Τάκης Καμπύλης
Homo Hellinicus economicus
Πηγή: Protagon.gr,16.1.15
«(…) Δίνεται βοήθεια με
διάφορες ονομασίες σε μια ευρεία μάζα ανθρώπων (οικογένειες, άτομα με
ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένους, φτωχούς κ.λπ). Κάποια στιγμή ειπώθηκε ότι
το σύνολο των βοηθούμενων ανέρχονται σε 24 εκατομμύρια. Οι άνθρωποι
αυτοί σκέφτονται ότι δεν θα βρουν δουλειά όσο και αν ψάξουν και ότι δεν
έχουν πιθανότητα να βρουν δουλειά με άλλη κυβέρνηση και ψηφίζουν ΑΚΡ,
λέγοντας ‘δόξα τω Θεώ’. Η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει μια τάξη
τεμπέληδων που βιοπορίζεται με βοήθειες ή προσόδους και κάθεται σπίτι.
Κερδίζει κάποια (ή και περισσότερα) χρήματα χωρίς μόχθο και χωρίς
προσπάθεια. Αν στους ανθρώπους αυτούς σταματήσει μια μέρα να δίνεται
βοήθεια, ο αριθμός των ανέργων αυτοστιγμεί θα υπερδιπλασιαστεί»,
έλεγε πρόσφατα σε συνέντευξή του ο Ερσίν Καλαϊτζίογλου, καθηγητής στη
Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Σαμπαντζί, ενός από τα
καλύτερα πανεπιστήμια της Πόλης.
Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει τελευταία στην Τουρκία για τη φτώχεια γίνεται για δύο λόγους και προέρχεται από το αριστερό πολιτικά περιπλανώμενο κομμάτι της κοσμικής τουρκικής διανόησης. Ο ένας λόγος είναι ότι το ΑΚΡ του Ερντογάν έχει δέσει, ουσιαστικά μέσω του δικτύου «κοινωνικής» πολιτικής, μεγάλες ομάδες του πληθυσμού στο εκλογικό του άρμα. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αυτή η σχέση ικανοποιεί και τις δυο πλευρές, με αποτέλεσμα τα κονδύλια για τη φτώχεια τελικά να την αναπαράγουν.
Και εκεί στην Τουρκία χρήματα υπάρχουν (ακόμη). Αλλά όπως αποδεικνύουν πανεπιστημιακές μελέτες τα χρήματα που πηγαίνουν για την ανακούφιση των κοινωνικά αδύναμων δεν επενδύονται στη δημιουργία μηχανισμών αναδιανομής του εισοδήματος, ούτε διευρύνουν την παραγωγική βάση της οικονομίας. Απλώς αποτελούν μια καλυμμένη μορφή φιλανθρωπίας και έντονου κομματισμού στο υπογάστριο της τουρκικής κοινωνίας.
Με λίγα λόγια, ο Ερντογάν δεν ασκεί κοινωνική πολιτική αλλά κομματική. Κι ο κομματικός λόγος του πολιτικά κυρίαρχου ΑΚΡ αποτελεί το μείζον πρόβλημα σήμερα της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν συζητάει, στόχος δεν είναι ο διάλογος και οι λύσεις, αλλά η επιβολή του ενός (εν προκειμένω του Ερντογάν) στον άλλον (περίπου όλοι οι υπόλοιποι).
Για πολλούς, αυτά τα δύο, ποιότητα δημόσιου διαλόγου (τελικά ποιότητα δημοκρατίας) και φτώχεια, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δεν είναι τυχαίο ότι όσο αποκαλύπτεται ο βοναπαρτισμός του Ερντογάν, κατά περίεργο τρόπο εκδηλώνονται και τα πρώτα σημάδια ανάσχεσης του τουρκικού οικονομικού θαύματος. Το οποίο επίσης χτίστηκε παράλληλα με την πρώτη περίοδο Ερντογάν, όταν ετέθησαν θέματα δημοκρατίας στον δημόσιο λόγο και για πρώτη φορά απελευθερώθηκε το μιντιακό τοπίο στην τουρκική κοινωνία.
Τη στενή σχέση δημοκρατίας και οικονομίας μάλλον την έχουμε ξεχάσει στα δικά μας πράγματα. Μάλλον πιστεύουμε ότι η δημοκρατία είναι αποκλειστικά εσωτερική μας υπόθεση (με αξιοσημείωτη περιοδικότητα της κάλπης), σε αντίθεση με την οικονομία που είμαστε βέβαιοι ότι δεν εξαρτάται από εμάς αλλά κινείται από το παρασκήνιο (εδώδιμο και αποικιακό), με συνήθως ζοφερούς σκοπούς και στόχους. Κι αν η μοναδική προϋπόθεση (στη θεωρία) για την ένταξη κάποιου στην αγορά δεν είναι παρά η ελευθερία του, σε καθεστώς συνωμοσίας και ψεκασμών το ζητούμενο διαφοροποιείται: Δεν χρειάζεται τόσο η δημοκρατική εγγύηση της ελευθερίας (αφού το οικονομικό παιχνίδι είναι σικέ), όσο η προστασία του homus hellinicous economicus.
Είναι λοιπόν αναμενόμενο, ο θέσει καχύποπτος Έλληνας ψηφοφόρος να αναζητά προστασία. Και όσο η διασύνδεση ποιότητας δημοκρατίας και οικονομικής ζωής θεωρείται «ψιλά γράμματα», ως φορείς προστασίας επανακάμπτουν τα κομματικά περιβάλλοντα. Όχι όλα. Επανακάμπτουν τα κόμματα εξουσίας (και η κατάσταση πόλωσης), αυτά που μπορούν να εγγυηθούν ως δυνητικοί μηχανισμοί κρατικής εξουσίας την ασπίδα προστασίας. Επανακάμπτουν οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού και μένει ελάχιστος χώρος για τα «λιμά», τους υπόλοιπους πολιτικούς παίκτες, μέχρι κι αυτοί να επιλέξουν περιχαράκωση και προστασία στην αγορά της Πολιτικής, που στην πράξη καθορίζεται από το καρτέλ της κρατικής εξουσίας με δύο παίκτες.
Οι προηγούμενες βουλευτικές εκλογές έδωσαν μια ευκαιρία ανασύνθεσης του πολιτικού λόγου και τοπίου. Για πολλούς λόγους, αυτή η ευκαιρία φαίνεται ότι χάνεται. Οι δύο μονομάχοι ενισχύονται και η ατζέντα μετακυλίεται σε μαγικές εικόνες ή σε ρεβανσιστικούς παραδείσους. Ότι η χώρα στρέφεται όλο και περισσότερο στην αφρικανική αφήγηση της χρηματοδότησης που όχι μόνο δεν πιάνει τόπο αλλά και εκτρέφει εξτρεμισμούς, δεν απασχολεί…
Επιμύθιο:
Το Ταμείο αλληλοβοήθειας για τη φτώχεια στην Τουρκία γρήγορα απέκτησε παρατσούκλι: Φακ-φουκ-Φον από το Fakir-Fukara-Fonu δηλαδή ταμείο Φτωχοφουκαράδων. Ακριβώς επειδή στον φτωχό δίνονται μόνο επιδόματα (και μάλιστα με έντονη την κομματική βούλα) και όχι δυνατότητες να ξεφύγει από τη φτώχεια. Ακριβώς επειδή ο φτωχός αποκτά και δεύτερα δεσμά, αυτά του πατερούλη Ταγίπ. Ακριβώς επειδή αποκτά και μια ακόμη ανάγκη: του κόμματος-πατέρα, που θα τον κανακέψει και θα τον φροντίσει χωρίς όρους εκτός ενός: Την ψήφο του. Έτσι, όμως, δεν αδειάζει η δημοκρατία; Με χαμηλές προσδοκίες;
Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει τελευταία στην Τουρκία για τη φτώχεια γίνεται για δύο λόγους και προέρχεται από το αριστερό πολιτικά περιπλανώμενο κομμάτι της κοσμικής τουρκικής διανόησης. Ο ένας λόγος είναι ότι το ΑΚΡ του Ερντογάν έχει δέσει, ουσιαστικά μέσω του δικτύου «κοινωνικής» πολιτικής, μεγάλες ομάδες του πληθυσμού στο εκλογικό του άρμα. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αυτή η σχέση ικανοποιεί και τις δυο πλευρές, με αποτέλεσμα τα κονδύλια για τη φτώχεια τελικά να την αναπαράγουν.
Και εκεί στην Τουρκία χρήματα υπάρχουν (ακόμη). Αλλά όπως αποδεικνύουν πανεπιστημιακές μελέτες τα χρήματα που πηγαίνουν για την ανακούφιση των κοινωνικά αδύναμων δεν επενδύονται στη δημιουργία μηχανισμών αναδιανομής του εισοδήματος, ούτε διευρύνουν την παραγωγική βάση της οικονομίας. Απλώς αποτελούν μια καλυμμένη μορφή φιλανθρωπίας και έντονου κομματισμού στο υπογάστριο της τουρκικής κοινωνίας.
Με λίγα λόγια, ο Ερντογάν δεν ασκεί κοινωνική πολιτική αλλά κομματική. Κι ο κομματικός λόγος του πολιτικά κυρίαρχου ΑΚΡ αποτελεί το μείζον πρόβλημα σήμερα της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν συζητάει, στόχος δεν είναι ο διάλογος και οι λύσεις, αλλά η επιβολή του ενός (εν προκειμένω του Ερντογάν) στον άλλον (περίπου όλοι οι υπόλοιποι).
Για πολλούς, αυτά τα δύο, ποιότητα δημόσιου διαλόγου (τελικά ποιότητα δημοκρατίας) και φτώχεια, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δεν είναι τυχαίο ότι όσο αποκαλύπτεται ο βοναπαρτισμός του Ερντογάν, κατά περίεργο τρόπο εκδηλώνονται και τα πρώτα σημάδια ανάσχεσης του τουρκικού οικονομικού θαύματος. Το οποίο επίσης χτίστηκε παράλληλα με την πρώτη περίοδο Ερντογάν, όταν ετέθησαν θέματα δημοκρατίας στον δημόσιο λόγο και για πρώτη φορά απελευθερώθηκε το μιντιακό τοπίο στην τουρκική κοινωνία.
Τη στενή σχέση δημοκρατίας και οικονομίας μάλλον την έχουμε ξεχάσει στα δικά μας πράγματα. Μάλλον πιστεύουμε ότι η δημοκρατία είναι αποκλειστικά εσωτερική μας υπόθεση (με αξιοσημείωτη περιοδικότητα της κάλπης), σε αντίθεση με την οικονομία που είμαστε βέβαιοι ότι δεν εξαρτάται από εμάς αλλά κινείται από το παρασκήνιο (εδώδιμο και αποικιακό), με συνήθως ζοφερούς σκοπούς και στόχους. Κι αν η μοναδική προϋπόθεση (στη θεωρία) για την ένταξη κάποιου στην αγορά δεν είναι παρά η ελευθερία του, σε καθεστώς συνωμοσίας και ψεκασμών το ζητούμενο διαφοροποιείται: Δεν χρειάζεται τόσο η δημοκρατική εγγύηση της ελευθερίας (αφού το οικονομικό παιχνίδι είναι σικέ), όσο η προστασία του homus hellinicous economicus.
Είναι λοιπόν αναμενόμενο, ο θέσει καχύποπτος Έλληνας ψηφοφόρος να αναζητά προστασία. Και όσο η διασύνδεση ποιότητας δημοκρατίας και οικονομικής ζωής θεωρείται «ψιλά γράμματα», ως φορείς προστασίας επανακάμπτουν τα κομματικά περιβάλλοντα. Όχι όλα. Επανακάμπτουν τα κόμματα εξουσίας (και η κατάσταση πόλωσης), αυτά που μπορούν να εγγυηθούν ως δυνητικοί μηχανισμοί κρατικής εξουσίας την ασπίδα προστασίας. Επανακάμπτουν οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού και μένει ελάχιστος χώρος για τα «λιμά», τους υπόλοιπους πολιτικούς παίκτες, μέχρι κι αυτοί να επιλέξουν περιχαράκωση και προστασία στην αγορά της Πολιτικής, που στην πράξη καθορίζεται από το καρτέλ της κρατικής εξουσίας με δύο παίκτες.
Οι προηγούμενες βουλευτικές εκλογές έδωσαν μια ευκαιρία ανασύνθεσης του πολιτικού λόγου και τοπίου. Για πολλούς λόγους, αυτή η ευκαιρία φαίνεται ότι χάνεται. Οι δύο μονομάχοι ενισχύονται και η ατζέντα μετακυλίεται σε μαγικές εικόνες ή σε ρεβανσιστικούς παραδείσους. Ότι η χώρα στρέφεται όλο και περισσότερο στην αφρικανική αφήγηση της χρηματοδότησης που όχι μόνο δεν πιάνει τόπο αλλά και εκτρέφει εξτρεμισμούς, δεν απασχολεί…
Επιμύθιο:
Το Ταμείο αλληλοβοήθειας για τη φτώχεια στην Τουρκία γρήγορα απέκτησε παρατσούκλι: Φακ-φουκ-Φον από το Fakir-Fukara-Fonu δηλαδή ταμείο Φτωχοφουκαράδων. Ακριβώς επειδή στον φτωχό δίνονται μόνο επιδόματα (και μάλιστα με έντονη την κομματική βούλα) και όχι δυνατότητες να ξεφύγει από τη φτώχεια. Ακριβώς επειδή ο φτωχός αποκτά και δεύτερα δεσμά, αυτά του πατερούλη Ταγίπ. Ακριβώς επειδή αποκτά και μια ακόμη ανάγκη: του κόμματος-πατέρα, που θα τον κανακέψει και θα τον φροντίσει χωρίς όρους εκτός ενός: Την ψήφο του. Έτσι, όμως, δεν αδειάζει η δημοκρατία; Με χαμηλές προσδοκίες;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου