η ευθύνη μας είναι μεγάλη, όλοι οφείλουμε να την πάρουμε στα σοβαρά. Πρέπει το σκηνικό να κατασκευαστεί έτσι όπως το έχει σχεδιάσει ο σκηνογράφος, πρέπει η παράσταση να περιοδεύσει, πρέπει οι σκηνοθέτες να είναι ευγενείς με τους ηθοποιούς που συνεργάζονται, πρέπει να γίνονται ανοιχτές ακροάσεις.
• Στις 17 Νοεμβρίου λήγει η θητεία σας. Τι περιμένετε;
Δεν ξέρω τι θα συμβεί. Αν ανανεωθεί η θητεία μας, θα συνεχίσουμε με χαρά, με το ίδιο και μεγαλύτερο πείσμα. Αν φύγουμε, θα το κάνουμε με ψηλά το κεφάλι, τη σιγουριά πως κάτι πετύχαμε και με την ελπίδα οι επόμενοι να αξιοποιήσουν ό,τι κερδίσαμε προχωρώντας παραπέρα. Το Θέατρο, με την αρωγή των υπουργείων Πολιτισμού και Οικονομικών, τα κατάφερε.
Δόθηκαν έκτακτες επιχορηγήσεις, με αυστηρό έλεγχο απόδοσης λογαριασμού κάθε τρίμηνο. Τα χρέη από 9 εκατομμύρια μειώθηκαν σε 2 εκατομμύρια. Βρέθηκε ο τρόπος να πληρωθεί το ΙΚΑ, ρυθμίστηκαν οι οφειλές στη ΔΕΗ. Αλλιώς το χρέος θα κατέτρωγε το Θέατρο για πάνω από μια δεκαετία. Εκανα προγραμματισμό για τον χειμώνα, δεν γινόταν αλλιώς, άφησα περιθώριο να προσθέσει δύο έργα ο όποιος επόμενος διευθυντής, κι έμεινε ανοιχτή η Επίδαυρος.
Η Θεσσαλονίκη αλλάζει νοοτροπία
• Παρ’ όλα αυτά η Θεσσαλονίκη εξακολουθεί να είναι μια πόλη συντηρητική.Νομίζω ότι τα πράγματα είναι καλύτερα, σίγουρα δεν είναι πια η Θεσσαλονίκη των Ψωμιάδη-Παπαγεωργόπουλου. Και η δημαρχία Μπουτάρη, ναι, κάνει την ειδοποιό διαφορά. Μην ξεχνάμε ότι τελευταία έχουν τοποθετηθεί, σε μουσεία, θεσμικά κέντρα, άνθρωποι άλλης κουλτούρας και στάσης ζωής κι αυτό δημιουργεί δυναμικές μέσα στην πόλη. Κάναμε παραστάσεις τολμηρές, π.χ. για το μπούλινγκ, και κάποια σχολεία απείχαν. Ομως το 90% των σχολείων ήρθαν. Σπάει σιγά σιγά αυτός ο συντηρητισμός.
Οι Θεσσαλονικείς, μπολιασμένοι από το μικρασιάτικο και το ποντιακό στοιχείο, έχουν έναν τρόπο να ανοίγουν, να χαλαρώνουν, να αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα με μια ξεγνοιασιά. Δεν βλέπεις τόσο σκοτεινά πρόσωπα όπως στην Αθήνα, δεν τρέχουν συνεχώς με το άγχος στο μάτι. Οι άνθρωποι συντηρούν σχέσεις, επαφή με συγγενείς. Θα κάνουν ένα διάλειμμα για καφέ, θα κουβεντιάσουν με τον γείτονα. Κι έπειτα είναι η θάλασσα, αυτή η εικόνα κάθε μέρα μπρος στα μάτια σου, σπουδαίο πράγμα. Εμένα τουλάχιστον με επηρεάζει. Και στα Γιάννενα όπου έζησα ως φοιτητής είχα πείσει τον εαυτό μου να βλέπει τη λίμνη σαν θάλασσα για να νιώθω ωραία.
INFO: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. «Ορέστης» του Ευριπίδη. Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας. Σκηνοθεσία: Γιάννης Αναστασάκης. Σκηνικά-κοστούμια: Γιάννης Θαβώρης. Μουσική: Μπάμπης Παπαδόπουλος. Κίνηση: Αλέξης Τσιάμογλου. Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος. Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βουδούρης. Παίζουν: Ιωάννα Κολλιοπούλου, Δάφνη Λαμπρόγιαννη, Νικόλας Μαραγκόπουλος, Δημήτρης Μορφακίδης, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Μαριάννα Πουρέγκα, Κώστας Σαντάς, Χρήστος Στέργιογλου, Χριστόδουλος Στυλιανού, Χρίστος Στυλιανού και δωδεκαμελής Χορός. 3, 4 Αυγούστου.
Έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου